Тыгъужъ Мыхьамод

Я ХХ-рэ лIэшIэгъум исурэтышI IэпэIасэу, адыгэ лъэпкъ культурэм зиIахь хэхьагъэу Тыгъужъ Мыхьамодэ къызыхъугъэр гъэтхапэм и 17-м илъэс 85-рэ мэхъу.

Мыхьамодэ 1938-рэ илъэсым къуаджэу Тэхъутэмыкъуае къыщыхъугъ. Краснодар кIэлэегъэджэ институтым ихудожественнэ-графическэ факультет чIэмыхьэзэ, ежь-ежьырэу сурэтхэр ышIыщтыгъэх, дзэ къулыкъум зэкIоми ар къыфэфедэжьыгъ. 1969-рэ илъэсым Краснодар институтыр къыщиухи, Мыекъуапэ къэ­кIуагъ, щэIэфэ мыщ щыпсэугъ, щылэ­жьагъ. Тыгъужъ Мыхьамодэ иживопись ыкIи играфикэ зэкIэ адыгэм ищыIакIэ зафэу къызыщигъэлъэгъуагъэх. Адыгэ пщынэо-орэдыIо IэпэIасэхэм атешIыкIыгъэ сурэтыр анахь иIофшIэгъэ дэгъухэм ащыщ. Натюрмортыр ыкIи портретыр дэгъоу къыдэхъущтыгъэх. Лъэпкъ фольклорыр иIэубытыпIэу играфическэ сурэт­хэу «Лъэпшъ икIыщ», «КIэлэцIыкIу джэгукIэхэр», «Саусэрыкъо Сэтэнае зэрэIукIагъэр», «Зэнэкъокъу», «Шыгъа­чъэхэр» зыфиIохэрэр адыгэм ыгу тешIыкIыгъэх.

Тыгъужъ Мыхьамодэ лъэпкъым ицIыф хэшыкIыгъэхэу – усэкIо-орэдыIоу Теуцожь Цыгъо, адыгэ просветителэу Нэгъумэ Шорэ, апэрэ революционерэу Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые япортретхэр бэу ышIыгъэх. Творческэ IофшIэгъэшхо къыгъэнагъ сурэтышIым. Хэгъэгу зэошхоу 1941 – 1945-рэ илъэсхэм щыIагъэри гучIэм нэсэу къыригъэлъэгъукIыгъ, ишIагъэхэр чIыпIэ, шъолъыр ыкIи хэгъэгу къэгъэлъэ­гъон зэфэшъхьафыбэм ащыхагъэунэфыкIыгъэх. М. Тыгъужъым итворчествэ лъэш­кIэ адыгэхэр аригъэшIагъ. Адыгэ графикэу Тыгъужъ Мыхьамодэ Адыгеим исурэтышI нахьыжъхэм ащыщыгъ, ижъырэ адыгэхэм ятарихъ искусствэ зыфэдагъэр икъэлэмкIэ, игупшысэ хэхыгъэкIэ ыгъэунэфыгъ, афыриIоты­кIыгъ. Тхьэм джэнэт къырет. Тым творчествэмкIэ игъогу нэфынэ ин лъегъэкIуа­тэ IэпэIэсэгъэ гъэшIэгъон зыIэкIэлъ ыкъоу Руслъан. Ятэ ымыгъэшIагъэр псаоу, узынчъэу ыгъэшIэнэу, игугъэ инхэм акIэхьанэу фэтэIо.

Къуанэ Аслъан

Адыгэ Республикэм инароднэ сурэтышIэу А. Къуанэм ыныбжь илъэс 80 мэхъу. Ар къуаджэу Джамбэчые гъэтхапэм и 20-м, 1943-рэ илъэсым къыщыхъугъ, мыщ еджапIэр къыщиухи, икIэсэ сурэтшIыным зыфигъэсагъ.

1968-рэ илъэсым Краснодар художественнэ училищыр къыщиухыгъ, ащ пыдзагъэу IофшIэныр Мыекъуапэ щыригъэжьагъ. ИкIэсэ сэнэхьатэу ыгуи ыпси зыфакIорэмкIэ егугъоу Iоф ышIэзэ къырэкIо, мэхьанэ зиIэ къэгъэлъэ­гъон зэфэшъхьафыбэм ахэлажьэ, сурэтышI ныбжьыкIэм гу къылъатэ, уасэ къыфашIы мэхъу, лIэшIэгъуныкъо хъугъэу Аслъан творчествэр елэжьы. ЗэкIэ игъашIэ щилъэгъугъэу, щызэхишIагъэр фэсакъэу тхьапэм регъэкIу, ар графикэм ыкIи живописым лъэшэу афэIаз, исурэтхэр адыгэ лъэпкъыр, ащ ищыIакIэ, идунэегурыIуакIэ, гъэшIэ хъугъэ-шIагъэхэм адыгэхэр зэряхъулIэхэрэр — зэрэпсэмыблэжьхэр нэрылъэгъу къытфэзышIырэх.

ИсурэтшIыгъэхэр Аслъан лъэгъупхъэх, портрет шIынми лъэшэу фэIаз, ыIэ зынэсырэр егъэчъы. Играфическэ Iоф­шIэгъэ ин пэпчъ адыгэ лъэпкъым ищыIэкIэ-псэукIэ къыщиIотыкIыгъ. Къуанэ Аслъан тыфэлъаIо мамыр щыIакIэкIэ, псауныгъэкIэ, творческэ гухахъокIэ ыкIи иунэгъо дахэкIэ насыпыр ренэу яхъоинэу, шIум щымыкIэнхэу.

Къат Теуцожь

Урысыем инароднэ сурэтышIэу, тхакIоу, журналистэу Т. Къатым гъэтхапэм и 12-м къызыхъугъэ мафэр хигъэунэфыкIыгъ, ыныбжь илъэс 78-рэ хъугъэ.

СурэтшIыныр къыдэхъугъэу зэрэщытым ишыхьат иIофшIэкIэ мыпшъыжь. Гъобэкъое гурыт еджапIэр къызеухым, Краснодар дэт апшъэрэ еджапIэм сурэт­шIынымкIэ ифакультет щеджагъ, къыухыгъ, нэужым Грузием иеджэн-гъэсэныгъэ щылъигъэкIотагъ, искусствэ иным, сурэтшIынымкIэ IэпэIэсагъэм ишапхъэхэр ыIэ къыригъэхьагъэх. Жанрэ зэфэшъхьафхэм — графикэм, живописым, портретым, акварелым арылъ сурэтхэр егъэчъых. Емызэщыжь, ренэу мэлъыхъо, къегъоты, етIанэ гупшысэм шъорэ лырэ реты, сурэтыр ешIы. СурэтшIын Iофы­шхоми къыщыуцугъэп Т. Къатыр, икIэсэ иадыгабзэ гъунэнчъэу зэрилъапIэм ар тхэным къыфищагъ рассказхэр, очерк­хэр, Iотэжьхэр илъэс 20 Iэпэ-цыпэм «Адыгэ макъэм» къыщыхиутыгъэх, ахэм повестьхэр, романхэр, документальнэ произведениехэр къакIэлъыкIуагъэх.

Псауныгъэ пытэ иIэу, тапэкIи игухэлъ­-хэм щыIэныгъэ лъэныкъуабэкIэ алъы­кIэхьанэу Теуцожь фэтэIо.