Зыфэдэ щымыIэ мэкъэ къэбзэ дахэ иIагъ, усэкIуагъ ыкIи композиторыгъ. Сэмэгу Гощнагъо адыгэхэмкIэ апэрэу «Урысыем инароднэ артистк» зыфиIорэ цIэр къыфагъэшъошагъ. Ащ ирепертуар дышъэ пхъонтэ ушъэгъагъ: хэгъэгу классикэм щыщхэр ыкIи IэкIыб къэралхэм ащаусыгъэ произведение шъэ пчъагъэхэр, адыгэ лъэпкъ орэдыжъхэр, романсхэр, опернэ арие дэгъубэ хэтыгъ. Ащ итворчествэ игупсэ Адыгеим имызакъоу, тихэгъэгушхо ичIыпIэ зэфэшъхьафхэми анэсыгъ.

Орэдым фэкIорэ лъагъор

Сэмэгу Гощнагъо Тэхъутэмыкъое районым ит къуаджэу Псэйтыку щылэ мазэм и 30-м, 1928-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Къоджэ еджапIэм ыуж Мыекъо­пэ кIэлэегъэджэ институтым чIэхьагъ, къызеухым, Адыгэ научнэ-исследовательскэ институтым иIофшIэн щыригъэжьагъ, илъэсрэ щылэжьагъ, ащ фэдизрэ Адыгэ тхылъ тедзапIэми художественнэ литературэмкIэ иредакторэу щытыгъ.

Гощнагъо адыгэ бын-унэгъо Iужъу щапIугъ. Ятэ адвокатыгъ, янэ бысымгощагъ. Сабыибгъу зэдапIугъ: кIэлищырэ пхъуи 6-рэ. Гощнагъо илъэс 25-рэ ыныбжьыгъ Ленинград консерваторием къи­кIыхи, Адыгеим щыщ ныбжьыкIэхэу музыкэм фырагъэджэщтхэр къыхахынхэу лIыкIохэр къызэкIохэм. Купым хэтхэм ядэIухэ зэхъум, псынкIэу Гощнагъо гу лъатагъ. Адыгэ орэдыжъхэр ащ къызэри­Iорэр консерваторием ипрофессорэу В. Чарушниковым ыгу рихьыгъ ыкIи Н. А. Римский-Корсаковым ыцIэ зыхьырэ Ленинградскэ консерваторием кIощтхэм ахитхагъ. Гощнагъо еджэпIэшхом дэгъу дэдэу, Сталинскэ премиер къыратэу щеджагъ. Студентзэ, мэкъэмэ усынымкIэ зиушэтыныр ригъажьи, гъэхъагъэхэр ышIыгъэх. Ащ ишыхьатых илирическэ орэд зэфэшъхьафхэр. Жэнэ Къырымызэ иусэу «Хэбзэ дахэу тэ тиIэр джащ фэд» зыфиIорэм орэдышъор фыхэзыхыгъэр, музыкэмкIэ иавторыр Сэмэгу Гощнагъу.

1959-рэ илъэсым Ленинград къэралыгъо консерваториер къыухи, хэкум къыгъэзэжьыгъ. Сэмэгум егугъоу концерт IофшIэнышхор егъэцакIэ, ащ готэу матхэ, мэусэ. Адыгэ ныбжьыкIэ купэу хэкум рагъэкIыхи Ленинград еджакIо музыкэмкIэ агъэкIогъагъэхэм лъэныкъуабэкIэ, дэгъугъэ шапхъэмкIэ, Гощнагъо къахэщыщтыгъ. «Гупшыс» зыфиIорэ орэдыр, нэмыкIхэри ыусыгъэх, кантатэхэр ыкIи вокальнэ поэмэхэр иIэх.

ОрэдкъэIоным, орэдышъохэр къыхихынхэм имызакъоу, мэусэ ыкIи ишъыпкъэу адыгэ музыкальнэ фольклорым научнэу Iоф дишIэ мэхъу. Зэпыу имыIэу мэкъэзещакIэм ыкIи орэд къэIокIэ шэпхъэ гъэнэфагъэхэм защеушэты. Тхылъэу «Народное песнетворчество адыгов» ытхыгъ. Орэдхэр зыдэтхэ тхылъ зэфэшъхьафхэр — «Гупшыс», «Гъатхэм ымакъ», «Угу сызэрилъыр», «Мы чIыгур сэ шIу сэлъэгъу», нэмыкIхэри къыдигъэ­кIыгъэх. Андырхъое Хъусен иусэхэм арылъ орэд циклэу «Орэд къэсIощт» ыкIи кIэлэцIыкIу орэд 20 фэдиз, Есениным иусэхэм атехыгъэу «Русь» зыфиIорэр ыгъэхьазырыгъэх. Бзылъфыгъэ артисткэм идунэе ин гъэшIэгъон зэрэщытэу орэдым къыщежьэщтыгъ, орэдым – музыкэм фэкIожьыщтыгъ.

Мэкъэ дышъэр ыкIи IэпэIэсагъэр

Сэмэгу Гощнагъо ымэкъэ дышъэ ялые псынэкIэчъ къаргъоу зиубгъущтыгъ, ащ имафи ичэщи сценэм япхыгъагъ. Апэрэ лъэбэкъур сценэм зытыридзэрэм, къыIорэ орэдыр бгъэгум бзыоу къикIэу, цIыфхэм зэралъигъэIэсыщтым Гощнагъо лъэшэу мэхьанэ ритыщтыгъ, зышъхьамысыжьэу артистизмэгъэ лъагэм такъикъ пэпчъ зыфигъасэщтыгъ. КъыIорэ орэд пэпчъ ыгу тешIыкIыгъэу, къедэIурэ цIыфыбэм ахитIупщыхьанымкIэ къогъанэ имыIэу, ишъыпкъэу зыдэлэжьэжьыщтыгъ, дунаим цIэрыIо щыхъугъэ орэдыIохэм акIырыплъыщтыгъ.

Сценэм Гощнагъо къызытехьэкIэ, Мазэр, Тыгъэр, Гуащэр къыкъокIыгъэм фэдэу, Iэгу тео мэкъэшхом зэу зыкъиIэтыщтыгъ, джарэу илъэпкъ ар икIэсагъ. Зышъхьасыжьыгъэп, орэдым фыщыIагъ. Теплъэ гъэчъыгъэ иIагъ: нэпкъ-пэпкъ зэкIужьэу, шъхьацыр Iэтыгъэ зэкIэшIыхьагъэу, щыгъын-шъуа­шэр пкъым къекIоу, къыIорэ орэд пэпчъ IокIэ-шIыкIэ гъэнэфагъэр дыриIэжьэу. 1967-рэ илъэсым орэдыIом щытхъуцIэ лъапIэу «Заслуженная артистка РСФСР» зыфиIорэр ыкIи орденэу «Знак Почета» къыфагъэшъошагъэх. «Народная артистка РСФСР» зыфиIорэ цIэр 1982-рэ илъэсым къыфаусыгъ, орденэу «Дружба народов» 1987-м къыратыгъ.

Орэдыр къыIо къодыеу щымытэу, ифэшъошэ лъэгапIэм зэрэтыригъэуцощтым лъэшэу фытегъэпсыхьэгъагъ. Гощнагъо лъэпкъ музыкальнэ искусствэм игъэпсын-зэтегъэуцон шIоIофэу музыкантхэр, музучилищым икIэлэегъаджэхэр къыхигъэлажьэщтыгъэх, шIоу ашIагъэр зыкIи щыгъупшэщтыгъэп. Михаил Арзумановыр адыгэ орэдыжъхэр зэрэтхыгъэ­хэр икъоу зэхифынхэмкIэ къызэрэдеIагъэр ыкIи ежь иорэдитIу зэрэфигъэ­кIэрэкIагъэр лъэшэу Гощнагъо игопагъ. Ежьыри Арзумановым пшъашъэ къызыфэхъум, сабыим орэд фиусыгъагъ. Сэмэгу Гощнагъо къэпIотэнэу щымытэу исэнэхьат лъэшэу илъэпIагъ, гъэпсэф имыIэу ащ дэлажьэщтыгъ. ИIэпэIэсэныгъэ хигъахъоу, иконцерт зыфигъэхьазыры зыхъукIэ, мычъыеу, мышхэу чэщ-зымафэ рихын ылъэкIыщтыгъ. Сценэм щигъэ­кIощт такъикъ пэпчъ, орэд пэпчъ ыкъудыищтыр, ежь ышъхьэкIэ игъэпсыкIэщтыр ыгъэнафэщтыгъ. Ипрограммэхэр гъэшIэгъоныгъэх, ушъэгъагъэх, узфакъудыеу сыдымкIи зэкIэупкIэгъэ-зэкIухэу щытыгъэх. КъыIорэ орэд пэпчъ ыкупкI къыплъи­гъэIэсын амалыр сыдигъуи IэкIэлъыгъ.

Урыс классическэ музыкэм илъэпсэхэщэу М. Глинка ыIуагъ артистымкIэ анахь мэхьанэ зиIэр макъэм изытет арэу. Гощнагъо ымэкъэ гохь къэбзэ дэдэ цIыфхэм лъэшэу якIэсагъ. Макъэм иза­къоп, ар композиторыгъ, усэкIуагъэ, этнографыгъ. ЫшъхьэкIи ыпсэкIи дэхагъэ, илъэпкъкIэ, цIыфхэмкIэ зэIухыгъэ хьалэ­лыгъ.

Артисткэ цIэрыIом ымэкъэ дышъэ ащыIугъ Москва ыкIи Закавказьем, Гурыт Азием, Поволжьем, Украинэм ыкIи Темыр Кавказым. Адыгэ музыкальнэ искусствэр ащ изэчый инкIэ ыушъагъ ыкIи ыIэтыгъ. Гощнагъо адыгэ лъэпкъ орэдхэр зэхэфыгъэнхэм, зэгъэшIэгъэнхэм зэряфэшъуа­шэу дэлэжьагъ. Тбилиси дэт къэралыгъо консерваторием иаспирантурэ щеджэзэ, иIофшIагъэу «Особенности старинного адыгского песенного творчества» зыфиIорэр къыдигъэкIыгъагъ. Иорэдхэр непи тиартист ныбжьыкIэхэм ягуапэу къаIох, музыкальнэ Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэм ахэр ащэIух. Орэдым, музыкэм ядунэе нэф хэтэу щыIагъ Сэмэгу Гощнагъо, лъэпкъ шIэжьми ащ ыцIэ ренэу хэтыщт. ЩыIагъ орэдыр, гупшысэр игъусэхэу, ащкIэ насыпышIуагъ. Гощнагъорэ Щэбанэрэ апхъу закъоу Ирэ янэ-ятэхэм ялъагъо рыкIуагъ, унэгъо дахэ иI, музыкэ дунаим хэт.

Мамырыкъо Нуриет.