Художественнэ фильмэу «Графиня Аиссе» зыфиIорэм икъэгъэлъэгъонэу республикэм икъэлэ шъхьаIэ щыкIуагъэм еплъыгъ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.

Джащ фэдэу мы Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, Адыгэ Республикэм икъэралыгъо упчIэжьэгъоу ТхьакIущынэ Ас­лъан, министрэхэм я Кабинет хэтхэр, лъэпкъ- культурнэ ыкIи ныбжьыкIэ объединение­хэм, общественнэ организациехэм ялIы­кIохэр.

Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэсым янароднэ тхакIоу МэщбэшIэ Исхьакъ ироман фильмыр техыгъ. Я XVII-рэ лIэшIэгъум ыкIи я XVIII-рэ лIэшIэгъум иублапIэ къызэлъызы­убытырэ тарихъ хъугъэ-шIагъэхэр лъапсэ зыфэхъугъэ произведением адыгэ пшъэ­шъэжъыеу Айщэт къырыкIуагъэр къеIуа­тэ. Пшъэшъэжъыер атыгъуи ащэгъагъ, Францием илIыкIоу Осмэн империем щыIэ графэу де Ферриоль ар ащищэфыжьыгъ.

Пшъашъэм Францием гъэсэныгъэ ыкIи пIуныгъэ гъэнэфагъэ щигъотыгъ, заумэ­хъым ыуж Шарлотта-Элизабет Аиссе фаусыгъагъ. Нэужым «апшъэрэ светкIэ» заджэхэрэм цIэрыIо ар щыхъугъагъ иакъылрэ ицIыфыгъэ шэпхъэ дахэхэмрэ яшIуагъэкIэ. ФранцузхэмкIэ анахь мэхьанэ зиIэ кIэн хэушъхьафыкIыгъэу хъугъэр ащ иэпистолярнэ жанр ары. Вольтер ащ фэгъэхьыгъэу ытхыгъагъ ыкIи француз литературэм идышъэ фонд пытэу зитворчествэ хэхьэгъэ «черкес нимфэкIэ» еджэгъагъ.

Тхьамафэу блэкIыгъэм фильмыр игъэ­кIотыгъэу къагъэлъагъоу рагъэжьагъ, Урысыем икъэлабэмэ якинотеатрэхэм ар ащэкIо. Урысые компаниехэу «Орел» ыкIи «Ракурс» зыфиIохэрэм фильмым Iоф дашIагъ, ахэм япэщагъэр режиссерэу Александр Муратовыр ары. Сценариер Марина Сасинам ытхыгъ. Фильмыр тезыхырэ купым Адыгеим, Санкт-Петербург, Гатчинэм Iоф ащишIагъ. Пычыгъо заулэ Тыркуемрэ Франциемрэ ащатырахыгъ. Роль шъхьаIэр фильмым къыщызышIыгъэр Къэбэртэе-Бэлъкъарым къыщыхъугъэу, театрэмрэ киномрэ яактрисэу Мамрэш Светлан ары. ИцIыкIугъом Айщэт ироль къэзышIыгъэр Адыгеим щыщ пшъэшъэжъыеу ЯхъулIэ Даяна. Урысые актер цIэрыIохэм ягъу­сэхэу фильмым хэлэжьагъэх Адыгэ Рес­публикэм и Лъэпкъ театрэ иактерхэр, джащ фэдэу лъэпкъ къашъомкIэ Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Налмэсым» иартистхэр.

Кином икъэгъэлъэгъон хэлэжьагъэхэм закъыфигъазэзэ республикэм и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, ащ фэдэ фильмхэм тарихъ шIэжьыр апсыхьэ, блэкIыгъэм, тарихъ хъугъэ-шIагъэхэм нахь куоу ягупшысэнхэм иамал къаты.

«Героине шъхьаIэм — адыгэ пшъа­шъэу Айщэт, Просвещением илъэхъан Францием щыпсэущтыгъэм ищысэкIэ фильмым еплъырэм амал иIэ мэхъу тилъэпкъ итарихъ нахь игъэкIотыгъэу, нахь куоу нэIуасэ фэхъунымкIэ. Сицыхьэ телъ фильмым, романэу «Графиня Аиссе» зыфиIорэм фэдэу, адыгэ ыкIи урысые культурэм ихъарзынэщ ифэшъошэ чIыпIэ зэрэщиубытыщтым, тиижъырэ чIыгу итарихъ изэгъэшIэн анаIэ нахь тырадзэным иамал къызэритыщтым», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

Фильмыр зыгъэуцугъэхэм, джащ фэдэу Адыгеим и Президентыгъэу мылъку IэпыIэгъу къязытыгъэ Шъэумэн Хьазрэт зэрафэразэр республикэм и ЛIышъхьэ къыхигъэщыгъ.

ХэушъхьафыкIыгъэу рэзэныгъэ гущы­Iэхэр кином епхыгъэ Iофтхьабзэхэм ахэлэжьагъэхэм къафиIуагъ романыр зытхыгъэ МэщбэшIэ Исхьакъ. Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, апэдэдэ романыр фильм шIыгъэным ипроект къыдезгъэштагъэхэм зыкIэ ащыщ тхакIоу ыкIи усакIоу Сергей Михалковыр. Ащ Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым ыкIи Къэ­рэщэе-Щэрджэсым япащэхэм письмэкIэ зафигъэзэгъагъ.

«Романым итхыни фильмым итехыни къин дэдагъэх. Енэгуягъо ежь графиня Аиссэ щыIэныгъэ гъогу къинэу къыкIугъэм ифэмэ-бжьыми ащ къытырихьагъэ­кIэ. ЯIоф хэшIыкIышхо фыряIэу фильмыр зыгъэуцугъэхэм зэрифэшъуашэу япшъэ­рылъ зэрагъэцэкIэщтым тицыхьэ те­лъыгъ. Ахэм Iофышхо зэшIуахыгъ. Фильмым ежэгъэ пстэури разэ хъунэу тэгугъэ», — къыIуагъ МэщбэшIэ Исхьакъ.

Шъэумэн Хьазрэт и ШIушIэ фонд игъэIорышIапIэ ипащэу Шъэумэн Асиет проектым дезыгъэштэгъэ пстэуми зэрафэразэр къыIуагъ ыкIи МэщбэшIэ Исхьакъ фэлъэIуагъ псауныгъэ пытэ иIэнэу ыкIи литературэм ылъэныкъокIэ игуетыныгъэ къыкIимычынэу. Фильмыр зыгъэуцугъэхэм Кавказым, Европэм ыкIи КъокIыпIэ Благъэм ащыпсэухэрэм яшэн-хабзэхэр игъэкIотыгъэу къагъэлъэ­гъуагъэх. Сыхьатрэ ныкъорэм къыкIоцI кIогъэ фильмым адыгэ пшъашъэу Айщэт, нэужым графиня Аиссэ хъужьи я XVIII-рэ лIэшIэ­гъум Францием ихэшыпыкIыгъэ куп ифэшъо­шэ уасэ къызыфишIыгъэм пылъ тарихъ гъэшIэгъоныр узыIэпищэу нэгум къыкIэуцоу агъэпсын алъэкIыгъ.

АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу