ЗыфасIорэр Адыгэ Республикэм инароднэ тхакIоу, адыгэ гущыIэр ыкIи лъэпкъ гупшысэр емызэщыжьэу зылэжьыгъэу, зитворчествэкIэ тилитературэ зыгъэбаигъэу, литературнэ жанрэ зэфэшъхьафыбэхэм Iоф адэзышIагъэу Кощбэе Пщымаф ары. Ар къызытхэмытыжьыр мы мазэм илъэси 10 мэхъу.

ЦIыфым ышIэрэм ежь-ежьырэу уасэ зафэу фишIыжьышъуныр гъэсэгъагъэм изы Iахь. Кощбэе Пщымафэ дэгъоу къыгурыIощтыгъ урыс классикхэу я ХIХ –XX-рэ лIэшIэгъухэм щыIагъэхэу литературэшхом лъэбэ­къу­шIухэр щызышIыгъэхэм зябгъэпшэнэу зэрэщымытыр. Ахэм янахьыбэм гъэсэныгъэ лъэпсэшIу зэряIэр, яамалхэр ащкIэ зэрэмыцIыкIугъэхэр къыгурыIощтыгъ.

Кощбэе ПщымафэкIэ апэрэ еджэпIэ-гъэсапIэ хъугъэр ятэ ихьакIэщэу цIыфыбэр зыщызэблэкIыщтыгъэр ары. Лъэпкъ гушъхьэбаиныгъэм икъэкIопIагъэри джа зэхэхьэпIэ-зэхэгущыIапIэр арыгъэ. ТхакIо хъущт Къарбэчыкъо Пщымафэ а уахътэм игуапэу ихьэпIэ пчъэкъогъум къотэу къоджэдэс нахьыжъ губзыгъэхэм къаIохэрэм ахэ­даIоу бэрэ къыхэкIыгъ. Ежь къызэриIотэжьыщтыгъэмкIэ, янэ бзэ къэбзэ дахэ Iулъыгъ, ятэшыпхъухэми, янэшыпхъухэми яжабзэ дэхагъэ, къэбархэр, хъу­гъэ-шIагъэхэр, пшысэхэр, тхыдэхэр, гущыIэжъхэр бэу къаIуа­тэщтыгъ, гулъытэ ини яIагъ, къытэшIэкIыгъэ дунаим игъэпсыкIэ-шIыкIэкIи бэ гу зылъатэщтыгъэр. Ау Пщымафэ ятэу Къарбэч ахэм афэдэгъахэп: ар анахьэу зыпэблэгъагъэр къе­шIэкIыгъэ чIыопсэу, къызхэхъу­хьагъэу, чэщи мафи зыхэты­гъэр ары. Къарбэч цIыф шъырыт зэтетыгъ, къупшъхьэ зэпыкIыгъэ гъэкIыжьынымкIэ Iэзагъэ. Тхы­лъыр ныбджэгъу шъыпкъэ зыфэхъущт Пщымафэ ицIыкIугъом ятэ кIыгъоу бэрэ пхъащэ дакIоуи, мэкъуао зыдищэуи къыхэкIыгъ, къытэшIэкIыгъэ дунаим игоIугъэ-дэхагъи джа уахътэм сурэт тхыхьагъэу кIэлэ Iэтахъом ыгу чIыпIэ щиубытыгъ. Джащ фэдэу яхьакIэщ щызэхихыгъэ къэбарыбэри, тхыдэхэри ныбжьырэу ыгу къинагъэх, ежьыри зыкъишти, еджагъ, адыгэ гущыIэмкIэ гъэзагъэу, лъэпкъ гупшысэр ыгъэунэфэу тхэн Iофышхом фежьагъ.

Хэтрэ цIыфи къызыхэхъухьагъэу, зыхэт уахътэм иплъышъо къытырехьэ. Пщымафэ икъуа­джэу къызщыхъугъэу, зыщапIугъэ Адэмые дэт гурыт еджапIэр къызеухым, Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет щеджагъ, дэгъоу къыухыгъ. Иапэрэ Iоф­шIэн лъэбэкъу хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» щидзыгъ, корректорэу, литературнэ IофышIэу, пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарым игуадзэу илъэс зытфых фэдизрэ Iоф щишIагъ. 1968 — 1970-рэ илъэс­хэм журналэу «Зэкъошныгъэм» Кощбаир редактор шъхьаIэу иIагъ. Ащ пыдзагъэу Адыгэ тхылъ тедзапIэм иредактор шъхьаIэу илъэс 16-м Iоф ышIагъ ыкIи 1987 — 1995-рэ илъэсхэм тхылъ тедзапIэм идиректорыгъ. 1996-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу журналэу «Зэкъошныгъэм» иредактор шъхьэIагъ.

Ытхыхэрэр Пщымафэ 1956-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх. Студентыгъо лъэхъа­ныр ары анахьэу зыкъызыщызэIуихыгъэр: лирическэ усэхэмкIэ ригъажьи, тхакIом рассказ­хэр, повестьхэр, романхэр зыдэт тхылъ 30 фэдиз къыдигъэкIыгъ. Ахэм ащыщхэр урысыбзэкIи Мыекъуапэ, Москва къащыхаутыгъэх: иапэрэ тхы­лъэу «Сэтэнай», цIыфхэм якIасэ хъугъэ повестэу «Гум пае гу аты», «Къэгъэгъэ шъоф», «О шIу уарэлъэгъу», «Дышъэ тас», нэмыкIхэри.

ТхакIом илитературнэ творчествэ анахь къэзыгъэбаигъэу литературовед-критикхэм алъы­тэрэр повестэу «Мэфибл уай» зыфиIорэр ары. Ар художественнэ шэпхъэ ин дэдэ зиI, тхакIом иамал-кIуачIэ, игупшысэ анахь къызыщынэфагъ.

Кощбэе Пщымафэ гъусэ иIэу КъурIаныр адыгабзэм рилъ­хьагъ. Ар кIэлэцIыкIухэми афэтхагъ. Ащ иусэхэм ащыщхэр композиторхэм орэдышъом ралъхьагъэх. Иповестэу «Мэфибл уай» техыгъэ пьесэр, КIэрэщэ Тембот иповестэу «Шахъомрэ пшъэшъэ пагэмрэ» ылъапсэу музыкальнэ-лирическэ драмэу ытхыгъэр Адыгэ драматическэ театрэм щагъэуцугъэх. ЗэдзэкIын Iофышхори дахэу ыгъэцэкIагъ.

Кощбэе Пщымафэ Адыгэ Республикэм инароднэ тхакIу, УФ-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI, литературэмкIэ —Теуцожь Цыгъо, журналистикэмкIэ Андырхъое Хъусен ацIэкIэ агъэнэфэгъэ премиехэм ялауреат. УФ-м итхакIохэм я Союз 1970-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ.

Зэдэштэныгъэ ин щыIэкIэ лъэныкъо пстэумкIи Пщымафэ хэлъыгъ: ицIыфыгъэ Iэдэбныгъэ­кIэ, игупсагъэкIэ, ишэн зэтеткIэ, игулъытэ-гурышэ хэхыгъэкIэ, ишIэныгъэ-гъэсэгъагъэкIэ, идунэелъэгъукIэкIэ. ЩэIэфэкIэ тхакIом икъэлэмыпэ ыгъэтIы­лъыгъэп: адыгэ гущыIэр ыкIи гупшысэр ащ лъэшэу икIэсагъ, имурад лъаги ар лъыкIэхьагъ, узыкIырыплъын плъэкIыщтхэм ар апэрагъ, итворческэ пычыгъо занкIэу, гуапэу сыдигъокIи бгъэм къыдэкIыщтыгъ, ипроизведениехэм адыгэ гупшысэр, щыIакIэр, адыгэ гущыIэр екIоу ащыпхырыщыгъ. ТхакIомкIэ анахь мэхьанэ зиIагъэр уцIыфышIуныр ары.

Кощбэе Пщымафэ щыIагъэмэ мэзаем и 1-м ыныбжь илъэс 87-рэ хъущтыгъэ. Ныбжьи мыкIодыжьыщт гупшысэ лэжьыгъэ­шхоу Пщымафэ иадыгэ лъэпкъ къыфигъэнагъэр итхылъ зэфэшъхьафыбэу адыгэр озыгъашIэу, шэн-хабзэхэр къыозыIуатэу, гъэпсыкIэ-шIыкIэ тэрэзхэм уафэзыпIухэрэр ары. ЩэIэфэ адыгэ гупшысэр ылэжьыгъ, ащ хигъэхъуагъ — IэпэIэсагъ.

Мамырыкъо Нуриет.