Адыгэ шъолъырыр зэрыгушхорэ усэкIо цIэрыIомэ ащыщэу Бэгъ Нурбый къытхэтыгъэмэ, ыныбжь непэ илъэс 85-рэ хъущтыгъ.

Бэгъ Нурбый 1937-рэ илъэсым шэкIогъум и 18-м къуаджэу Нэчэрэзые къыщыхъугъ. Мыекъопэ мэкъумэщ техникумым истудентызэ усэхэр ытхынэу ригъэжьагъ.

1964-рэ илъэсым Адыгэ кIэлэегъэджэ институтыр къызеухым, кIэлэегъаджэу Пэнэжьыкъое гурыт еджапIэм щылэ­жьэнэу ригъэжьагъ.

Хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» иредакцие литературнэ Iофы­шIэу, нэужым отделым ипащэу Iоф ышIагъ. ИIофшIэгъу уахътэ иаужырэ илъэситIум кIэлэцIыкIумэ апае къыдэкIырэ журналэу «Жъогъобыным» иредактор шъхьэIагъ.

Бэгъ Нурбый ытхыгъэхэр 1962-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хиутыщты­гъэх. Иусэхэмрэ ипоэмэхэмрэ зыдэт тхылъибл адыгабзэкIэ ыкIи зы тхылъ урысыбзэкIэ къыдигъэкIыгъэх: «Хъярым пчъэр фыIусэхы», «Тыгъэпс», «ГъэшIэрэ тын», «СипщынэIап», «ЧIыгум игупсэф», «Къошыныжъым итхыд»,«Гъэбэжъу огъот». Усэхэр зыдэт тхылъэу «Поле добра» зыфиIорэр урысыбзэкIэ Москва 1982-рэ илъэсым къыщыхаутыгъ.

Бэгъ Нурбый гу зэIухыгъэкIэ щыIэныгъэм зэрыхэтыгъэр иусэхэм къаIуатэ. Илъэпкъ зэрилъапIэр, цIыфхэр зэри­кIасэр исатыр жъугъэхэм къахэщы. Лъэпкъым къырыкIуагъэр, ишэн-хабзэхэр, непэ изэрэщыт, чIинагъэр, къыухъумагъэр, бэ тхакIор зыгъэгумэкIыщтыгъэр. Ар къизыIотыкIэу усэкIэ тхыгъэ романэу «МэшIочIэ мыкIуас» зыфиIорэр 1997-рэ илъэсым апэ къыдэкIыгъагъ, нэужым, 2017-рэ илъэсым, АР-м итхылъ тедзапIэ зэрэщытэу къыхиутыгъ ыкIи романыр адыгэ литературэм пытэу къыхэуцуагъ. Гупшысэ зэфэхьысыжьэу тхакIом ышIыгъэхэмкIэ иусэ псалъэ зынэсырэ ку­упIэхэр мы романымкIэ Нурбый къызэ­лъиубытын ылъэкIыгъ.

Бэгъ Нурбый УФ-м итхакIохэм я Союз 1989-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ, АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIагъ, Андырхъое Хъусен ыцIэкIэ щыт премием илауреатыгъ.

Нурбый итхыгъэхэр тхэкIо куп атхыгъэхэр зыдэт тхылъэу «Кимэ иорэдхэр» зыфиIорэм, «Истоки», «Зэкъошныгъэм», «Кубань», «Литературнэ Урысыем» къадагъэхьагъэх.

Иусэхэм ащыщхэри тикомпозиторхэм орэдышъом ралъхьагъэу щыт. Ахэм ащыщ цIыфмэ шIу алъэгъоу, сэмэркъэу зы­хэлъ къэшъо орэдэу «Тэ укIора, сигуаго, къэгъэзэжь, сигуаго» зыфиIорэр.

Бэгъ Нурбый кIэлэцIыкIухэр шIу ылъэ­гъоу, ежьми шIу къалъэгъоу щытыгъ. Гупшысэ куу хэлъэу кIэлэцIыкIумэ афатхэщтыгъ. Нурбый итхыгъэу «Къошыныжъым итхыд» зыфиIорэм техыгъэу шэн-хабзэхэр къизыIотыкIырэ спектаклыр 2014-рэ илъэсым лъэпкъ театрэм ирежиссерэу Хьакъуй Аслъан ыгъэуцугъ.

Бэгъ Нурбый лъэпкъ гупшысэр зыдиIыгъэу зэрэщыIагъэр, тхакIом итворчествэ зэрэщытэу, лъэпкъым илъэшыгъэ-дэхагъэ, ащ къырыкIуагъэр, игумэкI- гупшысэхэр итхыгъэхэм къыраIотыкIы. Бэгъ Нурбый дунаим темытыжьыми, илэжьыгъэу къытфигъэнагъэмкIэ непи къытхэт. Ащ итхылъхэмкIэ студентхэр еджэх, шIэныгъэлэжьхэм иIофшIагъэхэр агъэфедэх.

АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ ыштэгъэ тхылъэу «Адыгэ литературэр» зыфиIоу тиадыгэ тхакIохэм ятворчествэ, ятхыгъэхэр зыдэт IэпыIэгъу тхылъэу кIэлэегъаджэхэм апае АКъУ-м илъэпкъ факультет идеканэу Хьамырзэкъо Нурет къыдигъэкIыгъэм Бэгъ Нурбый итворчествэ ыкIи итхыгъэхэр къыдигъэхьагъэх.

Бэгъ Нурбый янэу Аминэт икIэлэ закъо теубгъуагъэу ыпIугъ. ЩыIэныгъэм иIэшIугъэ зэхезыгъэшIагъэри ары. Ным шIулъэгъоу, шъхьэкIэфэныгъэу фишIыгъэри итхыгъэхэм дэгъоу ахэолъагъо. ИцIыкIугъор зыщигъэкIогъэ Нэчэрэзые изэе Iуашъхьэ ыгу пымыкIыжьэу, зэкIэми идэхагъэ зэлъаригъашIэ шIоигъоу ар фэусагъ.

Къызщыхъугъэ Нэчэрэзые щыпсэу­хэрэр Нурбый фэдэ усэкIо цIэрыIо якъуаджэ къызэрыдэкIыгъэм лъэшэу рэгушхох. КъыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм итворчествэ ашIэным, нахь пэблагъэ хъунхэм апае тхакIом фэгъэ­хьыгъэу зэхахьэхэр ренэу зэхащэх.

Бэгъ Марет, Нэчэрэзые еджапIэм ипащ: «Нурбый къызхэхъухьэгъэ уахътэм ицIыф! Сыд фэдиз къин ылъэгъугъэми, гъогоу зытетым текIыгъэп. Тыгъуасэ хъугъэри, непэ хъурэри, неущы хъущтыри ышъхьэкIэ, ыгукIэ зэригъэзафэмэ, усэзэ, тхэзэ, ежь игъогу лъагъо темыкIэу, адыгэ литературэм ригъэштэн ылъэкIыгъ. Бэгъ Нурбый икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэхэр зэгъэшIэгъошIоу, кIэлэеджакIохэр ренэу фэчэфхэу къызэраIорэм сэ сыщыгъуаз».

Бэгъ Нурбыйрэ ишъхьэгъусэу Симэрэ унэгъо дахэ зэдашIагъ. КIалэрэ пшъа­шъэрэ зэдапIугъэ. Симэрэ ипшъа­шъэу Сусанэрэ зэлъашIэрэ журналистых. ИкIалэу Адам тарихъ ыкIи юридическэ сэнэхьатхэр зэригъэгъотыгъэх, джырэ уахътэм хэбзэ Iоф егъэцакIэ. Нурбыйрэ Симэрэ ялъфыгъэхэм гуфэбэныгъэ- рэ зэгурыIоныгъэрэ азыфагу илъэу, щыIэныгъэм игъогу зафэ зэрэтыращэщтхэм пылъыгъэх ыкIи ар къадэхъугъ.

ХьакIэмыз Сусан: «ТыныбжьыкIагъ Бэгъ Нурбый, тятэ, идунай зехъожьым. Сэ згъэшIагъорэр — ытхыгъэхэм мары узахэIабэкIэ ренэу гупшысакI, ренэу зы къарыукIэ сэ сшъхьэкIэ къыситэу мэхъу. СиныбжьыкIэгъур зысштэкIэ, Бэгъ Нурбый анахь упчIэжьэгъу дэгъоу ыкIи джэопэгъу куоу сиIагъ. Тятэ игугъу сшIы зыхъукIэ, тянэжъ сыгу къэмыкIын слъэ­кIыщтэп. Сыда пIомэ, зэкIэрыпчынэу, зэфэшъхьафэу ягугъу пшIынэу щытэп. ЦIыф къабзэу тятэ щытыгъ, исэмэркъэуи бэрэ сыгу къэкIыжьэу, сыфэзэщэу бэрэ къыхэкIы. ЗэкIэмэ анахь сикIэсагъ сятэ сыдэгущыIэнэу, гущыIэ тэрэз къыгъотыщтыгъ псынкIэу, макIэу, ау ищыкIагъэм теIабэу. КIэнэу, литературнэ IэшIагъэу къыкIэныгъэм сыдигъуи Iоф дэпшIэжьын плъэкIыщт. Сшэу Адам икIасэп къытегущыIэнэу джыри ымышIагъэм. Ау гу­хэлъхэр тиIэх, электроннэ шIыкIэм, электроннэ амалым илъхьагъэу архив зыфаIорэм фэдэу тыдэлажьэ тшIоигъу. Ар зигукъэкIыр сшэу Бэгъ Адам». Нурбый идунай зихъожьыгъэм щегъэ­жьагъэу иаужырэ тхыгъэхэр, Iоф зыдишIэнэу щытыгъэ Iэпэрытхэу иIофшIапIэ къырахыжьыгъагъэхэр непэрэ мафэхэм анэс Симэ къыфызэдэмыхэу щылъыгъэх.

Бэгъ Нурбый къорэлъф-пхъорэлъфэу нэбгыритф къыхэкIыгъ. Ахэм ятэжъ амылъэгъугъэми, ныжъым гуфэбэныгъэ­рэ шIулъэгъурэ фаригъэшIын ылъэкIыгъ. Тыжъым исэнаущыгъэ лIэужхэм дышъэ кIэнэу къафигъэнагъ, лъыми къафыдэкIуа­гъэуи пIон плъэкIыщт, зэкIэми тIэкIу-тIэкIоу усэ тхыныр къыздаштэ.

Бэгъ Нурбый бэ къымыгъэшIагъэми, лъэпкъым шIулъэгъоу фыриIагъэм, иныбджэгъухэм, илъфыгъэхэм агу дахэкIэ къызэринэжьыщтым нэмыкIэу, икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэ гупшысэ усэ сатырхэр лъэуж нэфэу лъэпкъым къы­хэнагъэх.

Нэгъэрэкъо Саниет.