Top.Mail.Ru

«Адыгэ макъэм» ихьакIэщ

Image description

«Адыгэ макъэр» илъэси 100 зыщыхъурэ илъэсым хьакIэщхэм язэхэщэн гъэзетыр кIэщакIо фэхъугъ. Общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэр» ащкIэ IэпыIэгъу къыфэхъу. Апэрэ хьакIэщ зэIукIэгъур адыгэ усэм фэгъэхьыгъагъ, «Адыгэ Хасэр» зычIэт унэм ар щыкIуагъ.

ХьакIэщыр зезыщагъэу, журналистэу Тэу Замирэ къыригъэб­лэгъагъэхэм зэкIэми пшъэрылъ шъхьаIэу къафигъэуцугъагъэр, чэзыур къанэсэу гущыIэ къазыритырэм, анахь агу рихьырэ адыгэ усэм къеджэнхэр ары.

Гъэзетыр кIэщакIо зыфэхъугъэ Iофтхьабзэм мэхьанэшхо зэриIэр, адыгэмэ шэн-хэбзэ дахэу ахэлъыгъэхэм якъэухъу­мэн, ялъыгъэкIотэн имызакъоу, адыгабзэм изегъэушъомбгъун, адыгэ тхакIохэм, усакIохэм ятхыгъэхэр агу къэгъэкIыжьыгъэным, нахьыбэмэ ахэр алъы­Iэсы хъунхэм алъэныкъокIэ мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэм яшIогъэ­шхо къызэрэкIощтыр хьакIэщым къекIолIагъэхэм хагъэунэфы­кIыгъ.

Общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан, АР-м культурэмкIэ иминистрэ игуа­дзэу Кушъу Светланэ, УФ-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, сурэтышIэу ыкIи архитекторэу Бырсыр Абдулахь, Дунэе Адыгэ Хасэм и Хэсашъхьэ хэтэу МэщфэшIу Нэдждэт, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу ЩашIэ-Ергъукъо Щамсэт, журналистэу, тхакIоу, общественнэ IофышIэу МатIыжъ Аминэт «Адыгэ макъэр» кIэщакIо зыфэхъугъэ хьакIэщым «гъогумаф!» раIуагъ, усэу къыхахыгъэхэм къяджагъэх.

Къуекъо Налбый, Бэрэтэрэ Хьамид, МэщбэшIэ Исхьакъ, КъумпIыл Къадырбэч, Бэгъ Нурбый — анахь дгъэлъапIэхэу, усэкIо нахьыжъхэу адыгэ литературэм хэхъоныгъэшхо фэзышIыгъэхэм яусэхэр хьакIэщым щагъэIугъэх.

Гъэзетэм иредактор шъхьа­Iэу МэщлIэкъо Саидэ мыщ фэдэ хьакIэщхэр мазэм зэ гъэзетым зэхищэхэзэ зэришIыщтым ыкIи ахэм Iофыгъо зэфэшъхьафхэм, гущыIэм пае, ижъырэ орэдхэм, адыгабзэкIэ къыдагъэкIырэ тхылъхэм апылъ къиныгъохэм, ныбжьыкIэхэм пIуныгъэ тэрэз агъотыным, шэпхъэшIухэм аблэмыкIынхэм, тикъэлэ гупсэу Мыекъуапэ зэрагъэкIэжьырэм уасэ фашIыным фэгъэсэгъэнхэм ыкIи нэмыкIхэм ащытегущыIэхэзэ зэрашIыщтыр къыхигъэщыгъ. Мэхъош Руслъан иусэхэм къя­джагъ. ИлъэсийкIэ узэкIэIэбэжьмэ усакIом ахэр ытхыгъагъэх, ежь идунай ыхъожьыгъ нахь мышIэми, непэрэ мафэм, тызхэт лъэхъаным игумэкIыгъохэм ахэр зэрадиштэхэрэр умыгъэшIэгъон умылъэкIынэу хагъэунэфыкIыгъ.

Уф-м изаслуженнэ, АР-м ина­роднэ артисткэу, «Ны Хасэм» икIэщакIоу Уджыхъу Мариет зипэщэ кIэлэцIыкIу купэу «Щыгъыжъыем» хэт артист цIыкIу­хэр игъусэхэу хьакIэщым шIухьафтын къыфашIыгъ. «ЛIыжъ мыгъо щыгъу мыт» зыфиIорэ адыгэ пшысэм техыгъэ къэгъэлъэгъон цIыкIу къэзэрэугъоигъэхэм къа­фагъэлъэгъуагъ. Ным фэгъэхьыгъэ усэу Бэгъ Нурбый ытхы­гъэм ежь Мариет къеджагъ. Ащ ыгъэсэрэ сабыйхэм адыгабзэр къаIупшIыкIэу зэраIулъыр, зэрэгубзыгъэхэр, ныдэлъфыбзэр шIу зэралъэгъурэр къызэрахэщырэр хьакIэщым къекIолIагъэхэм хагъэунэфыкIыгъ. Артист цIыкIу­хэм къащытхъугъэх, Iэгу афытеуагъэх.

АР-м и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэм иартистхэри усэ зэфэшъхьафхэм къяджагъэх. Хьэлэщтэ Саниет ежь ытхыгъэ усэу ным ишIу­лъэгъу фэгъэхьыгъэм къеджагъ. Бзылъфыгъэм илъфыгъэ фыриIэ шIулъэгъур зэкIэмэ апшъэу зэрэхъурэр, сыд фэдэрэ къиныгъохэри исабый тырихынхэм зэрэфэхьазырыр, ны шIулъэ­гъум ыкIуачIэ пеIэн зэрэщымыIэр Саниет иусэ сатырхэм къахэщыгъ.

Нэужым Тхьакъуахъо Мэр­джэнэт, Чылэгъот Заремэ, хъур­цэ пшъашъэу Лъэпкъ теат­рэм Iоф щызышIэрэ Тамрико Осадзе, Хьакъуй Анзаур Къуекъо Налбый изэдзэкIыгъэхэм, Дзыбэ Саниет, Бэрэтэрэ Хьамидэ, Шэуджэн Инвер яусэхэм къяджагъэх. Адыгабзэр тиартистхэм анахь мыдэеу Тамрико Осадзэ къызэрэгурыIорэр, зэришIэрэр иусэ къеджакIэкIэ къыушыхьатыгъ, ар пстэуми ашIогъэшIэгъоныгъ ыкIи щыт­хъугъэкIэ фалъэгъугъ. Лъэпкъ театрэм иартистхэм усэу къызэджагъэхэм пчыхьэзэхахьэр къагъэдэхагъ, къагъэбаигъ.

Джащ фэдэу Бырсыр Абдулахь иусэхэм, къызэхэхьагъэхэм ялъэIукIэ, къызэряджагъэр хьа­кIэщым ипычыгъо анахь хьа­лэмэтхэм ащыщ хъугъэ. Адыгэ усэ тхыным ишапхъэхэр пщынэ­лъэ зэхэлъхьакIэм тетэу зэрэщытыгъэхэм Абдулахь къытегущыIагъ. Уиныдэлъфыбзэ дэгъоу пшIэу, ижъырэ орэдыжъхэм, пщыналъэхэм защыбгъэгъуазэ зыхъурэм, бзэм ишъэфхэр къы­пIэкIэхьанымкIэ ахэр зэрэIэпыIэгъушIухэм игупшысэ хьакIэщым къекIолIагъэхэм къыраIотыкIыгъ.

Усэ заулэ къэзыгъэхьазырыгъэхэм МэщфэшIу Нэдждэт ащыщыгъ. МэщбэшIэ Исхьакъ, Тымэ Сэин, Бицу Анатолэ иусэхэм ащыщхэм, ежь ытхыгъэхэми Нэдждэт къяджагъ. Адыгэ хэкум итхэкIо анахьыжъ, Тыркуем щыусэгъэ лъэпкъ тхакIом, Къэбэртэе-Бэлъкъарым итхакIо яусэхэу къызэджагъэхэр хьакIэщым къекIолIагъэхэм зэрагъэ­пшэнхэ алъэкIыгъ, ашIогъэшIэгъонэу ахэм ядэIугъэх.

Непэрэ мафэм тхэрэ адыгэ усэкIо гъэшIэгъонэу Дзыбэ Саниет иусэхэм Тхьакъуахъо Мэр­джэнэт къызэряджагъэм фэдэу Чэтэо Ибрахьимэрэ Тэу Замирэрэ Саниет иусэхэу къыхахыгъэхэм къяджагъэх, ащ къыдигъэкIыгъэ тхылъыкIэу «Джыри зэ шIулъэгъум сыфэусэ» зыфиIорэм Тэу Замирэ игугъу къышIыгъ, хьакIэщым къекIолIагъэхэм ар къаригъэлъэгъугъ. Ежь Дзыбэ Саниет къызэджагъэр КъумпIыл Къадырбэч иусэхэм ащыщ. МатIыжъ Аминэт Бэрэтэрэ Хьамидэ адыгэ усакIохэм къахигъэщыгъэу иусэ сатырхэм къяджагъ, зэрэхигъэ­унэфыкIыгъэмкIэ, кIуачIэ ахэлъэу иусэхэр зэрэщытым фэдэу апч къэбзэ дэдэм ымакъэ фэдэу жъынчых. Усэ зэхэлъхьаным апэрэ лъэбэкъухэр щызышIыгъэ­хэу ХьакIэмыз Сусанэрэ Тэу Замирэрэ ятхыгъэхэм къя­джагъ.

Джащ фэдэу Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» радиокъэтынхэмкIэ икъулыкъу ипащэу ХьакIэмыз Сусанэ ятэу Бэгъ Нурбый ытхыгъэу, усэ шапхъэм илъ романэу «МэшIочIэ мыкIуас» зыфиIорэм щыщ пычыгъоу хьакIэщым фэгъэхьыгъэм къеджагъ. Адыгэ хьакIэщыр зыфэдагъэр унэгу къычIэзгъэуцорэ сатырхэр зэхэщэгъэ Iофтхьабзэм лъэшэу къекIугъэх. Журналистэу, усакIоу Хьакъунэ Заремэ ежь ытхыгъэ иусэхэм къяджагъ. Ным фэгъэхьыгъэу ытхыгъэр гум нэсэу, хэти янэ ыгу къыгъэкIэу, сабыимрэ ным­рэ зэрэзэпэблагъэхэр къыриIотыкIэу гущыIэ фабэхэр къе­бэкIыгъэх.

ХьакIэщэу зэхэщагъэм илъэтегъэуцо гуфэбэныгъэ хэлъэу, ямышIыкIэ шапхъэмэ адиштэу — къызэрыкIоу ыкIи зэIухыгъэу, шъхьадж иеплъыкIэ къыщыриIотыкIын ылъэкIэу — зэрэхъугъэр хагъэунэфыкIыгъ кIэухым къэгущыIагъэхэу Едыдж Мэмэт, УФ-м лъэпкъ творчествэмкIэ изаслуженнэ купэу, фольклорнэ-этнографическэ ансамблэу «Ащэмэз» ихудожественнэ пащэу Бастэ Асиет, «Адыгэ макъэм» иIофышIэ анахьыжъхэм ащыщэу Тхьаркъохъо Сафыет. Зыфэзэщыгъэхэ зэхахьэ шIыкIэм изыкъегъэIэтыжьын пэублэ дахэ фэхъугъ, «Адыгэ макъэм» ихьакIэщхэр тапэкIи лъыкIотэщтых.