Гъонэжьыкъо Аскэр Хьабидэ ыкъор къызыхъугъэр неущ илъэс 70-рэ мэхъу.

Адыгэ музыкант, мэкъэмэус, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ ыкIи инароднэ артист, Абхъаз Республикэм изаслуженнэ артист. Иорэдхэр шIу алъэгъу, адыгэ мэкъамэм тамэ къы­гуигъэкIагъэу, лъэпкъым щыщ цIыф­хэр зыщыпсэурэ къэралыгъо зэфэшъхьафхэм къащаIох.

МэщбэшIэ Исхьакъ, Бэрэтэрэ Хьамидэ, Нэхэе Руслъан, Бэгъ Нурбый, КъумпIыл Къадырбэч, Мырзэ Дзэпщ, ЕмтIылъ Нурбый, Хьакъунэ Заремэ яусэхэм Ас­кэр акIилъхьэгъэ мэкъамэхэм яшIуагъэкIэ адыгэ орэдэу гум нэсыхэрэр щыIэ хъугъэх. Лъэпкъым икультурэ, иискусствэ къэзыухъумагъэхэм, хэзгъэхъуа­гъэхэм ар ащыщ. Аскэр имузыкальнэ сэнаущыгъэ зыми фэмыдэу, ежь ичIыпIэ хэхыгъэ лъэпкъым щиубытыгъ. Сэнаущы­гъэ хэлъэу мэкъамэхэр ыусыщтыгъ, пщынэо IэпэIэсагъ.

Гъонэжьыкъо Аскэр Теуцожь районым ит къуаджэу Тэуй­хьаблэ къыщыхъугъ. Музыкэм фэщагъэ зыщыхъугъэр чылэ клубыр арыгъ. Мыщ пщынэ зэфэшъхьафхэр чIэлъыщтыгъэх. Апэрэ десэхэр Аскэр клубым щыригъэжьагъэх, пщынэр ыIэ чIэмыкIэу, ренэу зыгорэ къыригъэIонэу икIэсагъ.

Ыныбжь зекъум, Адыгэ музыкальнэ училищым чIэхьагъ. Мыщ исэнаущыгъэ псыхьагъэ щыхугъ. Апшъэрэ гъэсэныгъэ музыкэмкIэ зэригъэгъоты шIоигъоу Адыгэ къэралыгъо универ­ситетыр къыухыжьыгъ. ­Лъэпкъ къашъомкIэ къэралыгъо академическэ ансамблэу «Налмэсым», Лъэпкъ орэдым ыкIи къашъом якъэралыгъо ансамблэу «Ислъамыем» илъэс пчъа­гъэрэ Iоф ащишIагъ.

Адыгэ Республикэм инарод­нэ артисткэу, ансамблэу «Ис­лъа­мыем» ихормейстерэу Агъыр­­жьэнэкъо Саниет Аскэр фэгъэ­хьыгъэу апэ хигъэунэфыкIырэр IэпэIэсэныгъэ ин дэдэ хэлъэу адыгэ мэкъамэм икъыхэгъэщын ащ Iоф зэрэдишIэщтыгъэр ары:

— Лирическэ орэдхэр Аскэр дэгъу дэдэу къыдэхъущтыгъэх. «Ислъамыем» ирепертуар джы­нэс хэтых Гъонэжьыкъом ытхы­гъэ орэдхэу «Къэгъагъыхьэ сэ сежьагъ», «Кавказ чъыгаер», «Джары шIулъэгъур зыфэдэ шъыпкъэр», «Зара» — мы орэдыр Къумыкъу Щамсудин дэхэ дэдэу къеIо. ХэзгъэунэфыкIынэу сыфай Аскэр ыныбжь илъэс 60-­рэ зэхъум иорэдхэр зыхэт кон­церт псау зэрэфызэхэдгъэуцогъа­гъэр. IэпэIэсэныгъэшхо зыхэлъ музыкантыгъ, Iоф дэпшIэнкIэ гупсэфыгъ, профессионал инэу щытыгъ. Аскэр илъэс пчъагъэм Iоф дэтшIагъ, адыгэ музыкальнэ творчествэр, лъэпкъ искусствэр ащ къыгъэбаигъэх.

IэпэIэсэныгъэ зы­хэлъ цIыфым лъэ­ныкъо зэфэшъхьаф­хэмкIэ ар къыхэщы — хьаоулыеу аIорэп. Аскэр музыкэм, Iэ­мэ­-псымэ еоным уафигъэсэщтмэ, фэ­дэ щыIагъэп. НыбжьыкIэхэр зэрэри­гъаджэщтыгъэхэм фэдэу, ежь кIэры­плъыхэзэ зызгъасэщтыгъэхэми ар къаушыхьаты. Ахэм зэу ащыщ Адыгэ Рес­публикэм инароднэ артисткэу, ансамблэу «Ислъа­мыем» ипщынаоу Лъэцэр Светланэ:

— Тыдэ тыкIонэу щытми, ныбжьи къэгужъощтыгъэп, сэри ащ сыфигъэсагъ. СыныбжьыкIэу ансамблэм сыкъыхэхьэгъагъ. Ыгу къысэгъущтыгъ, ынаIэ къыс­тетыгъ. Тызэгъусэу бэрэ гъогу тызэдытехьанэу хъугъэ, гаст­рольхэм тызэдакIощтыгъэ. Къэ­бэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе­Щэрджэсым, Ставрополь краим, Якутием, Карелием тазэдыщы­Iагъ. Джащ фэдэу IэкIыб къэра­лыгъохэми Гъонэжьыкъо Ас­кэр тигъусэу тарыхьанэу хъугъэ. Из­раиль, Тыркуем — тилъэпкъэгъухэр зыщыпсэурэ къэрал­хэм ащыщхэм Аскэр ипщынэ еуакIэ ащызэхахыгъ. ЦIыфыгъэ­шхо хэлъыгъ, мытэрэзэу зыго­рэм зырихьылIэкIэ къэгубжыщтыгъ, ау псынкIэ дэдэу кIэ­жъу­кIыжьыщтыгъ. ИпщынэеуакIэ сыгу нэсэу щысэ тесхыщтыгъ. «Аскэр фэдэу зыошIы», — ти­IофшIэгъухэм къысаIоуи къы­хэкIыгъ. Сэ сишIыкIэ сыкъытехьэфэ Аскэр щысэтехыпIэу зэрэсиIагъэр шъыпкъэ дэд. Классикэ музыкальнэ шапхъэм сытетэу аккордеоным къезгъа­Iощтыгъэ. Лъэпкъ репертуарым хэшIыкI фысиIагъэп. Пщынао сызышIыгъэр Аскэр. Лъэпкъ мэкъамэм Iоф дэсшIэнэу сы­фигъэсагъ. Иорэдхэм ащыщэу анахьэу сыгу рихьыхэрэм ащыщых «КъакIоба, къакIоба», «Ты­зэхэкIыжьы», «Джары шIулъэгъур зыфэдэ шъыпкъэр» — лирическэ орэдхэр анахь кIуачIэ зиIэу музыкант IэпэIасэм ытхы­гъэхэм ащыщых. Аскэр иунагъо щыщхэри, ишъхьэгъусэу Разиети синэIуасэхэу, къыс­пэ­благъэхэу хъугъэх. Непэ «Ислъамыем» пщынаоу плIы хэт: сэры, Мышъэ Андзаур, Мышъэ Азэмат, Элдарэ СултIан. Ахэм ащыщэу Гъонэжьыкъо Аскэр Iоф дэзышIэнэу зинасып къыхьы­гъэр сэры ныIэп. Ар сыгу фэбэ-фабэу телъ.

Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм Гъонэжьыкъо Аскэр ныбжьыкIэхэр щыригъэджагъэх. Ежь IэкIэлъ сэнаущыгъэр музыкэм зыгу фэщагъэхэм аIэкIилъхьаным ишъыпкъэу дэлэжьагъ.

Гъонэжьыкъо Аскэр зэлъа­шIэрэ мэкъэмэ ыкIи орэди 100 фэдиз ытхыгъ. Ахэм ащыщых «Сихэку иорэд», «Тэуе къуадж», «Щынджые иорэд», «Адыгэ джэгу», «Джэныкъо машIу», «Азэмат», «Ным иорэд», «За­ра», «Си Адыгей», «КъакIоба, къакIоба», «ТызэхэкIыжьы», «Джары шIулъэгъур зыфэдэ шъыпкъэр». «Адыгэ макъэм» ижурналистэу ЕмтIылъ Нурбый Гъонэжьыкъо Аскэр дишIыгъэ зэдэгущыIэгъухэм ащыщ ры­пагэу щыхигъэунэфыкIыгъагъ иорэдхэм тамэ къагозгъэкIа­гъэхэр адыгэм идунай щызэ­лъашIэрэ орэдыIо цIэрыIохэу Шъэожъ Розэ, Анзорыкъо Чеслав, ГъукIэлI Мирэ, Нэхэе Тэмарэ арэу зэрэщытхэр.

Адыгэ Республикэм изаслуженнэ журналистэу, Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» иIофышIэу, усакIоу Хьакъунэ Зэремэ Гъо­нэ­жьыкъо аскэр дитхыгъэ орэдхэр анахь цIэрыIо хъугъэхэм ащыщых:

— Аскэр нэIуасэ сыфэзышIыгъэр ЕмтIылъ Нурбый. Мэ­къэмэусэу сызэрихьылIагъэхэм ащыщэу Аскэр ары ныIэп усэм зы сатыр химыгъэзэу, мэкъамэр кIилъхьэу зэслъэгъулIагъэр. Профессионал инэу щытыгъ. Апэрэ орэдэу зэдэттхыгъэр «Розэ плъыжьыр» арыгъэ. «ТызэхэкIыжьы» зыфиIорэр ятIо­нэрэу хъугъэ. «Зарем, къегъыкIы мы усэр», — ыIозэ Аскэр къысиIощтыгъэ. Нахь чэфэу фэягъэнкIи хъун. Емыж Зарем ар апэу къэзыIуагъэр. Нэужым Нэхэе Тэмарэ къыIуи, орэдыр зэлъашIэнэу хъугъэ. Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» «ТышъуфэгушIо» зыфиIорэ къэ­тынэу щашIыщтыгъэм бэдэдэрэ къыщырагъаIощтыгъ. «Сыд силажьэр?» зыфиIорэ орэдэу зэдэттхыгъэри орэдыIо нэбгыриплIымэ къаIонэу хъугъэ — ХъуакIо Сусанэ, Дзыбэ Фатимэ, Нэчэс Анжеликэ, Нэхэе Тэмарэ. Анжелэрэ Тэмарэрэ зы концерт горэм а орэдыр къыщызэда­Iонэуи хъугъагъэ. Аскэр имэ­къамэхэр джащ фэдиз иинагъэу гум хапкIэхэу, зэ зэхэзыхыгъэм къыIо шIоигъо зэпытэу щытыгъэх. Iоф дэпшIэнкIэ тхъагъоу ыкIи цIыф псынкIэу щытыгъ. Сырэпагэ орэд дахэхэр зэрэзэдэттхыгъэхэм, ар синасып къыхьыгъ.

Гъонэжьыкъо Аскэр къызы­хъугъэр илъэс 70-рэ зэрэхъу­гъэм фэгъэхьыгъэ къэгъэлъэ­гъон Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ тхылъеджапIэ щагъэхьазырыгъ. Сэнаущыгъэ ин зыхэлъыгъэ музыкантым имэкъамэхэр лъэпкъым ицIыфхэм сыдигъокIи агу илъыщтых, иорэдхэр къаIощтых, иIофшIагъэкIэ Аскэр непи къытхэт.

Тэу Замир.