Адыгэхэм ялъэпкъ искусствэ зыгъэбаигъэ ыкIи зыIэтыгъэ нэбгырабэ Шэуджэн районым къикIыгъ.

Пстэуми апэ зыцIэ къесIомэ сшIоигъо­хэр адыгэ хъярым иIотакIохэу, пщынэо IэпэIасэхэу, джэгуакIохэу лъэпкъ шIэжьым къыхэнагъэхэр ары. Ахэр Хьажъунэкъо Пагор (Былымыхьэ), Аулъэ Олэгъэй, Темзэкъо Алый, нэмыкIхэри. Адыгэ орэдыжъхэр ыкIи IорыIуатэхэр бэу зы­шIэ­щтыгъэхэу, къэзыIощтыгъэхэу ыкIи языгъэтхыжьыгъэхэу КIуай зэшхэу Зэ­фэсрэ Исмахьилэрэ. Нахьыжъэу Зэфэс ышIэщтыгъэм гъунэрэ-нэзрэ иIагъэп, ащ ижъырэ орэдхэм ащыщхэр куплет 30-м ехъоу мэкъэ гохь дахэкIэ къыIощтыгъэх, хэз ямыIэу ахэлъ гущыIэхэр ышIэщты­гъэх.

Абдзэхэ къоджэшхоу Хьакурынэхьаблэ къыдэкIыгъэх орэдус-орэдыIохэу, музыкэ Iэмэ-псымэ зэфэшъхьафхэм дахэу къязыгъаIощтыгъэхэр. Апэрэхэм ащыщыгъ зэлъашIэрэ усакIоу, кIэлэегъаджэу, фольклористэу КIубэ Щэбан. Мы лъэгъо нэфым рыкIуагъ музыкэр, орэдыр лъэшэу зигунэсыгъэу Тэзэ Лъэустэнбый КIако ыкъор. Адыгэ композиторэу, орэдыIоу, зэхэщэкIо инэу, Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу Тэзэ Лъэустэнбый къуаджэу Шэуджэнхьаблэ 1928-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Псаугъэмэ, ыныбжь мэзаем и 3-м илъэс 95-рэ хъу­щтыгъ.

Къоджэ еджапIэм ыкIи Адыгэ пед­училищым ар ащеджагъ. ИкIэлэгъум къы­щегъэжьагъэу орэдыр икIэсагъ, мэкъэ дахи иIагъ, чанэу художественнэ самодеятельностхэм сыдигъуи ахэлажьэ­щтыгъ. Ащ анахьэу инасып къыхьыгъагъэр а уахътэм зырыз дэдэу узэрихьылIэщтыгъэ пэублэ музыкальнэ гъэсэныгъэр зэриIагъэр ары. 1949 – 1951-рэ илъэсхэм Тэзэ Лъэустэнбый Налщык имузыкальнэ еджа­пIэ щеджагъ.

Илъэсыбэрэ Адыгеим орэдымрэ къа­шъохэмрэкIэ иансамблэ иорэдыIуагъ, бас партиер къыIощтыгъ.

1957-рэ илъэсыр тихэгъэгукIи АдыгеимкIи мэхьанэ зиIэу хъугъэ. Адыгеир ежь ишIоигъоныгъэкIэ Урысыем зыгохьагъэр илъэс 400 зыщыхъугъэр Адыгэ хэкум, Москва игъэкIотыгъэу ащыхагъэ­унэфыкIыгъагъ. Ащ Тэзэ Лъэустэнбый «Кушъэ орэд» зыфиIоу ыусыгъэр, А. Хьэ­дэгъалIэм игущыIэхэм арылъыр, къыща­Iуагъ.

Адыгеим иапэрэ орэдусхэм ыкIи лъэпкъ творчествэр куоу зышIэщтыгъэу, кIэзыугъоягъэхэм ащыщыгъ Тазэр. Ащ иорэд мэкъамэхэр, ежь гущыIэхэри иехэу, мэфэкI мафэхэмкIэ программэхэм сыдигъуи ахэтыгъэх, къашъомкIэ, орэдымкIэ Адыгэ къэралыгъо ансамблэм ахэр ыгъэжъынчыгъэх. Непи тиреспубликэ Iоф щызышIэрэ профессиональнэ ыкIи самодеятельнэ коллективхэм ахэр къаIох. Лъэустэнбый музыкальнэ произведение дэхабэ ыусыгъ. Адыгэ лъэпкъ искусствэр, тарихъыр зэришIэхэрэм ямызакъоу, шыкIэпщынэм ыкIи мандолинэм къаригъэпшIыкIутIукIыщтыгъ.

Лъэустэнбый икъоджэ кIасэ пишIын щыIагъэп, ар лъэшэу илъэпIагъ, нэмыкI чIыпIэ гори фэягъэп, патриотыгъ. Тазэр егъашIэм культурэм щылэжьагъ, къоджэ клубышхоу гупчэ лъэгъупIэм итыгъэм, джы Лъэпкъ творчествэм и Гупчэ хъугъэм, щызэхащэгъэгъэ фольклор ансамблэм илъэсыбэрэ ипэщагъ. Ащ нахьыбэу къыIощтыгъэхэр ежь Лъэустэнбый ыусыгъэхэр ыкIи адыгэ орэдыжъхэр ары. А орэдхэр зытет пластинкэр къыдагъэкIыгъагъ, ар зэзыгъэзэфэгъагъэр, Iоф дэзышIэгъагъэр Тэзэ Лъэустэнбый.

Тазэм иорэд усыгъэхэу, гущыIэхэри ежь иехэу «ХьакIэ шъукъеблагъэх», «Уайкъокъом иорэд», «Адыгэхэм яорэд», «Шэуджэн Мос», «НыбжьыкIэхэм апае», нэмыкIхэри я 70 – 80-рэ ыкIи я 90-рэ илъэсхэм бэрэ радиокъэтынхэм къащырагъаIощтыгъэх, щэч хэлъэп ахэр музыкальнэ фондым зэрэхэлъхэм ыкIи непи, культурэ лэжьапIэхэм ащызэхэщэгъэ ансамблэхэм зэрагъэгъотынхэ зэралъэ­кIыщтым. Лъэустэнбый ыныбжь икъуи, Iоф ымышIэжьэу зэтIысыжьым, бэрэ ыкъо дэжь Мыекъуапэ къакIощтыгъ, сыхьатыпэ гупсэф зигъотыкIэ, «Адыгэ макъэм» иредакцие къычIахьэщтыгъ, адыгэ гущыIэ зэхэтыкIэм ехьылIэгъэ гупшысэ гъэшIэгъонхэр къыриIотыкIыщтыгъэх.

Сэмэркъэу дахэ, гущыIэкIэ-шIыкIэ гъэшIэгъон, артист шъыпкъэм фэдэу нэжгъурыгъи хэлъы­гъэх. Джащ фэдэу мэкъэмэ Iэмэ-псымэу зынэсырэ пэпчъ мэкъэмэ дахэр къыригъэпшIыкIутIукIыщтыгъ. ЩэIэфэ хьалэлэу фэлъэкIырэр ышIагъ — усагъэ, мэкъамэхэр хихыгъэх, адыгэ лъэпкъ искусствэм хахъо фи­шIыгъ, апэрэ адыгэ композиторыгъ пIоми хъущт, ежь зэчый хэлъыгъ ыкIи ар зэрифэшъуа­шэу ыгъэлэжьагъ.

Мамырыкъо Нуриет.