Tlebışe Aziz. 1899 yılında Wulape köyünde doğdu, 1942 yılında büyük memleket savaşına iştirak etti. Yermelhable okulunu bitirdikten sonra Ufa’da öğretmen seminerinde okudu.

1921 yılında Wulape köy sovyetindeydi, köyde komsomol örgütlenmesinin çekirdeğini kurdu.

Aziz  1923 martında yayın hayatına başlayan otonom bölge gazetesi ‘Adıge Makh’de çeşitli konularda makaleler yayınladı. 1926 yılından itibaren otonom bölge gazetesi ‘Adıge psewuçe’de çalışmaya başladı. 1928 – 1929 yıllarında, Rusça yayınlanmakta olan ‘Adıgeyskaya jizn’ gazetesinin redaktörlüğünü yaptı. 1933 yılından büyük memleket savaşı çıkana dek milli gazetenin sorumlu sekreterliğini yaptı.

Tlebışe Azizi tanıyanlar onun insancıl halini, okur-yazarlığını, milli gazeteciliğimizin aldığı yoldaki büyük katkılarını hatıralarında muhafaza ediyorlar. O şu an yaşamıyorsa da, adilane sözleri, gelecek nesillerin örnek alacağı şekilde var olmaya devam edecek.

Bu yeryüzünden gelmiş geçmiş, her bir insanın ardından kalan en önemli zanaatı insancıllığıdır; Aziz’in ahlak, bilgi, edep anlamında hiç bir eksiği yoktu.

Azizin gerçekte nasıl olduğunu dillendirenler arasında yer alan çerkes yazar nahıjlarımızdan Tlevusten Yusuf O’nun için şöyle yazmıştı; «Çok işleyen çok da görür. Benim önüme pek çok iyi insan ve pek çok da kötü insan da çıktı. Kötüleri anmak istemiyorum, ama iyi insanlardan bahsederken insanın kendisi de mutlu oluyor. Tlebışe Aziz yüreğimde unutulmaz bir yer edindi. Gazete idaresinin eşiğinde beni ilk karşılayan, O, oldu; ‘Buyur, buyur, kardeşim’ diyerek, ellerini omuzlarıma koyarak, Çeraşenin huzuruna beni o götürmüştü. O, gazetenin sekreteriydi, redaktörün ardından en büyük makam buydu; gazetede yayınlanacakların derlenmesi, düzenlenmesi, hazırlanması onun vazifesiydi.

Ben Azizle çok çalıştım, onun kadar oturaklı bir huya, ondan daha iyi bir insana rastlamadım desem de olacak kadar, ilginç bir insandı. Gazetedeki gençlerin yazdıklarını, ilk başladığımda benim yazdıklarımı çoğu kez düzeltmek zorunda kalırdı. «Düzgün yazmadı» diyerek, hiç bir zaman kimseye kızmadı. Ondan daha iyi gazeteci de yoktu.  Çeraşe Tembot Adıge Makhenin ilk çıkışında aktif katılımı olanlar arasında Tlebışe Azizi de anardı.».

Sosyoloji bilimdalında doktor, gazeteci, Adıge Devlet Üniversitesi profösörlerinden Afeşıj Tırkubıy’ın  «Büyük kaderli insanlar» isimli, milletimiz için çalışmış insanlar hakkında yazdığı makalelerden oluşan, 2004 yılı Maykop basımlı kitabında, köylüsü, değerli büyüğü Tlebışe Azizden ‘Gazeteye geri dönmedi’ başlıklı makalesinde bahsediyor. Evet, geri dönmedi. Yüreği burkan, başımızı önümüze eymeği gerektiren sözler. Fakat, zalim savaş böyleyse, ne yapılabilir ki? Kendi zamanının önde gelen bir insanıydı, kalemini de silahını da adalet için kullanan, bu gün hepimizin huzur içinde yaşaması için canını veren Tlebışe Azizin gelecek nesillerce de unutulmaması ve öğrenilmesi gerekir.

«Adıge makh» yayınlanmadan önce Aziz bir işi için Krasnodar gittiğinde Çeraşe Tembotla karşılaştı. Bu buluşma Aziz’in yaşamını değiştirdi. Çeraşe Tembot bu konuya özel bir ilgi gösteren Hahurate’ye, Çerkes gazetesi yayınlayacaklarını, gazetecilere ihtiyaçları olduğunu, anlkatırken Azizin de bu işe uygun olduğunu  belirtti. O zaman Aziz 24 yaşındaydı.

 Tlebışe Aziz Büyük memleket savaşının ateşi önüne ilk duranlardandı. Savaşta büyük bir yara alıp hastahaneye düştü, 28 kasım 1942 yılında vefat etti, Soçi yakınlarında defn edildi. Vefat ettiğinde 42 yaşındaydı.

Mamırıko Nuriyet

Özet çeviri; AÇUMIJ Hilmi