Negume Şore Beçmırze oğlu (1794 — 1844)

Çerkes tarihi, folklorü, edebiyatı, dil araştırmalarında ilk adımları atan bilim adamı. Çerkes folklöründe yer alan destan, tarihi söylencelerden yola çıkarak 1839-1840 yıllarında‘Atıxe ulusunun tarihi’ isimli eseri yazdı. Daha sonra 1843 yılında ‘Çerkesçe gramatiği’ni yazdı.

Bersey Wumar Hephale oğlu,  1807 yılında doğduğu tesbit edildi.

14 mart 1853- yılında ‘Çerkes dili alfabesi’ isimli eseri Tifliste basıldı. 1858 yılında Çerkesçe Gramatiği eserini yazdı.

Aşhamafe Davut Ali oğlu (1897 — 1946)

İlk ünlü çerkes bilim adamı. Kafkas dil biliminde en büyük yeri tutanlardan. Aşhamafe Davut ve Nikolay Yakovlev birlikte «Adıgey edebiyat dili gramatiği » (1941) isimli eseri yazdılar.

Yakovlev Nikolay Feofanoviç (1892 — 1974)

Aşhamafe ve Yakovlevin birlikte yazdıkları gramatik günümüzde dahi fundemental yapısı ile önemini yitirmiyor. Daha sonra yetişen bilim adamları bu eserin aydınlattığı yolda ilerlediler.

Rogava Georgiy Vissarionoviç (1905 — 1990)

Tüm dünyaca tanınan ünlü gürcü bilim adamı. Eserleri ziyadesiyle Kartvelce ve Abhaz-Çerkes dilleri üzerine.

Çeraşe Zeynep İbrahim kızı (1923 — 1998)

İlk Çerkes kadın bilim insanlarından kandidat olan kişi, daha sonra doktor da oldu. Georgiy Rogova ve Çeraşe Zeyneb’in birlikte yazdığı ‘Adıgey dili gramatiği’ (1966) isimli büyük eser ile adıgabze tüm alanları ile çözümlenmiş oldu.

Bu adını andığımız büyük bilim adamlarının eserleri çerkesçeye kök oldular. Anadili öğreniminde bu aydınlarımız yol açıcılar.

Bersey Wumarın «Çerkes dili Alfabesi» çerkesler için gerçek bir hediye oldu.

Adıge Cumhuriyetinin ilk cumhurbaşkanı Carıme Aslan tarafından 10 nisan 2000 tarihinde yayınlanan kararname ile 14 mart günü ‘Çerkesçe ve Çerkes yazın dili’ olarak kabul edildi.

Bu sene, bu gün 23. kez kutlanıyor.

1 mart ile 31 mart arasında Adıge Cumhuriyeti okullarında çeşitli etkinlikler gerçekleştiriliyor. Bunlar arasında; Adıge Cumhuriyeti Devlet Üniversitesi Adıge dili ve kültür fakültesinde gerçekleştirilen ‘Adıge Dikte ile Yazımı’,  AC Cumhuriyeti eğitim ve bilim bakanlığının düzenlediği çeşitli yarışmalar vd.

Anadilimizin gelişimi için çalışan dilbimcilerimizin sayısı da az değil: Tharkoho Yunus, Abrec Açerdan, Awutle Kazbek, Bırsır Batırbıy, Ğış Nuh, Zeykoğu Wuçıjıko, Kuraşıne Kazbek, Şavko Asker vd. Bu gün Çerkes ulusunun ana görevleri arasında anadilimizin kullanılması yer alıyor.

Günümüzde çerkesçenin gelişmesi anlamında en önemli kazanımız yeni çağa uygun yeni programların federal sıfatlarda olacağıdır. Bu anadilimizin gelişeceği konusunda umut veriyor.

Dilimizi koruyacak olanlar ardımızdan gelen gençler. Bu yüzden onların çerkesçeyi sever, düşüncelerini çerkesçe anlatabilir olarak yetiştirilmesi velilerin, kreş-anaokullarının, okulların işidir.

Çesebej Nefset

Adıge Cumhuriyeti mesleki klafisikasyon Enstitüsü bilimsel çalışanı

Fotoğraflar: «Adıge makh» arşivinden