Тарихъ лъэпсэ куу зиIэ адыгэхэм ашъхьэ къырыкIуагъэр макIэп — зауи, пыджи, гъабли, Iотэжьыгъуи.

Сэ непэ зигугъу къэсшIыщтыр ижъырэ зэманхэм, гъэсэ­ныгъэ-шIэныгъэм пэчыжьэу щы­Iэгъэ адыгэхэм, ялIыгъэ-псэ­емыблэжьныгъэ гъунэнчъагъэми, къин мыухыжьэу ателъы­гъэр, щыIэкIакIэм — Октябрэ революциешхом атырихи, ягъогу занкIэ зэрэхъугъэр ыкIи ягугъэ лъагэхэр щыIэныгъэм зэрэпхыращыгъэхэр ары.

Лъэпкъым зыкIэхъопсыщтыгъэ щыIэкIэ-псэукIэр ыгъотынымкIэ анахьэу зишIуагъэ къэкIуагъэр ВЦИК-м и Президиум иуна­шъокIэ бэдзэогъум и 27-м 1922-рэ илъэсым Адыгэ автоном хэкур зэрэзэхащагъэр ары. Адыгэ лъэпкъым игъашIэ пытэнымкIэ, дэхэнымкIэ, тынчы­нымкIэ Iофышхо шIэгъэн зэрэфаер Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые дэгъу дэдэу къыгурыIощтыгъ.

ГущыIэ зафэм, шъыпкъэм пеIэн зэрэщымыIэр ыкIи ежь адыгэхэм яныдэлъфыбзэкIэ гъэзет къыдэгъэкIыгъэным мэхьанэшхо зэриIэм апэу егу­пшысагъэхэм ар ащыщыгъ. ГущыIэр — Iашэшхоба?! Зэ­рэбгъэуцу, зэрэбгъэфед къызэ­рэчIэкIы­щтыри.

Шъыпкъэгъэ-нэфагъэ зыхэлъ тхыгъэр лъэпкъымкIэ гъозэпIэ­плъапIэ зэрэхъущтым уещэчынэу щытыгъэп.

Адыгэ Республикэм игъэзетэу «Адыгэ макъ» зыцIэм иапэрэ лъэбэкъу щыIэныгъэм зыщидзы­гъэр илъэси 100 мэхъу. Уегу­пшысэмэ, ар зые адыгэ лъэпкъым ыгу, ыпсэ атешIыкIыгъ, щыIэкIэ-псэукIэр зэфэдэкIэ къы­зэрыщырэ гъунджэм ычIыпI. «Адыгэ макъэр» лъэпкъым ижьыкъащэ, дунэешхом ар зэ­рэхэуцорэр ыкIи зэрэхэтыр къэзыIотэрэ тхыгъэ хабз.

Ау илъэси 100-кIэ узэкIэIэ­бэжьмэ, мы лъэпкъ гъэзетыр къыдэгъэкIыгъэныр ыкIи ащ иIофыгъохэр зафэу щыIэныгъэм щыхырыщыгъэнхэр псын­кIагъэп. Джырэ уахътэм фэдэу, узэрэтхэщти, зэрэхэуутыщти, къызэрэдэбгъэкIыщти, ежь гъэ­зетым пкъи шъхьи езгъэгъо­тын зылъэкIыщт тхэкIо-гупшысэкIо еджагъэхэри жъугъэу ащ дэжьым щыIагъэхэп. Ауми апэрэ лъагъор адыгэ журналистикэм щызышIыгъэхэм яхьатыркIэ, мы Iофым мэхьанэшхоу иIэр зэха­шIагъэу, непэрэ гъэзетым апэрэ лъэбэкъур ышIыгъагъ.

Ар гъэтхапэм и 8-р 1923-рэ илъэсыр арыгъ: араб тхакIэр лъапсэу зиIэ, гъэзетэу «Адыгэ макъ» цIэ зыфашIыгъэм иапэрэ номер къыдэкIыгъагъ. Ащ хэкум ипащэу Хьахъурэтэ Шы­хьанчэрые зыкIэтхэжьыгъэ Джэ­псалъэу цIыфхэм афакIорэр итыгъ:

«ЧеркесыбзэкIэ тхыгъэ гъэзетым иапэрэ номер къыдэ­кIыгъ, ятIонэрэр — агъэхьа­зыры. Гъэзетым игъэхьазырын цIыф жъугъэхэр къыхэгъэлэ­жьэгъэнхэр ыкIи ар унагъо пэпчъ алъыгъэIэсыгъэныр чIыпIэ къулыкъухэм япшъэрылъ» — къыщиIощтыгъ ащ.

Илъэси 100-кIэ узэкIэIэбэжьмэ, гъэзет къыдэбгъэкIыныр зэрэкъиныгъэр, зэрэхаутыщт пкъыгъор зэрэщымыIэм къы­хэкIыкIэ мыжъо Iабгъур агъэфе­дэу, ащ литограф тушкIэ хьарыф зырызхэр зэрэтыратхэщтыгъэ­хэр, сыдэу щытми, къи­ныгъэми, «Адыгэ макъэм» ипчъагъэ 500 хъоу къыдэкIы зэрэхъугъагъэр гъэзетым дэлажьэщтыгъэхэм къаIотэжьыщтыгъ.

Апэрэ адыгэ гъэзетыр зы­гъэхьазырыщтыгъэр а лъэхъаным тхэным апэрэ лъэбэкъухэр щызышIыщтыгъэ, ыужкIэ зэлъашIэрэ тхакIо хъугъэ ыкIи (ыужыIоу) цIэрыIоу, СССР-м и Къэралыгъо шIухьафтын къызфагъэшъошэгъэ КIэрэщэ Тембот ары. Ежь Тембот къызэритхы­жьыщтыгъэмкIэ, а лъэхъаным ежь Краснодар дэтыгъэ по­ли­техинститутым щеджэщтыгъ. «Интернационалым» игущыIэхэр адыгабзэкIэ зэридзэкIыгъагъ. Ар къызашIэм, хэку исполкомым рагъэблэгъагъ, Хьахъуратэмрэ Цуамыкъо Хьисэрэ «Интернационалыр» зэрэзэрадзэкIыгъэр агу зэрэрихьыгъэр ыкIи джащ фэдэ тхыгъэхэр къызэрэхьащтхэ гъэзетыр къыдэгъэкIыгъэныр игъоу зэралъэгъурэр къара­Iуагъ. Мы чIыпIэм щырахъухьагъ ащ «Адыгэ макъ» фаусынэу ыкIи араб шрифткIэ къихьащтхэр тхыгъэнхэу.

Мы мафэм къыщегъэжьагъэу тилъэпкъ гъэзетыр гъогу гъэшIэ­гъон техьэгъагъ. Ащ лъэпсэхэщы фэхъугъэр а лъэхъаным студентыгъэу, художественнэ псалъэм фэIэпэIасэу, ыужкIэ адыгэ художественнэ литературэм лъапсэ фэзышIыгъэу, тхэ­кIо цIэрыIоу КIэрэщэ Тембот. Гъэзетэу «Адыгэ макъэм» иапэрэ номер къихьагъэхэр ащ ытхыгъагъэх, Мишурие Казбекрэ Сергей Мироненкэмрэ иIэпыIэгъух.

Гъэзетым иапэрэ къыдэкIыгъо КIэрэщэ Тембот адыгабзэкIэ зэридзэкIыгъэ «Интернационалыр» итыгъ. Ар къызэрихьагъэр хэкум щыпсэухэрэм лъэшэу гуапэ ащыхъугъагъ.

Мамырыкъо нуриет.