Ымакъэ шъабэу, игупшысэ куоу, игущыIэ псыхьагъэу, ти­лъэпкъ ихъишъэ изышIыкIыгъэу, уилъэпкъ уригъэгушхоу — Инэм дэт музеим ипащэу Хьадыпэшъо Заремэ иIоф­шIа­кIэ щысэтехыпI.

Музеим чIэлъ пкъыгъо пэпчъ узIэпищэу ихъишъэ ащ къыреIотыкIы.

Зэрэ Адыгееу, тирайони щагъэшIорэ, щалъытэрэ цIыфхэр къырегъэблагъэх, ягъэхъагъэхэм сабыйхэр ащегъэгъуазэх. ЗэIукIэгъу пэпчъ екIолIэкIэ гъэнэфагъэ фыриI.

Джы Заремэ гъусэшIоу иI Абрэдж Хьанифэ. Зигупшысэ къабзэу, зишIэныгъэ псынэ куоу, зигулъы­тэ лъагэу, зишэн хэбзэ­-бзыпхъэ дахэу — ащ фэдэ гъусэ уиIэныр гухахъу.

ЦIыфым иIофшIакIэ, идэгъугъэ удегупшысэ хъу­мэ, угу машIо горэ къыщэблэ, ифэбагъэ иптэкъу­хьэ, пстэуми алъыбгъэIэсы пшIоигъу щысэтехыпIэ афэхъуным фэшI.

Адыгагъэм ишапхъэхэр тисабыйхэм агъэлъапIэу, тызэ ибаигъэ, идэхагъэ рыгушхохэу, агу щыщ хъу­ным мыхэр дэлажьэх. Уп­чIэ зэфэшъхьафыбэ къа­Iэты: адыгэхэр илъэсыкIэм зэрэпэгъокIыщтыгъэ­хэр, кушъэхапхэр, цыгъо джанэр, цыгъо шъхьацым иупсын, цIэ усыныр, чэщ­дэсыр, шIыхьаф зэфэшъхьафхэу ашIыщтыгъэхэр.

МэфэкI мафэ пэпчъ игъэкIотыгъэу, гупшысэ куухэр ахэлъхэу, пIуныгъэ­гъэсэныгъэ мэхьэнэ ин яIэу хагъэунэфыкIы.

Непэ тыкъырагъэблэ­гъагъ лъэтегъэуцом.

«Тый, тый, лъабытый, Лъаб цIыкIур пытэу щыт. Ылъэ пытэшъ, елъэкIоны, Яни яти боу гушIоных. Тый, тый, лъабытый, Гъогу нэфым утехьан, Насып мафэ къыпфихьан…» (Къуекъо Н. «Адыгэ хабз»)

Сэе плъыжьыбзэм хэдыкIыгъэ дахэхэр иIэхэу, нэр пIэпихэу, уемыплъэ­кIэу кIуакIэ зэзыгъэшIэгъэ къодыеу Барцомэ япшъэшъэ гъэшIогъэ цIыкIоу Яс­минэ музеим ихьэкIагъ. «Сабый зэрымысым насып илъэп» аIо адыгэ­хэм. Сабыим насыпыр, нэхъоир къыдэкIох. Апэрэ лъэбэкъур ежь-ежьырэу ышIымэ, кIэлэцIыкIум лъэ­тегъэуцо фашIыщтыгъ. Мэ­фэкIышхом пщынэ щеощтыгъэх, орэдхэр къыщаIощтыгъ. Тхьэм елъэIущтыгъэх.

Сабый цIыкIур янэжъхэу Заремэрэ Ларисэрэ пчэгум къыращагъ. Орэдэу «Шъукъеблагъ!» зыфиIорэр шъабэу къэIу. Нэнэжъым Iэ сэмэгумкIэ ащ ыIапэ ыIыгъэу, джабгъумкIэ лэныстэр иIэдэжьэу кIэлэцIыкIум игъогу къыфигъэтхъызэ къеIо:

Iубыжъыеу, щырыжъыеу, Синэфынэу, си Ясмина! Гъогур псынкIэу, гъогур занкIэу, Гъогур нафэ къыпфэхъунэу, Лъэпэлъахъэу непэ птелъыр Сэ сигуапэу о птесхын. Тый, тый, лъабытый.

Ясминэ IорышIэ цIыкIу. Мыжъо шъуамбгъоу ыпа­шъхьэ къыралъхьагъэм къы­теуцо. Мыжъом фэдэу ылъэ пытэу, чIылъэм пытэу теуцонэу фэлъаIох. Бзы­хьаф къолэным (джы лен­тэм) рагъэбакъо, пшъашъэ хъумэ, лIакъоу зыхэхьащтым бэрэчэт фэхъунэу, хахъор, тхъагъор инасыпэу лIакъом идахэ аригъэIонэу щыгугъхэзэ.

Пчэгум ит Iанэу пкъыгъо зэфэшъхьафхэр зытелъым ращалIэ, хъурэябзэу ар къекIухьэ, ахэплъэ, тхылъ цIыкIоу адыгэ шхынхэм яшIыкIэ зыдэтыр зы IэмкIэ къештэ, адрэмкIэ пхъэ джэмышхыр къыхехы. Исэнэхьат шIу ылъэгъунэу, илъэпкъ хахъо фишIынэу, ыцIэ дахэкIэ аригъэIонэу фэлъаIох.

Хьалыгъу табырыдзэри хьазыр. Ясминэ ылъэгу щизэу янэжъ къыхегъэчъы, ины хъумэ ылъэгу зыфэдизыгъэм рагъэплъынэу. Къэнагъэр зэхагъэчъы, апэрэ Iулъхьэр Ясминэ раты, адрэхэр ян, ят, иIа­хьылхэм, мэфэкIым къе­кIолIагъэхэм афагощы.

Апэрэ лъэIур къыIонэу гущыIэр раты агъэшIорэ нанэу, ефэндэу Хъурымэ Хъарет. ЗэкIужьэу, гум хэ­тIысхьэу гущыIэ дэхабэ пшъэшъэжъыем къыфеIо. Гъогу шъуамбгъоу зытехьагъэм ренэу гъозэгъушIу щыриIэнэу, узи бзаджи апэчыжьэу, мамыр уашъор къышъхьащытэу, гъэшIэ дахэ ыгъэшIэнэу къыфэ­лъаIо.

ЛIышэ Далилэ усэ дахэ ащ къыфиIуагъ.

Инэм дэт гурыт еджапIэу N 6-м ия 6-рэ класс щеджэрэ кIэлэеджакIохэм усэ гъэшIэгъонхэр Ясминэ къыфаIуагъ, шIухьафтынхэр къыратыгъ. Адыгабзэм иIэ­шIугъэ зэхязыгъашIэрэр якIэлэегъаджэу Г. Бэрэта­рэр ары. Орэдэу «Адыгэ пшъашъ» зыфиIорэр Шумэныкъо Амалия къыIуагъ. Къашъоу «Ислъамыер» Барцо Джэнэтрэ Сукачев Рустамрэ къашIыгъ. Ансамблэу «Пламя» зыцIэм икIэщакIу С. Жъажъыер.

КъекIолIэгъэ хьакIэхэр зэкIэ адыгэ Iанэу шхын зэфэшъхьафхэр зытетым рагъэблэгъагъэх.

«ЦIыф дэгъур ары дунаим ылъапсэр», — ыIощтыгъ Теуцожь Цыгъо. Джащ фэдэ цIыф дэгъух Хьанифэрэ Заремэрэ. Къа­гъэдахэ тищыIэныгъэ зе­кIокIэ дахэкIэ, гукIэгъукIэ, шIэныгъэ куукIэ. Псауныгъэ пытэ яIэу, ягъэхъагъэ­хэм ахахъоу бэрэ тисабый­хэм адэлэжьэнхэу тафэлъаIо.

Цушъхьэ Гощэхъурай.