ЗэлъашIэрэ адыгэ сурэтышIэу Къат Теуцожь илъэс пшIы пчъагъэм творческэ Iофышхоу ылэжьыгъэм къыкIэкIуагъ тхылъэу «Теучеж Кат. Графика» зыфиIоу Москва мы илъэсым къыщыдэкIыгъэр. Ащ иавторыр Геннадий Жигаревыр ары.

«Лажьэрэм лыжъ ешхы» (ГущыIэжъ)

Ар тхылъ-альбом, IэпэIасэм икъэлэмыпэ къыпыкIыгъэ сурэт­хэу жанрэ зэфэшъхьафхэм арылъхэмкIэ — графикэм, живописым, нэмыкIхэм — зэ­лъыпкIагъ, сурэтышIым итворчествэ лъапсэ зэридзыгъэр ыкIи зызэриIэтыгъэр къыщыIотагъ. Тхылъыр ины, лъэгъупхъэ, IэпкIэ-лъапкIэу зэгъэзэфагъэ, нэ­кIубгъо 200-р зэфэдэкIэ мэ- хьанэ хэхыгъэ зиIэ сурэтшIыгъэ­хэмкIэ, ахэм афэгъэхьыгъэ ис­кусствоведческэ тхыгъэхэмкIэ тегъэпсыхьагъ.

Адыгеим изаслуженнэ, Урысыем инароднэ сурэтышIэу, АР-м и Къэралыгъо премие илауреатэу Къат Теуцожь игу­шIуагъо дагощэу, Адыгэ Рес­публикэм и Лъэпкъ тхылъеджапIэ альбом-тхылъыкIэмкIэ лъэтегъэуцор чъэпыогъум и 26-м щызэхащэгъагъ. Iофтхьабзэр зыпшъэ ифагъэр ыкIи зезыщагъэр тхылъеджапIэм иIофышIэу Кучмэз Аминэт.

Т. Къатым ищыIэныгъэ ыкIи итворчествэ къизыIотыкIырэ тхылъ зэфэшъхьафхэр, ежь сурэтышIым къыдигъэкIыгъэхэр, нэмыкIхэм итворчествэ къыраIуалIэхэрэр зэрыт гъэзет ыкIи журнал тхыгъэхэр, тхылъхэр щыолъэгъух «Время и художник» цIэу зыфашIыгъэ къэгъэлъэгъон баим.

Къат Теуцожь ыцIэ Адыгеим, Къэбэртаем, нэмыкI къош рес­публикэхэм ямызакъоу, Темыр Кавказым щыпсэухэрэм ыкIи Урысыешхом щызэлъашIэ.

Тхылъ лъэтегъэуцом ягуапэу хэлэжьагъэх лъэпкъ интеллигенцием щыщхэр, еджэпIэ зэ­фэшъхьафхэм къарыкIыгъэ ныб­жьыкIэхэр, искусствэхэмкIэ Адыгэ республикэ колледжэу У. Хь. Тхьабысымым ыцIэ зы­хьырэм истудентхэр.

ТхылъыкIэм икъыдэгъэкIын гупшысэ къызыпкъырыкIыгъэр ыкIи зыфызэшIокIыгъэр Москва щыпсэурэ гъэсагъэу, телевизионнэ къэтынэу «Предки наших предков» зезыщэу, зе­кIолIэу Геннадий Жигаревыр арэу, Нелли Подгорскаяр зэхэгъэуцокIо-редакторэу зэрэщытыр Аминэт къыIуагъ.

Лъэтегъэуцом къекIолIагъэ­хэмкIи, ежь Къат ТеуцожькIи гуапэ хъугъэ видео-зэпхыныгъэ­кIэ Геннадий Жигаревымрэ иIофшIэгъоу Нелли Подгорскаямрэ мэфэкI Iофтхьабзэм къызэрэхэлэжьагъэхэр.

Г. Жигаревым шIуфэс сэламкIэ мэфэкIым хэлажьэхэрэм закъыфигъэзагъ, тхылъ-альбомыр къызэрэдэкIыгъэмкIэ зэкIэ адыгэ лъэпкъым ыкIи Къат Теуцожь ыгу къыдеIэу къызэрафэгушIорэр, ащ фэдэ цIыф Iушхэр зиIэ лъэпкъыр ыкIи иныбджэгъу лъапIэу, илъэс 40-кIэ узэкIэIэбэжьмэ Адыгэ хэку комсомолым Г. Жигаревым Iоф зыщишIэгъэ уахътэм нэIуасэ ежьыррэ Къатымрэ зэрэщызэфэхъугъагъэхэр къыIуагъ, зыримыгъэукIыхьэу мыщ фэдэ гущыIэхэр къыпигъэхъожьыгъэх: «Ты удивительный человек, уникальный художник, знаток истории своего адыгского народа, мой друг бесценный, твори, живи! Поздравляю с выходом книги».

Ащ пыдзагъэу къэгущыIагъ Нелли Подгорскаяр. ГущыIэ фаби, нэмыкIи ашъхьасыгъэп бзылъфыгъэр, сурэтышIэу Къат Теуцожь шIоу щыIэр къыфиIуагъ: «Iуш, гущыIэгъу гъэшIэгъон, уедэIу зэпытыгъэкIи уезэщырэп, IофшIэкIошху, IэпэIэ­сэгъэ иныр сурэтшIынымкIи, бзэ гъэIорышIэкIэ тхакIэмкIи зэ­фэдэу зыхэгощагъ, зэчый хьарамыгъэнчъэ зыхэлъ».

Лъэтегъэуцом хэлажьэхэрэми, ар зыцIэкIэ зэхащэгъэ Къат Теуцожьи мэфэкIыр шIуагъэ къытэу кIонэу, псауныгъэ ыкIи мамырныгъэкIэ къафэлъэIуагъ.

СурэтышI IэпэIасэу Къатым фэгъэхьыгъэ псэлъэ фабэ къы­шIыгъ ащ итворчествэ дэгъоу щыгъуазэу, адыгэ культурэр изышIыкIыпэу, КъокIыпIэм щы­псэурэ цIыф лъэпкъхэм искусствэмкIэ я Къэралыгъо музей икъутамэу Мыекъуапэ дэтым ипащэу, УФ-м, АР-м ыкIи Ингуш Республикэм культурэмкIэ язаслуженнэ IофышIэу ШъэуапцIэкъо Аминэт. Тхылъ-альбом ин лъэгъупхъэу къыдэкIыгъэмкIэ ыгу къыдеIэу авторым фэгушIуагъ. Теуцожь илъэс пшIы пчъагъэу творчествэм зыдэлажьэрэм емызэщыжь IофшIэ­кIошхо-гупшысакIоу зэрэщытыр къызэригъэнэфагъэр, Къатыр Адыгеим исурэтышIхэмкIэ «Урысыем инароднэ сурэтышI» щытхъуцIэ лъапIэр къызфагъэшъошэгъэ нэбгырэ закъоу зэ­рэщытыр, ар къызэригъэшъыпкъэжьырэр Аминэт кIигъэтхъыгъ, тапэкIи гъэхъагъэхэр ышIыхэзэ игугъэ ехьыжьагъэхэм акIэхьанэу, ышъхьэкIэ тынчыныгъэ-псауныгъэ иIэнэу къыфэ­лъэIуагъ.

АР-м и Лъэпкъ тхылъеджапIэ ипащэ игуадзэу Пэнэшъу Фатимэ мы тхылъыр къызэрэдэ­кIыгъэмкIэ пстэуми апэу Къатым фэгушIуагъ. Ащ пыдзагъэу, тхылъ-альбомыр ыIэгу илъэу Лъэпкъ тхылъеджапIэм къакIуи, тхылъ 14-р Теуцожь шIухьафтын къызэрафишIыгъэр акъылыгъэ­-Iушыгъэу филъэгъугъ, Т. Къатым итхылъ-альбом фэсакъэу зэ­раухъумэщтыр ыкIи цIыфхэр ащ фагъэнэIосэнхэм зэрэпылъыщтхэр къыIуагъ.

МэфэкIым хэлэжьагъ ыкIи къыщыгущыIагъ АР-м исурэтышIхэм я Союз итхьаматэу, Урысыем исурэтышIхэм я Союз хэтэу Елена Абакумовар. Къат Теуцожь ыIэхэм ямызакъоу, ыгуи ышъуи сыд фэдэрэ IофымкIи дышъэр къапызэу ылъы­тагъ. Зызигъэпсэфырэри Iоф зыщишIэрэри къэпшIэнэу щымытэу, зыфэдэр къэмыхъугъэ IофшIакIоу зыкъызэрэзэIуихыгъэр, лъэныкъуабэкIэ, искусст­вэм гъогу ин зэрэщыпхырищырэр, ыIэхэм, ыгу гъэпсэфыгъо аримытэу, зэрэлажьэрэр, ышIэ­рэм гухахъо зэрэхигъуатэрэр къыIуагъ, тхылъ-альбомыр твор­ческэ IофшIэгъэшхоу, нэбгы­ри­щымэ — Къат Теуцожь, Ген­надий Жигаревым ыкIи ре­дактор-зэхэгъэуцуакIоу Нелли Подгорскаям — зэдалэжьыгъэу ылъытагъ, яшIу зэфэдэу афэ­бэгъонэу къафиIуагъ.

МэфэкIым хэлэжьагъэх зэшъхьэгъусэхэу, гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм иотдел зэфэшъхьаф­хэм яIофышIэхэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Къуе­къо Асфаррэ искусствоведе­ниемкIэ кандидатэу Къуекъо Ма­ринэрэ. Ныбджэгъуныгъэу илъэ­сыбэм зэфыряIэр яIэубытыпIэу ахэр къэгущыIагъэх, тхы­лъыкIэм купкIышхуи ащ диштэрэ шъуаши зэриIэр кIа­гъэтхъыгъ. СурэтшIыным имызакъоу, Къатым тхэн-гупшысэн зэчый ин зэрэхэлъыр, сыдрэ Iофи шъо зэрэфишIырэр, зиIоф зыгъэшIурэр цIыфхэм зэрагъа­шIорэм мы тхылъ-лъэтегъэуцор зэрищысэр Асфар кIигъэтхъыгъ.

Тхылъ-альбомыр ащ иавторэу Г. Жигаревым игущыIэ къызэ­Iуехы. Ащ къыкIэлъыкIоу шъхьэ­хэр къыщытыгъэх: адыгэ ли­тературэм ипроизведениехэм атешIыкIыгъэхэр, лъэпкъ мэкъа­мэхэр, гукъэкIыжьхэр, зекIохэр, адыгэ пшысэхэм атехыгъэхэр, грузин литературэмкIэ сурэтшIыгъэхэр, адыгэ фольклорымрэ цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм япшысэхэмрэкIэ авторым итхьапэхэр, Тыркуем зэрэщы­Iагъэр. 2019 — 2020-рэ илъэс­хэм графикэр ыкIи Т. Къатым ищыIэныгъэ, итворчествэ къизыIотыкIыхэрэр.

МэфэкI лъэтегъэуцор дахэу, фэбагъэ хэлъэу кIуагъэ, хэлэ­жьэгъэ пстэуми «тхьауегъэ­псэур» къалэжьыгъ, тхылъыкIэм лъэпэ мафэ ыдзынэу фэтэIо.

Мамырыкъо Нуриет.