Урысыем изаслуженнэ артисткэу, Адыгэ Республикэм инароднэ артисткэу Шъэожъ Розэ Заурбэч ыпхъум идунай зэрихъожьыгъэр лъэшэу тыгу къеуагъ.

Джамбэчые щапIугъэ пшъа­шъэм орэдыр ищыIэныгъэ гъогоу псэугъэ. Мыекъопэ кIэлэ­егъэджэ училищым 1946-рэ илъэсым чIэхьагъ. П. А. Рублевыр, А. К. Полянскэр икIэлэ­егъаджэхэу музыкальнэ шIэныгъэ зэригъэгъотыгъ.

ЫмакъэкIэ, артист нэшанэу хэлъымкIэ осэ ин къыфэзышIыгъэмэ ащыщыгъ сэнаущыгъэ зыхэлъ ныбжьыкIэхэр къыхэхыгъэнхэм пылъ купэу Ленинград къикIыгъэм хэтыгъэу, Ленинград консерваториеу Н. А. Римский-Корсаковым ыцIэ зыхьырэм ипрофессорэу В. Чарушниковыр.

1953-рэ илъэсым Шъэожъ Розэ Ленинград консерваторием чIэхьагъ, гум къыхихыгъэ сэнэхьатым феджагъ. Шъэожъ Розэ къызэриIотэжьыщтыгъэу, консерваторием щеджэзэ, культурэм, искусствэм, цIыф цIэ­рыIохэм псэ зыпыт зэIукIэгъоу адыриIэщтыгъэхэм мэхьэнэ ин дэдэ яIэу щытыгъ.

Имурад фэкIо

Адыгэ пшъашъэм орэд къыIоныр имурад шъхьаIэхэм ащыщыгъ. Дунаим щызэлъашIэрэ Ленинград консерваторием зэрэщеджэрэм анахьэу къыхигъэщыщтыгъэр лъэпкъ культурэм ихэхъоныгъэхэр артистхэм зэрялъытыгъэр ары.

Тилъэпкъ игущыIэжъхэр щыIэныгъэм къыхэхыгъэхэу ащ ылъытэщтыгъ. «Акъылым уасэ иIэп, гъэсэныгъэм гъунэ иIэп», — къытиIогъагъ Шъэожъ Розэ.

Революционнэ, лIыхъужъ ыкIи лэжьэкIо щытхъум янэшанэхэм япхыгъэхэу Ленинград дэт чIыпIэ дахэхэр Шъэожъ Розэ къы­кIухьэхэзэ, Адыгеим ищытхъу лъагэу ыIэтыщтыгъ. Адыгэ хэкум щыщ нэбгырабэ Хэ­гъэгу зэошхом илъэ­хъан Ленинград икъэу­хъумэн хэлэжьагъэх. ЛIыгъэу зэрахьагъэр саугъэтхэм, тхылъхэм къаIуатэщтыгъэх. Розэ тарихъым инэкIубгъо­хэм защи­гъэгъуазэ­щтыгъ, лъэпкъ искусствэм ыбзэкIэ цIыфхэм алъигъэIэсы­хэ шIои­гъуагъ.

Мыекъуапэ къызегъэзэжьым

1959-рэ илъэсым консерваторием ыуж Шъэожъ Розэ Мыекъуапэ къыгъэзэжьыгъ. Краснодар филармонием щыригъажьи, Адыгэ концертнэ- эстраднэ бюром иорэдыIоу Iоф ышIагъ.

ОрэдыIо ныбжьыкIэр ансамблэхэу «Мыекъуапэ», «Лэгъо- Накъэ», «Орида», нэмыкIхэм ахэтыгъ, концертхэм ахэлажьэщтыгъ. Сыд фэдэ ансамблэ Шъэожъыр рагъэблэгъагъэми, орэдым тамэ ритыныр сыди­гъуи ипшъэрылъэу ылъытэщтыгъ.

— ЦIыфхэм гукIэ салъыIэсыныр сэркIэ зымыуасэ щы­Iэп, — къыIуа­тэщтыгъ Шъэ­ожъ Розэ. – Орэдыр о уигъу­сэныр, цIыфхэм уиорэдкIэ уадэгущыIэныр сэ сшIогъэшIэгъон.

Орэдыр о зигъэгъус

ТхакIоу, композиторэу орэдхэр зыусыхэ­рэм Iоф адишIэныр Шъэожъ Розэ лъэшэу ыгу рихьы­щтыгъ. Зэлъа­шIэрэ композиторэу, тхакIоу Тхьабысымэ Умарэ ыкIи Жэнэ Къырымызэ аусыгъэ произведениехэр лъэпкъ искусствэм итарихъ куоу хэхьагъэх.

— «О унитIу» зыфиIорэ орэдымкIэ эстрадэ лъагэм нахь куоу сыхэхьагъ, — игупшысэхэм тащигъэгъуазэу Шъэожъ Розэ бэрэ къыхэкIыгъ.

О унитIу, о унитIу Анахь дахэ щымыI. О унитIу, о унитIу Шъэфы Iаджи къысаIу.

Орэдым хэлъ гущыIэхэр Шъэ­ожъ Розэ къыIохэ зыхъукIэ ынэгу укIэплъэн, игупшысэ куухэм уалъыIэсын фэягъэ.

«Синан», «Сихэку кIас», «Джэгу», «Адыгэ къуаджэхэр», нэмыкIхэри хэта зымышIэ­хэрэр?! Адыгэ къуаджэхэм адахьэмэ орэдэу къыIощтыр цIыфхэм къыраIоу бэрэ къы­хэкIыщтыгъ.

«Псэлъыхъоу сэ сызыфаер», «Сыфаеп уи «Волгэ» фыжьи», фэшъхьафхэри Розэ ирепертуар хэтыгъэх. Орэдым цIыфыр зэрипIурэр, щыIэныгъэм зэрэфигъасэрэр ащ дэгъоу ышIэщтыгъ.

«СшIэщтыгъэр сшIэрэп усимыIагъэмэ», «Нысэм ищыгъынхэр нысэм ерэлажьэх», «УIумыкIот», нэмыкI орэдхэу Жэнэ Къырымызэ, МэщбэшIэ Исхьакъ, фэшъхьафхэм ягущыIэхэм ате­хыгъэхэу Тхьабысымэ Умарэ ыусыгъэхэр гъашIэм хэкIуа­кIэхэрэп.

ЕплъыкIэхэр

— Тыркуем тыщыпсэузэ Шъэожъ Розэ иорэдхэр зэхэтхыщтыгъэх, — къеIуатэ Адыгэ Дунэе Хасэм ипрезидент иупчIэжьэгъоу МэщфэшIу Нэдждэт. – Ащ иорэдхэмкIэ тиадыгабзэ нахьышIоу зэдгъа­шIэщтыгъ, тэ, адыгэхэм, тилъэп­къэгъухэу дунаим тетхэм на­хьышIоу талъыIэсыщтыгъ.

— «Синанэм» нэмыкI тымышIэрэми, тиорэдхэм пIуныгъэ мэхьанэу яIэр къыдгурыIо­щтыгъ, — игупшысэхэм тащегъэгъуазэ Мэфэхьаблэ щыпсэурэ ГутIэ Рэмэдан. — Югославием тыкъикIыжьыгъэу Адыгеим тыщыпсэузэ тиорэди, тикъашъуи, тиадыгабзи на­хьышIоу тшIэ тыхъугъ.

— Шъэожъ Розэ лъэпкъ искусствэм ибаиныгъэу къытфигъэнагъэр тэ, шIэныгъэлэжьхэм, джыри икъоу зэдгъэшIагъэп, — къытиIуагъ Адыгэ къэралыгъо университетым илъэсыбэрэ иректорыгъэу Хъунэго Рэщыдэ. — Ащ къыIорэ орэдхэр щыIэныгъэм къыпкъырэкIых. Розэ иорэдхэмкIэ апIугъэхэм сэри сащыщ.

Общественнэ IофышIэшхоу, журналист цIэрыIоу, Адыгеим щызэлъашIэу КIэрэщэ Аслъанбэч Шъэожъ Розэ адыгэ дунаим тетхэм ямызакъоу, искусствэр зыгу рихьыхэрэм алъыIэсыгъэу къытиIуагъ. «Синанэр» урысхэм, абхъазхэм, фэшъхьаф лъэпкъхэм къаIо.

Урысыем изаслуженнэ артистэу, Адыгеим инароднэ артистэу Сихъу Заурбый, Урысыем культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, Адыгеим искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу Хъот Заур, Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ театрэ иартистхэм, нэмыкIхэм къызэрэтаIуагъэу, адыгэ лъэпкъыр зыгъэдэхагъэхэм Шъэожъ Розэ ащыщ. Ащ ыцIэ зыфаусыщт кIэлэцIыкIу еджапIэхэм, урамхэм джыри татегущыIэнэу игъо тифэщт.

Орэдыр ащ игъусэу тыгъэм орэд фэзыIорэмэ Р. Шъэожъыр ащыщ. «Синанэр» дунаим щызыгъэIугъэм, апэрэ адыгэ эстрадэ артисткэм ишIушIагъэ кIодыщтэп. Тхьэм джэнэт лъапIэ къыритынэу, игупшысэхэмкIэ гъашIэм къыщытхэтынэу фэтэIо.

Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм ипащэу Анзорыкъо Марзет къытфиIотагъ Шъэожъ Розэрэ Лъэцэрыкъо Кимэрэ зэгъусэхэу искусствэм зэрэфэ­лэжьагъэхэм фэгъэхьыгъэ зэхахьэхэр зэхащэнхэм зызэрэфагъэхьазырырэр.

УиорэдхэмкIэ, уишIушIагъэкIэ тэ удгъэлъэпIэщт, тилъапIэу Шъэожъ Роз. Уиорэдхэр гъашIэм иджэрпэджэжьых, лIэужхэм дунаир щызэрапхы.

ЕмтIылъ Нурбый.