‘Adıge makh’ 100. kuruluş yılı etkinlikleri çerçevesinde, gazete haçeş organizasyonlarına ön ayak oldu. Bu konuda gazeteye STK’larımızdan Adıge Xase yardımcı oluyor. İlk haçeş etkinliği çerkes şiiri üzerineydi, ‘Adıge Xase binasında gerçekeleştirildi.

Haçeşi idare eden  gazeteci Tewu Zamirenin tüm konuklara yüklediği sorumluluk ise sıraları geldiğinde en çok sevdikleri bir çerkesçe şiiri okumalarıydı.

Haçeş katılımcıları gazetenin ön ayak olduğu  bu etkinliğin büyük öneme haiz olduğunu, Adıgelerin sahip olduğu güzel gelenek-göreneklerin korunması, geliştirilmesi yanısıra çerkesçenin yaygınlaşması, çerkes yazar ve şairlerinin eserlerinin hatırlanması, daha geniş kitlelere ulaştırılması gibi konularda da faydası geldiğini belirttiler.

Adıge xase STK’sı thamatesi Tlımışeko Ramazan, AC Kültür bakanı yardımcısı Kuşu Svetlane, Rf onursal kültür emekçisi, ressam, mimar Bırsır Abdullah, DÇB üyesi Meşfeş’u Necdet, filoloji bilimdalında Dr. Şaş’e-Yerğuko Şamset, gazeteci, yazar, toplumsal aktivist Mat’ıj Aminet Adıge Makh’ın ön ayak olduğu haçeş etkinliğinin yolu açık olsun temennisinde bulundular.

Kuyeko Nalbıy, Beretere Hamid, Meşbaş’e İshak, Kumpıl Kadırbeç, Bağ Nurbıy — ve en değer verdiğimiz, Adıge edebiyatının gelişimine büyük katkıları olan şair nahıjlarımızın şiirleri haçeşte yankılandı.

Gazetenin baş redaktörü Meştleko Saide, gazetenin benzeri haçeş programlarını ayda bir yapacağını, her programda farklı bir konuyu ele alacaklarını, mesela eski şarkılar, çerkesçe kitap yayınlamanın zorluklarını, gençlerin iyi bir eğitim bulmaları, can kentimiz Mıyekuapede yapılan yeni yapılanma vb.

Mehoş Ruslan’ın şiirlerini okudu. Şair sekiz yıl önce bunları yazmıştı, kendisi vefat etmiş olmasına rağmen, günümüz sorunlarına hala bu şiirlerin sesleniyor olması karşısında hayrete düşmemek de elde değil.

RF onursal, AC  halk sanatçısı, «Nı xase» organizatörlerinden Wucıhu Mariyetin yönetimindeki Şığıjıy çocuk grubu, ufak sanatçıları ile birlikte eski bir çerkes masalını ‘Tuz vermez yaşlı adam’  sahneleyerek haçeşe hediye ettiler. Bağ Nurbıyin ‘Anne’ isimli şiirini ise Mariyet okudu. O’nun yetiştirdiği çocukların çerkesçeyi güzel bilişleri, anadillerini seviyor olmaları haçeş katılımcılarınca takdir edildi. Küçük sanatçıları bol bol alkışladırlar.

AC Tsey İbrahim Milli tiyatrosu santçıları da farklı farklı şiirleri okudular. Haçeşte Saniyet kendi yazdığı anneler için yazdığı şiiri okudu. Kadınların doğurdukları çocuklarına karşı olan sevgilerinin  her şeyden üstün oluşunu, her türlü zorluklardan çocuklarını korumaya çalışmaları, annenin çocuğuna olan sevgisinin üstesinde hiçbir şey olmadığını satırlarında belirtiyor.

Daha sonra Thakuaho Mercenet, Çıleğot Zarema, milli tiyatroda çalışan Gürcü kızı Tamriko Osadze, Hakuy Anzavur, Kuyeko Nalbıyin çevirdiği şiirleri, Dzıbe Saniyet, Beretere Hamid, Şevcen Yınver şiirlerini okudular. Tamriko Osadze’nin sanatçılarımızdan daha kötü olmayan bir derecede çerkesçeyi anlıyor biliyor olduğu şiir okuyuşundan belli oldu, bu herkese ilgi çekici geldi. Milli tiyatro sanatçılarının okuduğu şiirler geceyi güzelleştirdi zenginleştirdi.

Ayrıca Bırsır Abdullah’ın, katılımcıların ricası ile kendi şirlerini okuması geceninin en alamet olayı oldu. Abullah çerkes şiiri normlarının pşınatle-şarkı normları ile örtüştüğü konusuna  değindi. Anadilini iyi bilip eski woredıj ve pşınatlelere vakıf olmaya başlandığında dilin gizlerine hakim olmada bunların büyük yararı geldiği haçeş katılımcılarının ortak kanaatiydi.

Bir kaç şiir okuyanlardan birisi de Meşfeş’u Necdetti. Meşbaşe’e İshak, Tıme Seyın, Bıtsu Anatole’nin ve kendi yazdığı  şiirlerden bazılarını okudu.  Okuduğu, Adıgeyin en yaşlı şairinin, Türkiyede yaşamış milli şairimizin, Kabartay-Balkarlı şairlerin şiirlerini katılımcılar birbirleri ile kıyaslama olanağı buldu.

Günümüzde yazan ilgi çekici eserlere sahip çerkes şairlerimizden Dzıbe Saniyet’in şiirlerini Thakuaho Mercenet’in okuması yanısıra Çetavo İbrahim ve Tewu Zamire de Dzıbe Saniyetin şiirlerinden okudu, Tewu Zamire şairin yayınladığı son kitabı ‘Bir kez daha aşka yazıyorum’ isimli kitabı hakkında da konuştu gelen konuklara kitabı gösterdi. Dzıbe Saniyetin kendisi ise Kumpıl Kadırbeç’in bir şiirini okudu.

Matıj Aminet Beretere Hamidin bir şiirini okudu. Ayrıca şiir alanında ilk adımlarını atmakta olan Haçemiz Susan ve Tewu Zamirenin yazdıkları şiirlerden bazılarını da okudu.

Adıgeye radyo televizyon kurumu radyo yayınları müdüresi Haçemiz Susan babası Bağ Nurbıy’ın yazdığı şiir roman ‘Sönmeyen kıvılcım’dan haçeşi konu alan kısmını okudu. Çerkes haçeşinin nasıl olduğunu anlatan bu satırlar etkinlikle güzel bir örtüşme  gösterdi. Gazeteci, şair Hakune Zarema kendi yazdığı bir şiiri okudu.

Çeviri; AÇUMIJ Hilmi