ШIэныгъэхэмкIэ Дунэе Адыгэ академиемрэ гуманитар ушэтынхэмкIэ АР-м иинститутэу КIэращэ Тембот ыцIэ зыхьырэмрэ кIэщакIо зыфэ­хъу­гъэ­хэ я V-рэ Дунэе шIэныгъэ-методологическэ конференцие Мые­къуа­пэ къыщызэIуахыгъ. Гъэтхапэм и 14-м щыублагъэу и 16-м нэс ащ Iоф ышIэщт. ЧIыпIэрыс лъэпкъхэм я Дунэе илъэсипшIэу агъэнэфа­гъэм (2022 — 2032-рэ илъэсхэр) ар фагъэшъошагъ.

«Яндекс.Телемост.» зыфиIорэ хъытыу амалхэр къызфагъэфедэзэ конференцием шъолъыр зэфэшъхьафхэм якъэралыгъо къулыкъухэм, апшъэрэ шIэныгъэ ыкIи гурыт еджапIэхэм япащэхэр, шIэныгъэлэжьхэр, общественнэ IофышIэхэр, студентхэр, журналистхэр хагъэлэжьагъэх. Ахэр шъолъыр ыкIи къэралыгъо зэфэшъхьафхэм — Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Дагъыстан, Абхъазым, Тыркуем ялIыкIох. Конференцием ипэублэ едзыгъо ащ хэлажьэхэрэм яшIуфэс джэпсалъэхэр щыIугъэх.

Гуманитар ушэтынхэмкIэ ин­ститутым ипащэу ЛIыIужъу Адам конференцием иIофшIэн къызэIуихыгъ ыкIи пстэуми шIу­фэс гущыIэхэмкIэ зафигъэзагъ. Лъэпкъ цIыкIухэм абзэ икъэу­хъумэн мэхьанэ ратэу, шъо­лъыр, къэралыгъо шапхъэхэм ашIокIыжьэу зэрэдунаеу лъыплъэ зэрэхъугъэм, къэралыгъо зэфэшъхьафхэм арыт ушэтэкIо институт инхэм а лъэныкъомкIэ Iофтхьэбзэ гъэнэфагъэхэр зэрэзэрахьэхэрэм уасэ фэпшIынэу зэрэщытыр ащ къыкIигъэтхъыгъ. Ятфэнэрэу зэхащэрэ конфе­ренцием гъэхъагъэ хэлъэу Iоф ышIэ­нэу, агъэнэфэгъэ пшъэрылъ­хэм ягъэцэкIэн афызэшIокIынэу Iофыгъом хэлажьэхэрэм ЛIы­Iужъу Адам афиIуагъ.

Дунэе Адыгэ академием ипрезидентэу, Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм игъэцэкIэкIо хабзэ илIыкIоу УФ-м ФедерациемкIэ и Совет хэт Къа­нэ­къо Арсен шIуфэс гущыIэхэр конференцием хэлажьэхэрэм афигъэзагъ. Бзэхэм якъэухъу­мэнкIэ дунаим технологие зэ­фэшъхьафхэр щагъэфедэ зэ­рэхъугъэм, ахэр къыдалъытэзэ IофшIэнхэр зэхэщэгъэнхэ зэрэфаем ащ игугъу къышIыгъ. Не­пэрэ мафэм къыздихьыгъэ шэпхъэшIухэр, шIыкIэ-амалыкIэхэр къызфагъэфедэхэзэ ла­жьэрэ шIэныгъэлэжьхэм шэн-­хабзэм ылъапсэ амытIупщэу ыпэкIэ зэрэлъыкIуатэхэрэм мэ­хьанэшхо ритыгъ. ШIэныгъэр гъогукIэм техьанышъ, ныдэлъфыбзэм икъэухъумэнкIэ, ихэгъэ­хъонкIэ гъэхъагъэхэр ашIынхэ алъэкIынэу пстэуми афиIуагъ.

ШIэныгъэмкIэ ыкIи гъэсэныгъэмкIэ Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм иминистрэу Езао Анзор ныдэлъфыбзэм икъэу­хъумэн бзэшIэныгъэ Iофыгъо къодыеу щымытэу, адыгэм иге­ном — илъэпкъыпсэ икъэгъэнэн ар занкIэу епхыгъэу зэрэщытыр хигъэунэфыкIыгъ. Лъэпкъыр щы­зыгъаIэрэр иныдэлъфыбз. Ар зышIокIодырэ лъэпкъхэм сыдэущтэу яхэушъхьафыкIыгъэ, якультурэ, яшэн-хабзэ къагъэгъу­нэщт? Сыд къафэнэжьыщтыр? Дунаим тет цIыфхэм ахэткIухьа­жьынхэм ищынагъо къашъхьэ­рэуцо. НыдэлъфыбзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ тхылъыкIэхэр бэмышIэу Къэбэртэе-Бэлъкъарым къызэрэщыдагъэкIыгъэхэр Езао Анзор къыIуагъ. Ныдэлъфыбзэм икъэухъумэнкIэ агъэ­нэфэгъэ Iофыгъохэм язэшIохын зэрэлъагъэкIотэщтыр хигъэунэфыкIыгъ.

АР-м шIэныгъэмрэ гъэсэныгъэмрэкIэ иминистрэ ипшъэрылъхэр зыгъэцэкIэрэ Евгений Лебедевым гущыIэр зыратым, цIыф лъэпкъ пэпчъ иныдэлъфыбзэ тарихъым, культурэм, шIэныгъэ гъэнэфагъэхэм язехьакIоу зэрэщытыр, ащ къыхэкIыкIэ хэти иныдэлъфыбзэ къыухъумэным зэрэпылъын фаер къыкIигъэтхъыгъ. Адыгеим икъэралыгъуабзэхэм якъэухъумэн, яхэгъэ­хъон ылъэныкъокIэ Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэрэщызэшIуахы­хэ­рэр хигъэунэфыкIыгъ. Министерствэм ышIыгъэ мониторингымкIэ, республикэм игурыт еджапIэхэм ащеджэрэ нэбгырэ мин 18-м къехъумэ яныдэлъфыбзэу адыгабзэр зэрагъашIэ. Адыга­бзэм икъэухъумэнкIэ ыкIи ихэгъэ­хъон­кIэ зэхащэгъэ Проектнэ офисыр гуманитар ушэтынхэмкIэ АР-м иинститут зэрэщыла­жьэрэр, 2021-рэ илъэсым егъэ­джэн тхылъхэр зэхэгъэуцогъэнымкIэ щыIэгъэ зэнэкъокъум хэлажьэхи, ащ пэIухьащт мылъкур къызэрэрахыгъэр, джы ар тхылъхэм ягъэхьазырын зэрэ­пэIуагъахьэ­рэр къыIотагъ. Зигъо IофшIэнхэр зэшIопхынхэм имэхьанэ къыкIигъэтхъыгъ.

Къэрэщэе-Щэрджэс Респуб­ликэм шIэныгъэмрэ гъэсэны­гъэмрэкIэ иминистрэу Инна Кравченкэм къэралыгъом ис лъэпкъ цIыкIухэм яныдэлъфы­бзэ икъэухъумэн Урысыем ишэн-­хабзэхэм зэращыщыр хигъэу­нэфыкIыгъ. «НыдэлъфыбзэмкIэ кIэлэегъэджэ анахь дэгъу» зы­фиIорэ зэнэкъокъум иедзыгъоу Iоныгъом Къэрэщэе-Щэр­джэсым щыкIощтым конференцием хэлажьэхэрэр ригъэблэгъагъэх. Ащ фэдэ Iофтхьабзэхэм язэхэщэн бзэм изыкъегъэIэтыжьынкIэ мэхьанэ, кIуачIэ зиIэ лъэныкъоу къыкIигъэтхъыгъ.

Гуманитар ушэтынхэмкIэ Аб­хъаз институтэу Д. Гулия ыцIэ зыхьырэм ипащэу Арда Ашуба къызэриIуагъэмкIэ, бзэр — цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм азы-фагу илъ лъэмыдж. Охътэ мы­псынкIэу тызхэтым емылъытыгъэу, ныдэлъфыбзэм икъэухъу­мэн дэлажьэхэрэм цIыф лъэпкъыр ыпэкIэ лъызыгъэкIотэщт Iофыгъо зэрэзэшIуахырэм щэч хэлъэп. Пэублэ едзыгъом ыуж я V-рэ Дунэе шIэныгъэ-методологическэ конференцием секцие зэ­фэшъхьафхэмкIэ иIофшIэн лъигъэкIотагъ.

Тэу Замир. Сурэтхэр: А. Лаутеншлегер.