Адыгэ Республикэм культурэмкIэ икъулыкъу­шIэхэм 2022-рэ илъэсыр IофшIэгъэ дэгъухэм­кIэ агъэкIотэжьы.

Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ Iоф­тхьабзэхэм творческэ купхэр чанэу ахэлэжьагъэх. Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо академическэ къэшъокIо ан­самблэу «Налмэсым» Москва, Кремлым, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Краснодар краим, Урысыем инэмыкI шъолъырхэм концертхэр къащитыгъ. Адыгеим культурэмкIэ ыкIи искусствэмкIэ и Мафэхэр Москва, фэшъхьаф къалэхэм ащыкIуагъэх.

— «Налмэсыр» Тыркуем, Аб­хъазым, Монголием, Киргизи­ем, Белоруссием, Китаим, нэмыкI къэралыгъохэм ащыIагъ, — къытиIуагъ ансамблэм ихудожественнэ пащэу, Урысыем, Абхъазым, Пшызэ яза­служеннэ артистэу, Адыгеим инароднэ артистэу Хъоджэе Аслъан. — Хэгъэгухэм «Налмэ­сыр» бэшIагъэу шIукIэ ащашIэ, тикъашъохэр лъэшэу агу рехьых. Нахьыбэрэ таIукIэ ашIоигъоу IэгутеошхокIэ тыкъагъэкIотэжьы.

УФ-м ФедерациемкIэ и Совет Адыгеим культурэмкIэ и Мафэ­хэр игъэкIотыгъэу зэрэщызэхащагъэхэр, Къэбэртэе-Бэлъкъарымрэ Къэрэщэе-Щэрджэсымрэ яансамблэ цIэрыIохэр Моск- ва зэрэщыIагъэхэр тарихъым инэ­кIубгъохэм шIукIэ къахэнэ­жьыщтых.

Дунэе фестивальхэр

Академическэ музыкэмкIэ Дунэе фестивалэу «Музыкальнэ Адыгеир» республикэ филармонием щыкIуагъ. Белоруссием, Абхъазым, Узбекистан, Иран, Урысыем якомпозиторхэм аусы­гъэ произведениехэр концертхэм ащызэхэтхыгъэх.

Урысыем икомпозиторхэм я Союз иправление итхьаматэу Рэщыд Калимуллиным, Адыгеим икомпозитор цIэрыIоу Нэхэе Аслъан, Къэбэртэе-Бэлъкъарым щапIугъэу Санкт-Петербург щы­псэурэ композиторэу Къэбэр­дэкъо Мурат, Абхъазым, Узбекистан, нэмыкIхэм якомпозиторхэм аусыгъэхэр фестивалым къыщырагъэIуагъэх.

Къэбэртэе-Бэлъкъарым икомпозитор цIэрыIоу ХьаIупэ Джэ­браил фестивалым къыщыти­Iуагъ искусствэм лъэпкъхэр зэ­рэзэфищэхэрэм мэхьэнэ ин иIэу зэрилъытэрэр.

Адыгэ культурэм ифестиваль, концертхэр Мыекъуапэ, респуб­ликэм ирайонхэм ащызэхащагъэх. Лъэпкъ IэпэIасэхэм яIоф­шIагъэхэм якъэгъэлъэгъонхэр Мыекъуапэ, районхэм ащыкIуа­гъэх.

ТIэшъу Нурбый, Гостэкъо Руслъан, Абрэдж Гощэфыжь, Гумэ Ларисэ, Сетэ Сафыет, Бэджэкъо Бэлэ, фэшъхьафхэм ятворчествэ дунэе шэпхъэ лъагэхэм адиштэхэу зэхэща­кIо­хэм алъытагъ, шIухьафтынхэр афашIыгъэх.

Адыгэ Республикэм и Къэра­лыгъо орэдыIо-къэшъокIо ан­самблэу «Ислъамыер» Москва, Урысыем ишъолъырхэм ащы­Iагъ, Мыекъуапэ щыкIогъэ фестивальхэм чанэу ахэлэжьагъ. Урысыем, Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым янароднэ артистэу, ком­по­зиторэу Нэхэе Аслъан изэфэ­хьысыжьхэм къахигъэщыгъ Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу Къум­пIыл Мурат, Правительст­вэм, Парламентым яшIушIагъэ.

Къалэхэм, районхэм культурэм иунэхэу адэтхэр лъэ­хъа­ным диштэу агъэцэкIэжьых, кIэу ашIыхэрэм теплъэ дахэ яI. «Ислъамыем» автобус зэтегъэ­псыхьагъэ къыфащэфыгъ. «Ошъа­дэм», «Ошъутенэм», кIэ­лэцIыкIу ансамблэхэм хэхъо­ныгъэхэр ашIых.

Театрэхэр

«Кавказский меловой круг» зыфиIорэ фестивалыр яблэнэрэу Мыекъуапэ щызэхащагъ. Аб­хъазым, Дагъыстан, Краснодар краим, Къэбэртэе-Бэлъ­къарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Адыгеим ятеатрэхэм спектак­лэхэр къагъэлъэгъуагъэх. Къа­хэщыгъэ артистхэм хэушъхьафыкIыгъэ шIухьафтынхэр аратыжьыгъэх.

Урыс драматическэ театрэу А. С. Пушкиным, АР-м и Къэралыгъо камернэ музыкальнэ театрэу Хьанэхъу Адам ацIэхэр зыхьыхэрэр, кIэлэцIыкIу театрэу «Дышъэ къошыныр», АР-м и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэр, районхэм ятеатрэхэр фестивальхэм чанэу ахэлэжьагъэх.

Музейхэр

КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъ­хэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Темыр-Кавказ къута­мэ тарихъым, культурэм, нэ­мыкIхэм афэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъонхэр щызэхащэх. Къэ­бэртэе-Бэлъкъарым исурэтышI цIэрыIоу Шъэукъуй Хьамидэ, шIэныгъэлэжьэу Нэгъумэ Шорэ, сурэтышI-модельерэу СтIашъу Юрэ, фэшъхьафхэм яIофшIа­гъэхэм афэгъэхьыгъэ къэгъэ­лъэгъонхэр музеим къыщызэ­Iуахыгъэх.

Казань щэкIо

Къэралыгъо тарихъ-архитектурнэ ыкIи художественнэ музей-заповедникэу «Казань и Кремль» зыфиIорэм АР-м и Лъэпъ музей икъэгъэлъэгъон- хэр щэкIох.

Ижъырэ лъэхъаным къыщегъэжьагъэу джырэ лъэхъаным нэс адыгэхэм Iашэу агъэфедэщтыгъэм фэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъоным икъызэIухын АР-м и Лъэпкъ музей ипащэ игуадзэу Шэуджэн Налмэс, Лъэпкъ музеим иIофышIэу Сихьаджэкъо Иринэ, нэмыкIхэри хэлэжьагъэх.

— Къэгъэлъэгъоныр 2023-рэ илъэсым, мэлылъфэгъум и 16-м нэс Казань щыкIощт, — къытиIуагъ АР-м культурэмкIэ и Министерствэ иотдел ипащэу Шэуджэн Бэлэ. — Лъэпкъ искусствэр хэгъэгум нахьышIоу щашIэным фэшI тапэкIи нэмыкI къэгъэлъэгъонхэр зэхэт­щэщтых.

Культурэм хэхъоныгъэ ышIыным фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр Адыгэ Республикэм ща­гъэцакIэхэзэ тхылъеджапIэхэр зэтырагъэпсыхьажьых, лъэхъаным диштэрэ техникэр ачIа­гъэуцо.

Москва рагъэблэгъагъэх

Мыгъэ Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэрэ якультурнэ кIэнрэ я Илъэс. Ащ изэ­фэшIыжьын ехьылIэгъэ зэхахьэу джырэблагъэ Москва щыкIуа­гъэм АР-м и Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Налмэсыр», кIэлэцIыкIу ансамблэу «Мыекъуапэ инэфылъэхэр» ра­гъэблэгъагъэх. Тиартистхэм лъэпкъ культурэм ибаиныгъэ зэхахьэм къыщагъэлъэгъуагъ.

Культурэм, искусствэм цIыфыр апIу, щыIэныгъэм фагъасэ. Зэлъэпкъэгъухэм языкIыныгъэ гъэпытэгъэным фэгъэхьыгъэ концертхэу «Налмэсымрэ» «Кабардинкэмрэ» зэгъусэхэу къагъэлъэгъуагъэхэр лъэпкъ культурэм итарихъ хэкIокIэщтхэп. Лъапсэу ашIыгъэм зырагъэушъомбгъузэ ягъэхъагъэхэм зэрахагъэхъощтым щэч хэлъэп. ШIушIагъэу яIэр 2023-рэ илъэсым къятэжьынэу, дунаим нахь цIэрыIо щыхъунхэу афэтэIо.

ЕмтIылъ Нурбый.