Къэралыгъо тарихъ-архитектурнэ ыкIи художественнэ музей-заповедникэу «Казань икремль» зыфиIорэм Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей икъэгъэлъэгъон къыщызэIуахыгъ.

Пэсэрэ лъэхъаным къыщегъэ­жьагъэу щыIэкIакIэм нэс адыгэхэм Iашэу агъэфедэщтыгъэм ехьылIэгъэ къэгъэлъэгъоныр Лъэпкъ проектэу «Культурэм» илъэныкъоу «Творческэ цIыфхэм» щыщ. — Пкъыгъо 200-м нахьыбэ къэтэгъэлъагъо, — къыIуагъ Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей ипащэу Джыгунэ Фатимэ. — Тиэрэ ыпэкIэ я VIII-рэ лIэшIэгъум къыщыублагъэу я ХХI-рэ лIэшIэгъум нэс адыгэ дзэкIолIым, шыу шъуашэу яIагъэм, Iашэу агъэфедэщтыгъэм тикъэгъэлъэгъон афэгъэхьыгъ.

Кавказ и Темыр-КъохьапIэ щыпсэурэ адыгэхэм ядзэ-политикэ къэгъэлъэгъоным ущегъэгъуа­зэ. Лъэпкъым зыкъиухъумэным, шъхьафитэу щыIэным афэшI Iофы­гъо хэхыгъэхэр зэрихьэщтыгъэх. Шыухэм шэн-хабзэу яIагъэхэм яшIуагъэкIэ дзэ къулыкъум ялъэп­къэгъухэр фагъасэщтыгъэх, пIуныгъэ амалхэр нахьышIоу щыIэныгъэм щыпхыращыщтыгъэх.

Археологием итарихъ пкъыгъо­хэм ащыщых маисэ зэолIмэ яощ, пчыпы­джынышъхьэхэр, щэбзащэхэр, чатэхэр, къа­мэхэр. Шыум ишъуа­шэ, ижъырэ сэшхоу ды­шъэпскIэ гъэкIэрэкIагъэр, ижъырэ къэлатхэр, адыгэ ашъоджа­нэхэр, фэшъхьафхэри ятеплъэкIэ гъэшIэгъоных.

— ДзэкIолIым иашъоджанэ гъэ­псыкIэ шъхьаф иIагъ, — къытиIуагъ АР-м и Лъэпкъ музей шIэныгъэмкIэ иIофышIэ шъхьаIэу, археолог цIэрыIоу Тэу Аслъан. – Гъу­кIэм ашъоджанэр ышIы зыхъукIэ ипшъашъэ Iэпы­Iэгъу къыфэхъущтыгъ, пшъашъэм ыIапэхэр фэIэпэIасэу ыгъэIорышIэщтыгъэх.

Зэфэхьысыжьхэр

— Адыгеим фэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъоныр апэрэу Казань щызэхащагъ, — къеIуатэ Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей ипащэ игуадзэу Шэуджэн Налмэс. —Музеим иIофышIэхэу Сихьаджэкъо Иринэ, Псэунэ Саидэ, Бжьэц Замирэ сигъусэхэу Татарстан икъэлэ шъхьаIэ тыщыIагъ. Къэгъэлъэгъоныр тэ тызэрэфаеу зэдгъэфагъ. Интернетыр агъэфеди, Казань культурэмкIэ икъулыкъушIэхэм Адыгеим и Лъэпкъ музей макъэ къырагъэIуи тырагъэблэгъагъ.

Адыгеим ращыгъэ тарихъ пкъы­гъохэр Казань нагъэсынхэм фэшI транспортым, мылъкум япхыгъэ Iофыгъохэр Татарстан икъулы­къушIэхэм зэшIуахыгъэх.

— Бысымхэр Казань дэгъоу къыщытпэгъокIыгъэх. ШIэжьым, щытхъум япхыгъэ чIыпIэхэр тагъэ­лъэгъугъэх. Спорт псэолъэ гъэшIэгъонэу яIэхэр тыгу рихьыгъэх. Казань идэхагъэ гущыIэкIэ къэIотэгъуае, урамхэм уарыкIон, къалэр плъэгъун фае. Адыгеим итщыгъэ пкъыгъохэр къэ­гъэлъэгъоным фэдгъэхьазырынхэу тызыфежьэм, культурэм иIофышIэхэр Iэпы­Iэгъу къызэрэтфэхъугъэхэр хэушъхьафыкIыгъэу къыхэзгъэщыхэ, гъэзетымкIи «тхьашъуегъэпсэу» ясIожьы сшIоигъу, — къытиIуагъ АР-м и Лъэпкъ музей икъулыкъушIэ шъхьаIэу Сихьаджэкъо Иринэ.

Нэм ылъэгъурэр гум ешъхьапэ. Адыгэхэм яIашэхэм яхьылIэгъэ къэгъэлъэгъоным еплъыхэрэм тарихъыр нахьышIоу зэрагъашIэ. Татарстанрэ Адыгеимрэ язэпхыныгъэ гъэпытэгъэнымкIэ къэгъэлъэгъоным изэхэщэн хэлэжьагъэ­хэм Iофышхо агъэцэкIагъ.

Мыгъэ Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэрэ якультурнэ кIэнрэ я Илъэс. Татарстан культурэмкIэ иIофышIэхэр кIэщакIо зыфэхъугъэхэ къэгъэлъэгъоным зиушъомбгъущт. Урысыем инэмыкI шъолъырхэм Адыгеим ехьылIэгъэ тарихъ, культурнэ пкъыгъохэр къащагъэлъэгъощтых.

— Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ зэхэщэн IофыгъохэмкIэ ишIогъэшхо къытегъэкIы, — тизэдэгущыIэгъу лъегъэ­кIуатэ Шэуджэн Налмэс. — Унэшъо хэхыгъэу итхъу­хьагъэхэр щыIэныгъэм тапэкIи щыпхырытщыщтых.

2023-рэ илъэсым мэлылъфэ­гъум и 16-м нэс къэгъэлъэгъоныр Казань щыкIощт.