Адыгеим инароднэ тхакIоу Пэнэшъу Сэфэр лIэшIэгъуныкъом адыгэ литературэм щылэ­жьагъ, ащ иIахь ин хилъхьагъ.

Лъэпкъ гупшысэм хахъо фэзышIыгъэу, ипроизведение зэ­фэшъхьафхэмкIэ адыгэм идунэететыкIэ нэм къыкIэзыгъэуцон, узэзыгъэплъыжьын, узы­гъэщхын къодыер арымырэу, ушъый-гъэсэпэтхыдэкIэ къыотэн зылъэкIырэ тхэкIуагъ.

Пэнэшъу Сэфэр Теуцожь районым ит къуаджэу Къэзэныкъоежъым чъэпыогъум и 29-м, 1930-рэ илъэсым къыщыхъугъ, Краснодар дэт мэ­къумэщ институтыр 1957-рэ илъэсым къыухыгъ. ИсэнэхьаткIэ илъэситIо колхозым Iоф щишIагъ. 1959-рэ илъэсым къы­щегъэжьагъэу 1998-м нэс гъэзетэу «Социалистическэ Адыге­им» икорреспондентэу, отделым ипащэу, редактор шъхьаIэм игуадзэу Iоф ышIагъ. 1998-рэ илъэсым щегъэжьагъэу кIэлэцIыкIу журналэу «Жъогъобыным» иредакторыгъ.

Пэнэшъу Сэфэр ытхыхэрэр 1965-рэ илъэсым щыублагъэу хиутыщтыгъэх. ЩэIэфэ тхагъэ. Ащ фэдиз илъэсхэм къакIоцI Пэнэшъу Сэфэр художественнэ тхылъ пчъагъэ къыдигъэкIыгъ.

«ЦIыф гуштэгъуаджэхэр»

Пэнэшъу Сэфэр иаужырэ тхы­лъэу сэмэркъэу-лакъырд рассказхэмрэ повеститIурэ къыз­дэхьагъэм джары зэре­джагъэр. Тхылъым ыцIэ зэу пшъхьэ къыуегъэпхъуатэ: «гу­штэ­гъуаджэхэр» — гум ымы­штэрэ цIыфхэр тэщ фэдэха ыкIи хэтха? — узэрегъэупчIыжьы.

Ары, шъуабэу зэхэлъ щыIэныгъэм цIыфхэри щызэфэ­шъхьафых. Ар ришIыкIыгъэу Сэфэр гупшысагъэ, тхагъэ. Мы тхылъыкIэм ыпэкIэ къыдигъэ­кIыгъэгъэ тхылъхэу гъотыгъуае хъугъэхэр зэкIэ зэхэугъоягъэу къыдигъэхьажьыгъэх. Рассказ 200 Iэпэ-цыпэ, повестьхэу «Къоп­цIэ нэшхъо зэшищыр» ыкIи «Мод цIыкIу не дурак» зы­фиIохэрэр дэтых.

Пэнэшъу Сэфэр къызхэхъу­хьэгъэ, зыщыпсэугъэ лъэхъаным шIоу хэлъыгъэри, мыхъунэу хилъэгъуагъэри мыхэм къащыриIотыкIыгъ. Мыщ фэдиз рассказхэм, зым зыр къыщыкIимыIотыкIыжьэу, щыIэныгъэ хъоо­-пщаушхом цIыфыр зэре­хъулIэрэ шъыпкъэр къащибгъэлъэгъукIыныр аукъодыеп. Сыд фэда цIыфыр — дэгъуа, дэя, хыя е мыса, Iуша е мыIуша, пцIыуса е шъыпкъэIо-нэфэрыIуа? Мыхэм яджэуап зэфэшъхьафыбэр тхылъым къыдэхьэгъэ рассказ кIэкIхэм ыкIи повеститIумэ ахэлъых. Рассказхэр ытхынхэмкIэ тхакIом нахь IэубытыпIэ ышIыгъэр ежь зыхэтыгъэ щы­IэкIэ-псэукIэр ары, ау етIани зэкIэIэбэжь шIыкIэ-шапхъэр зы­щыгъэфедагъэхэми уаIокIэ. ГущыIэм пае, повестэу «КъопцIэ нэшхъо зэшищыр» фольклор фэмэ-бжьымэр кIэтэу гъэпсыгъэ. Былымыпсагъэр зэрэузы­шхор, къэмылэжьыгъэу, пкIуачIэ зыхэмылъхьэгъэ былым уашъом къызэремыфэхырэр, акъылым цIыфыр къызэрэкъонэжьырэр, былым нэгъуаджэм ар зэрекIодылIэжьырэр гъэшIэгъонэу зэшищ нэй-псыехэм яобразхэмкIэ Пэнэшъу Сэфэр къыригъэлъэгъукIыгъ. «ЗызышIодели, зызы­шIоIайи щыIэп; ощ фэдэ цIыфым уешъхьарыкIоныр, мыхъун епшIэ­ныр къэрарынчъагъ» еIом фэд тхакIом. Повестыр Сэфэр художественнэ хъупкъэ дахэ ригъэуцуагъ, пэсэрэ дунаир, пэсэрэ цIыфыр образ зэфэшъхьафыбэхэмкIэ зэрипхыгъэх; сыд фэдэрэ уахъти, хэтрэ цIыфи щыIэкIэ-псэукIэ шапхъэр къыгурыIоу, ымыукъоу, иакъыл, инамыс ыухъумэу щыIэн ылъэ­кIыныр ары ушъый шъхьаIэу мы повестым пхырищыгъэр.

Рассказэу «Си Нурэ игукIэгъу» зыфиIорэмкIэ тхакIом тхы­лъыр къызэIуихыгъ. ШъорышIыгъи кIэнэкIэлъагъи хэмылъэу ащ къыщеIуатэ авторым зы адыгэ къоджэ унагъо щыпсэу­рэ зэшъхьэгъусэхэм япсэукIагъэр, хэти зыфэгъэзэгъэ Iофыр ыгъэцакIэу, Iуи шIи ахэмылъэу зэрэщыIагъэхэр. Ау къалэм къэкIожьыгъэх ыкIи ащ къыкIэ­дзагъэу бэ зэблэхъугъэ хъугъэр: зэ бзылъфыгъэм гъой-щаеу лIым къыреIо, бэдзэрым фэкIонышъ, гъомылапхъэхэр къыщэфынхэу. Ау шъхьэгъусэм зэкIэ унэгъо IофшIэныби, щэфын-къэхьыни, гыкIэни, кIэлэпIуни, Iахьыл-лыщыщхэм алъыплъэгъэнри, мы­хэм анэмыкIыбэри ыгъэцакIэу есэгъэ Долэт бжымкIэ къеуагъэхэм фэдэу къыщыхъугъ бэ­дзэрым зэриIофытэрэр.

— Сыдэущтэу ар къэпIо­шъугъа?.. УадыгэлIэу Iалъмэ­къыр пIэ пылъагъэу бэдзэрым укIоныр сыдкIэ къекIура? Сыда ижъырэ адыгэлIхэм анапэ зыкIытесхыщтыр? ЕтIани, сятэжъ къызэриIотэжьыщтыгъэмкIэ, тэ, ШыупащэкъохэмкIэ, тылIы пхъа­шэзэ къэтэхьы…

— КъыспэгущыIэжьыгъэп си Нурэ, — еIо ыгу тIэкIу нахь Iэсэжьыгъэу.

Авторым шIугъэу фэплъэ­гъунэу щыт мы зэутэкIыныгъэ­зэфэмышIуныгъэу къыкъокIы­гъэр гъэшIэгъонэу ыгъэупэбжьэн зэрилъэкIыгъэр: Долэтэу IофшIэным кIомэ, къэкIожьэу, шхэнрэ гъэпсэфынрэ нахь зымышIэзэ пщэрыIо хъугъэр, ыIэпкъ-­лъэпкъхэри нахь дыигъэхэу, ыгу, ышъхь зыфэпIощтхэми къагъэгумэкIэу, жьыр фэмыхъоу, къы­зэIуихьэу зипсауныгъэ къыхэIагъэр. Джащыгъум шъхьэгъусэм къыриIуагъ врачым дэжь кIонэу. КIуагъэ, зэкIэ изытет фыриIотыкIыгъ, адрэм, щыIэ шIоигъомэ, лIым ышIэн фаехэр — аркъи, тутыни ыгъэтIылъынышъ, нахьыбэрэ жьым зэрэхэтын, тезекIу­хьан бэрэ зэрэфаер, шхэным нахьрэ Iоф уимыIэныр зэрэмы­хъущтыр, ушхэными шIыкIэ-хабзэ зэрэхэлъыр къыриIуагъ, а зэкIэ ыгъэцэкIэнэу къелъэIугъ.

«Псэогъу дэгъур зымыуасэ щыIэп. Къысфэсакъэу къыу­благъ си Нурэ», — еIо герой шъхьа­Iэм. Бзылъфыгъэ Iушым къыгу­ры­Iуагъ лIыр армэугъэ-бэлэрэ­гъыгъэм зэрэзэкIиIулIэрэр, ышхырэ шхыныгъо пчъагъэри нахь макIэ ышIыгъ, тыдэми уздэкIонэу щытым — тучаным, бэдзэрым, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм Аслъан цIыкIур пчэдыжьи пчы­хьи ыщэмэ, къыщэжьэу, тIэкIу шIомыигъоу зыгорэ Долэт къызиIокIэ Нурэ «ущыIэнкIэ уфэмыемэ…» зэриIоу, Долэт гущы­Iэнчъэу зэкIэ ыгъэцакIэщтыгъ, куо-хьау ныбжьи яIагъэп.

Тхылъым къыдэхьэгъэ рассказ зэфэшъхьафыбэм щыIэ­ныгъэм хэлъыр, ущыIэныр мы­псын­кIэми, пшIоигъомэ къыб­дэхъущтыр уагъашIэ, уцIыфыным уфапIу, сэмэркъэу-лакъырд рас­сказ пэпчъ пIуныгъэ мэхьа­нэшхо иI. ТхакIоу Пэнэшъу Сэ­фэр мыпшъыжьэу, иадыгэ лъэпкъ сыдигъокIи гъогу зафэ тетыным ыгъэгумэкIэу, уцIыфыныр сэнэхьат ялыеу зэрэщытыр къыгурыIоу тхагъэ.