СурэтышIэу, зекIо Iофым пылъэу, цIыф гъэшIэгъонэу Дугъ Айтэч ищыIэныгъэ фэгъэхьыгъэ зэхахьэ Мыекъуапэ щыкIуагъ.

Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ исурэт къэгъэлъэгъуапIэ щырекIокIыгъэ зэхахьэм къыщыгущыIагъэх лъэпкъ искусствэм щыцIэрыIохэ Еутых Асе, СтIашъу Юрэ, нэмыкIхэри. Искусствэм пIуныгъэ мэхьанэу иIэм зыкъызэриIэтырэр, Дугъ Айтэч фэдэ цIыфхэм щыIэныгъэм щыпхыращырэ гъогур ныбжьыкIэхэм щысэ зэрафэхъу­рэр яеплъыкIэхэм къащыхагъэщыгъэх.

Дугъ Айтэч Тыркуем къыщыхъугъ. ИцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу сурэтшIыным пыщагъ. 1990-рэ илъэсым Мые­къуапэ къэкIожьыгъ, адыгэ къашъохэм зафигъасэу ригъэжьагъ. Адыгэ Респуб­ликэм искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм щеджэзэ, дунаим щызэлъашIэрэ ансамблэу «Налмэсым» къыщышъоу ыублагъ.

— Я ХVIII – ХIХ-рэ лIэшIэгъу­хэм адыгэхэм ящыIэкIэ-псэукIэ цIыф цIэрыIохэм къыраIуа­лIэрэм, урыс сурэтышIхэм, тхакIохэм яеплъыкIэхэм защызгъэгъозагъ, — къыIуагъ Дугъ Айтэч. — Зэфэхьысыжьхэр сшIыгъэх, зыми фэмыдэ лъа­гъор искусствэм щыпхырысщы сшIоигъоу творчествэм иамалхэр згъэфедагъэх. Къыз­дэхъугъэр сисурэтхэмкIэ къэсэгъэлъагъо.

ЛIыхъужъхэр ищысэх

Адыгэ дзэкIолIым, шыум, унагъом ищагу зэрэгъэпсыгъэм, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим гупшысэу афыриIэм, фэшъхьафхэм яхьылIэгъэ сурэтхэр А. Дугъым къегъэлъагъох. Илъэс 200 — 400-кIэ узэ­кIэIэбэжьмэ, искусствэм пылъхэм ашIы­щтыгъэ сурэтхэм ятарихъ зэригъа­шIэзэ, тызыхэт лъэ­хъаным гукIэ зыкъы­фегъэзэжьы.

Урысыем изаслуженнэ артистэу Бэр­зэдж Сыхьатбый сурэтхэм яплъыгъ, Дугъ Айтэч фэгушIуагъ. Сурэтэу ышIыгъэхэм лIыхъужъныгъэм, шыу бланэм яобразхэр къыраIотыкIэу ылъытагъ.

Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу, композиторэу ЛIыIужъу Къэлэшъао иныбджэгъухэр, нэIуасэхэр игъусэхэу Тэхъутэмыкъое районым къикIыгъ, зэхахьэм зэрэхэлэжьагъэм гухахъо хихыгъ. «Дугъ Айтэч исурэтхэм уяплъызэ, орэдышъо мэкъа­мэхэр гум къехьэх», — къытиIуагъ ЛIыIужъу Къэлэшъао.

Урысыем изаслуженнэ артистэу Бэгъ Сэид студентхэм, кIэлэегъаджэхэм къа­дзыхьагъэу щыIэныгъэм диштэрэ къэбар­хэр къафиIотагъэх. Дугъ Айтэч ит­вор­чествэ лIэшIэгъухэм язэпхыныгъэ къызэрэпкъырыкIырэм ынаIэ тыридзагъ.

Макерэ Сусанэ колледжым щыригъэ­джэрэ ныбжьыкIэхэм ахэтэу зэгъэпшэнхэр ышIыгъэх. Искусствэр пIуныгъэм зэрэфэлажьэрэр игупшысэхэм къащыхигъэщыгъ.

Бзэхэр зыщызэрагъашIэрэ Гупчэу «Активым» ипащэу Едыдж Мэмэт сурэтышIэу А. Дугъым бэрэ IокIэ. Нартхэм, дунэе искусствэр ыпэкIэ зэрэлъыкIуа­тэрэм яхьылIэгъэ сурэтхэр гум къигущыIыкIхэу Едыдж Мэмэт елъытэ.

Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм щеджэхэрэм, IэкIыб къэралхэм къарыкIыжьыгъэ тилъэпкъэгъухэу гущыIэгъу тызыфэхъугъэхэм А. Дугъым ехьылIэгъэ зэIукIэгъум изэхэщакIохэм «шъопсэу» араIожьэу тарихьылIагъ.

«Синдикэм» уегъэгушIо

Адыгэ къашъохэмкIэ ансамблэу «Синдикэм» ихудожественнэ пащэу, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артисткэу, Чэчэным искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу, УФ-м и Правительствэ ипремиеу «Урысыем ыпс» зыфиIорэр къызыфагъэшъошэгъэ Едыдж Викторие ыгъэуцугъэ къашъохэр «Синдикэм» къы­шIыгъэх. «ЗэфакIор», «Ислъамыер», фэшъхьафхэри лъэпкъ искусствэр къэзыгъэбаихэрэм ащыщых.

Чэужъ Юлие, Нащэ Эммэ, Анна Мироненкэм, Гъонэжьыкъо Мурат, Тюмер Зубер, ЛIыбзыу Джантый адыгэ шъуа­шэм, лъэпкъ къашъохэм ядэхагъэ пчэгум къыщагъэлъэгъуагъ, зэхахьэм хэлэжьагъэхэр бэрэ Iэгу афытеуагъэх.

Зыми фэмыдэу сурэт пшIыныр, уиIоф­шIагъэкIэ цIыфхэм шIукIэ уашIэныр зинасып къыхьыгъэхэм ащыщэу Дугъ Айтэч сэнаущэу хэлъыр нахь куоу къы­зэIуихынэу, имурадхэр къыдэхъунхэу Тхьэм тыфелъэIу.

Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъугъэм иIофшIагъэ фегъэхьы. Мыгъэ Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэрэ якультурнэ кIэнрэ я Илъэс. Дугъ Айтэч Тыркуем къикIыжьыгъэу лъэпкъым итарихъ чIыгу щэлажьэ.

Айтэч къызэриIуагъэу, ти ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, Правительствэм, Парламентым якъулыкъушIэхэр республикэм имамыр щыIакIэ нахьышIу шIыгъэнымкIэ кIэщакIо зыфэхъухэрэ Iофтхьабзэхэм тапэкIи чанэу ахэлажьэ шIоигъу. Адыгэ автоном хэкум икъэралыгъо гъэпсыкIэ игъэпытэн зиIахьышхо хэзышIыхьэгъэ Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые саугъэт Мые­къуапэ зэрэщыфагъэуцугъэм мэхьэнэ ин дэдэ иIэу елъытэ. СурэтышIхэм, архитекторхэм цIыфхэр агъэгъуазэх, яшIушIагъэкIэ гъашIэм илъэмыджхэр зэрапхых. Дугъ Айтэч щыIэныгъэм изэхъокIыныгъэхэр къыдилъытэхэзэ кIэу ышIыщт сурэтхэм ягупшысэ.

ЕмтIылъ Нурбый.