КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яисскуствэкIэ къэралыгъо музеим и Темыр-Кавказ къутамэ иIофышIэ куп Сулейман Фатимэ япащэу Тыркуем кIуагъэхэу научнэ экспедицием хэлажьэх.

Фундаментальнэ ушэтынхэм я Урысые Фонд игрант (мылъку IэпыIэгъу) къырахыгъэу илъэсищ хъугъэу музей Iофы­шIэхэр Урысыем ыкIи Тыркуем адыгэ сурэтышIэу ащылажьэхэрэм афэгъэхьыгъэ электроннэ энциклопедиер афызэхагъэуцо. А уахътэм къыкIоцI Къэбэр­тэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, ТыркуемкIэ – Истамбыл, Анкара, Дюз­дже, Бодрум, Къайсырэ, Самсун музеим иIофышIэхэр ащылэжьагъэх. Адыгэ сурэтышIи 190-мэ ятворчествэ фэгъэ­хьыгъэ къэбархэр аугъоигъэу энциклопедием рагъэкIугъах. Ахэм япчъагъэ джыри къызэрэхэхъощтым тыщагъэгъозагъ.

Экспедицием хэтхэм мызыгъэгум гъэхъэгъэ гъэнэфагъэ афызэшIокIыгъ. Зытхыгъэр амышIэщтыгъэ сурэтэу адыгэ бзылъфыгъэ пщынаор зэрытыр зиIэшIагъэр къыхагъэщыжьыгъ. Ар Токъ Невзат, Газиантеп щэпсэу. Профессорэу Пашты Мадинэ яIэпыIэгъоу сурэтышIым телефонкIэ дэгущыIагъэх. Тыркуем щыпсэурэ анатолие адыгэхэм бзылъфыгъэ пщынаом исурэт лъэшэу агу зэрэрихьырэр Невзат къыIотагъ. Сурэтэу ышIыгъэ шъыпкъэр ежь иунэ къинагъэу IэпэIасэм иIэшIагъэхэм ахэт. Невзат ишъэогъухэм сурэт тхыгъакIэр апэдэдэ залъэгъум, агу зэрэрихьыгъэм щэхъу хэмылъэу сурэт ащ тырахи Германием агъэхьыгъагъ. Ащ апэрэ фотокопииплIыр къыщашIи Тыркуем къафагъэхьыжьыгъ.

Уахътэ тешIэ къэс адыгэ бзылъфыгъэ пщынаом исурэт зылъэгъурэм ыгу хапкIэу, нахь зэбгырыкIэу хъугъэ. Зыгорэм темыхыгъэу, Сэтэнэе гуащэм фэдэу, адыгэ бзылъфыгъэ пщынаохэм язэхэубытэгъэ образэу ар зэрэщытыр Невзат къыIуагъ. Ынэгу къыкIэуцогъэ бзылъфыгъэ напэр ышIышъуным пае сурэтышIым Iоф зэришIэрэ щеткэм ыцыпэкIэ ар ытхыхьагъ. Нэпцэ псыгъо кIыхьэмэ къачIэплъырэ нэшхо дахэхэм зы чэфынчъагъэ горэ ахэушъэфагъэ фэдэу бзылъфыгъэ сурэтым къыпшIуегъэшIы.

Экспедицием хэлэжьэрэ шIэныгъэлэжьхэм яIэпыIэгъоу адэлэжьэрэ Пашты Мадинэ къыриIотыкIыгъэ еплъыкIэмкIэ, я ХХ-рэ лIэшIэгъум ия 70-рэ илъэсхэм адыгэхэм якультурэ аккордеоныр къыхахьэу ыублэгъагъ. Ащ дакIоу адыгэ бзылъфыгъэ пщынаохэм яуахътэ икIи хъулъфыгъэ пщынаохэр нахьыбэ хъухэу къызщежьэгъэ уахътэм тефэу сурэтыр ашIынэу хъугъэ. Зэманэу блэкIыгъэм фэзэщэу фызэплъэкIыжьырэм фэдэ плъышъо арынкIи хъун сурэтым къезытырэр. Ар шIэныгъэлэжьым иеплъыкI.

Сыдэу хъугъэми, IэкIыбым щыпсэурэ адыгэхэм мы сурэтыр якIэсэ дэдэу яунэхэм, Iоф зыщашIэрэ офисхэм, Адыгэ хасэхэр зычIэт унэхэм ащыплъэ­гъущт. Адыгэ Мона ЛизэкIэ ащ еджэх. Фотокопие мини 3 тырахыгъэу адыгэхэр зэрыс къэралыгъуабэхэм ар арыхьагъ. Пщынэр зыIыгъ адыгэ бзылъфыгъэр адыгэ мэкъамэм, адыгэ культурэм, адыгэ бзылъфыгъэм идэхагъэ ясаугъэтэу хъугъэ.

Тэу Замир.