Непэ республикэ гъэзетэу «Советская Адыгея» зыфиIорэм июби­­лей хегъэунэфыкIы. Илъэси 100 хъугъэ апэрэ номерыр къыздэкIыгъэр.

Ныбжьыр къызэрыкIоп, лIэшIэгъу псау мэхъу. Гъэзетым «репрессиехэри», Хэгъэгу зэошхори, зэоуж илъэс къинхэри, «перестройкэм» илъэхъани къызэпичыгъэх.

Адыгэ автоном хэкур загъэпсыгъэ 1922-рэ илъэсыр ары «Советскэ Адыгеими» иIофшIэн зыригъэжьэгъагъэр. А илъэсым ичъэпыогъу мазэ и 13-м апэрэ номерыр Краснодар къыщыдагъэкIы­гъагъ. «Черкесская правда» ыцIагъэр. Илъэси 100-м къыкIоцI ар мызэу, мытIоу зэбла­хъугъ. Тарихъым къызэрэхэнэжьыгъэмкIэ, къыздэкIырэр нахьыбэ мыхъугъэу «Новая АдыгеякIэ» зэблахъужьыгъагъ, ащ ыуж «Красная Адыгея» аIуагъ. 1925-рэ илъэс закъом гъэзетым ыцIэ гъогогъуиплIрэ зэблахъугъ. «Адыгейская жизнь» фауси, етIанэ «Серп и молот» хъужьыгъагъ, «Колхозное знамя», «Колхозная земля» зыфиIорэ цIэхэр иIагъэх. Ахэм ауж «Адыгейская правда» хъугъэ ыкIи ар илъэс 54-рэ ыхьыгъ. 1991-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м къыщегъэжьагъэу «Советская Адыгея» хъужьыгъ.

Хэгъэгу зэошхом илъэхъан «Адыгейскэ правдэр» зэуапIэм Iутхэми, тылым щыIэхэми гужьыдэгъэкIыпIэу яIагъ. Письмэу фронтым къыратхыкIыхэрэри, тылым щыIэхэм атхыхэрэри ащ къихьэщтыгъэх, тичIыпIэгъухэм лIыблэнагъэу зэрахьэрэм емызэщэу къытегущыIэщтыгъ. Оккупацием илъэхъан гъэзетыр къалэу Шъачэ къыщыдагъэкIызэ, разведчикхэмрэ связистхэмрэ партизан гъогухэмкIэ хэкум къащэщтыгъ.

Я XX-рэ лIэшIэгъум ия 30-рэ илъэсхэм редакцием Iоф щызышIэхэрэм къин алъэ­гъугъ, ахэм къалъыплъэщтыгъэх, дащыщты­гъэх. 1937-рэ илъэсым журналистэу Iутыр зэкIэ, пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарым нэмыкIырэр, репрессием хэфагъэх.

Илъэси 100-м къыкIоцI ащ редактор шъхьаIэу нэбгырэ 16 зэблихъугъ. Анахьыбэу Iутыгъэр, ар илъэс 17, Христофор Баладжиян ары, илъэси 9-рэ ипэщагъ Брыцу Хьаджыбэчыр, Валерий Кондратенкэр илъэси 8-рэ редакторыгъ.

Непэ республикэ гъэзетэу «Советскэ Адыгеим» иредактор шъхьаIэр Адыгеим щызэлъашIэрэ журналистэу Цундышкэ Зар.

Ар илъэсыбэрэ Адыгэ къэралыгъо телевидением Iутыгъ, нэужым АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу ипэщагъ.

— Гъэзетэу Адыгэ автоном хэкур загъэпсыгъэ илъэсым къыдэкIынэу езгъэ­жьагъэм гъогу гъэшIэгъон, гъогу ин къыкIугъ, — къыIуагъ Зарэ. — Джы непэ ащ итарихъ нэмыкI гъогу техьагъ, лъэ­хъаным диштэу зызэблихъоу ригъэжьагъ. Къэбар жъугъэм иамалхэу интернетым Iоф щызышIэхэрэм, блогерхэм ялъэхъан гъэзетыр сыдигъокIи зэрэщытыгъэм фэдэу, хэутын изданиеу къызэтенэн зэрилъэкIырэм изакъоп хэхъоныгъэу иIэр. Интернет площадкэхэм татехьан тэлъэкIы, тижурналистхэр блогер мэхъух, социальнэ хъытыухэм Iоф ащашIэнэу зэрагъашIэ. Гъэзетым иинтернет нэкIубгъуи, телеграм-каналми мы уахътэм мыдэеу Iоф ашIэ, ахэр зышIогъэшIэгъонхэу къакIатхэхэрэм япчъагъэ хэхъо зэпыт. Непэ къэбархэр нэгъэупIэпIэгъукIэ зэрэзэбгырыкIыхэрэм ыуж къимынэным тыпылъ, ау ащ дакIоу къэбарэу ттIупщыщтыр къыздэкIыгъэм, ишъыпкъагъэ ренэу тынаIэ зэрэтетыгъэу къэнэжьы.

2017-рэ илъэсыр ары Цундышкэ Зарэ редактор шъхьаIэу загъэнэфагъэр. Апэрэ мафэм къыщегъэжьагъэу гъэзетым идизайн зэблэхъугъэ хъугъэ, екIолIакIэхэми зэхъокIыныгъэхэр афэхъугъэх. Лъэхъаным къыздихьыгъэ шапхъэхэм адиштэу «Советскэ Адыгеир» гъэшIэгъон ышIын Зарэ ылъэкIыгъ.

Республикэ гъэзетитIур, «Советскэ Адыгеимрэ» «Адыгэ макъэмрэ» зы унэ тызэдычIэс, ныбджэгъуныгъэ пытэ тазыфагу илъэу тызэдэлажьэ.

«Гухахъо хэсэгъуатэ»

Хэутын издание пстэуми яIофшIэн, якъыдэкIын чIыпIэ ин щызыубытыхэрэм ащыщ пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарыр. «Советскэ Адыгеим» мы пшъэрылъыр щызыгъэцакIэхэрэм ащыщ Александра Минаковар.

Адыгэ къэралыгъо университетым филологиемкIэ ифакультет къыухыгъэу ар редакцием къэкIуагъ. КъызэрэтфиIотагъэмкIэ, гъэзетым Iоф щишIэнэу зыпарэкIи егупшысагъэп, кIэлэегъаджэ хъуным кIэ­хъопсыщтыгъ. Тхылъ еджэныр шIу зэрилъэгъурэм фэшI урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ кIэлэегъаджэ хъунэу сэнэхьат зэригъэгъотыгъ, университет ужыми аспирантурэм чIэхьагъ. Ащ иятIонэрэ курс щеджэщтыгъ гъэзетым къызэкIом. ТIэкIурэ ащ Iоф щишIэмэ нэмыкI чIыпIэ кIон гухэлъ иIагъ, ау а «тIэкIур» илъэс 15-м кIэхьагъ.

Александрэ иIофшIэн къин. Журналистхэми, редакторхэми, корректорхэми зэпымыоу зэпхыныгъэ адыриIэн фаеу щыт, ащ дакIоу нэкIубгъохэм ягъэхьазырын пылъ. Нахьыбэрэм пчыхьэ кIасэ хъугъэу чIэкIыжьы. Арэу щытми, иIофшIэн гъэшIэгъонэу елъытэ, IукIыжьыщтэу зэриIогъагъэри щыгъупшэжьыгъ.

— Журналистыр зы лъэныкъо гъэнэфагъэ фэгъэзагъэмэ, пшъэ­дэкIыжь зыхьырэ секретарыр темэ пстэуми дэгъоу ащыгъозэн фае, — еIо Александрэ. — Гъэзетыр статья зэмылIэужыгъохэмкIэ баеу, къэбарыкIэу щыIэр зэкIэ итэу къыдэбгъэкIыныр IэшIэхэп, ау узэрэфаем фэдэу пшIышъугъэу, хэукъоныгъэ имыIэу номерыр зыплъэгъукIэ, къин пстэури пщэгъупшэжьы. Сэ ащ гухахъо хэсэгъуатэ.

Гъэзетыр зы чIыпIэ имытэу, лъэхъаным диштэу ыпэкIэ лъыкIотэным ежь имызакъоу, зэкIэ иIофшIэгъухэр дэлажьэхэу еIо. Анахьэу редактор шъхьаIэм ащ ынаIэ зэрэтетым къыкIегъэтхъы.

Ащ фэдэ IофшIэн къиным къыгъащтэу, къызэрэкIуагъэм кIэгъожьэу къыхэкIыгъэ­мэ теупчIыгъ Александрэ. Илъэсхэр зэкIэкIожьхэу, щыIэныгъэр джыри зэ къыригъэжьэжьыгъэми, гъэзетым блэмыкIыщтыгъагъэу еIо.

Ыгу риубытагъэр къыздигъэхъугъ

Владимир Киселевыр «Советскэ Адыгеим» ижурналист анахьыжъэу, опытышхо зиIэхэм ащыщ. 2000-рэ илъэсым къыщегъэжьагъ зыIутыр.

Ар Шэуджэн районым ит поселкэу Заревэм къыщыхъугъ. Ростовскэ къэралыгъо университетым журналист сэнэхьатыр щызэригъэгъотыгъ. Еджэзэ джа хэкум къыщыдэкIырэ гъэзетым иIофшIэн щыригъэжьэгъагъ. Апшъэрэ еджапIэр къызеухым Адыгеим къыгъэзэжьи, Мыекъо­пэ районым игъэзетэу «Маяк» зыфиIорэм, нэужым Мыекъопэ къэлэ гъэ­зе­тэу «Майкопские новости» Iоф ащишIагъ. Ахэм ауж республикэ гъэзетым къызыкIуагъэр.

— Журналист сэнэхьатым сикIэлэгъум къыщыублагъэу сыкIэхъопсыщтыгъ, — къыIуагъ Владимир. — ЕджэпIэ ужым университетым занкIэу сыкIогъагъэп, апэ Мыекъуапэ иавтодорожнэ техникум сыщеджагъ, редукторышI заводым сыIу­тыгъ. Ау сыдигъокIи журналистикэр сыгу икIыгъэп, зыфэзгъэхьазырыгъ. Ащ зыщыфагъасэхэрэ еджапIэм сычIэхьаным пае Iоф зыдасшIэхэрэм, нэмыкI цIыф гъэшIэгъонхэм афэгъэхьыгъэ статьяхэр «Советскэ Адыгеим» къизгъахьэщтыгъэх.

Владимир мэкъумэщ, псэупIэ-коммунальнэ хъызмэтхэр, гъогу ыкIи псэолъэ­шIыныр, промышленностыр ары анахьыбэу къызтегущыIэрэр. КъызэриIуагъэмкIэ, «Советскэ Адыгеим» къызыкIогъэ апэрэ мафэм къыщегъэжьагъэу мы темэхэм афэгъэзагъ. Мы лъэныкъохэм ащылажьэхэрэми Владимир Киселевыр дэгъу дэдэу ашIэ хъугъэ.

ИIофшIэн шIу зылъэгъоу, хэзыгъэ имыIэу ар гъэцэкIэгъэныр шIокI зимыIэ Iофэу зылъытэу, пшъэдэкIыжь зиIэ цIыфхэм ар ащыщ.

— СиIофшIэн цIыф гъэшIэгъоныбэмэ нэIуасэ сафишIыгъ. Ащ сэркIэ мэхьэнэшхо иI. ЕтIанэ, хъызмэтшIапIэхэм сащэIэ, ахэм япащэхэм саIокIэ, хэхъоныгъэу яIэхэр, ягумэкIыгъохэр, хэкIыпIэу къафагъотыхэрэр къысфаIуатэх. МэкъумэщышIэ къызэрыкIом къыщегъэжьагъэу нэбгыришъэ пчъагъэ зыщылэжьэрэ хъыз­мэтшIэпIэшхохэм япащэхэм анэсыжьэу ягугъу къэсэшIы. Ахэр зэкIэ гъэшIэгъоных, — къыIуагъ Владимир.

Гъэзетым непэ дыIутхэр зэкIэ ныбжьыкIэх, лъэхъаным къыздихьырэ шIыкIакIэхэм ащыгъуазэх, интернетым иамал­хэр агъэфедэшъух. Ежьыри ахэм ауж зыкъыримыгъанэу, журналистым иIофшIэн кIэу къыхахьэрэр къызIэкIегъахьэ.

Арэу щытми, хэутыгъэм нахь дэгъу щымыIэу елъытэ. Тхылъхэр, гъэзетхэр щымыIэжьынхэу зыIохэрэм адыригъа­штэрэп ыкIи ышIошъ ыгъэхъурэп.

Гъэхъагъэхэр ышIызэ ыпэкIэ лъэкIуатэ

«Советскэ Адыгеим» иобозревателэу Юлия Мельниковар анахь ныбжьыкIэу Iутхэм ащыщ, ау шъолъырым дэгъоу щызэлъашIэнэу игъо ифагъ.

Адыгэ къэралыгъо университетым филологиемкIэ ифакультет журналист сэнэхьатыр щызэригъэгъотыгъ. Къэбар жъу­гъэм иамалхэм Iоф защишIэрэр илъэ­си 10 хъущт. «Советскэ Адыгеим» корректорэу аштэгъагъ, илъэс нахьыбэ темышIагъэу обозревателэу агъэ­кIожьыгъ.

— Сыдигъуи журналист сэнэхьатыр сыгу рихьыщтыгъ, ащ сищыIэныгъэ гъогу еспхы­нэу сыфэягъ, — еIо Юлие. — Сигухэлъ къыз­дэхъуным пае дэ­гъоу се­джагъ, журналистикэм ишъэфхэр къыз­IэкIэзгъэхьанхэм сыпы­лъыгъ. Непэ сызыIут ыкIи сикIэсэ редакцием апэрэ лъэ­бэкъухэр щысшIынхэмкIэ бэхэм яшIуа­гъэ къысагъэ­кIыгъ, ахэм инэу сафэраз. Шъыпкъэр пIощтмэ, уиIоф­шIэгъухэр къыб­готхэу, зэгурыIоныгъэ уазыфагу илъэу узэдэлажьэмэ, зэшIомыхын щыIэп. АщкIэ синасып къы­хьыгъ.

Юлие щыIэныгъэм, технологиякIэхэм ауж зыкъибгъанэ мыхъущтэу елъытэ. Гъэзетым къыщыхиутыхэрэм адакIоу къэбархэр интернет нэкIубгъохэм къарегъахьэх. Инстаграмым къыщызэIуихыгъэ блогыр Адыгеим ис лъэпкъхэм яшхыныгъохэм афэгъэхьыгъ. Интернетым чIыпIэ ин щыIэныгъэм зэрэщиубытырэр къыхегъэщы, ау гъэзетыри щыIэн зэрэфаем щэч хэмы­лъэу еIо.

Журналистхэм азыфагу зэхащэрэ федеральнэ ыкIи шъо­лъыр зэнэкъокъу­хэми Юлие ахэлажьэ, текIоныгъэр къащыдихэуи мызэу, мытIоу къыхэкIыгъ. ГущыIэм пае, журналистхэм язэнэкъокъу­хэу «Вы­зов XXI век», «СМИротворец» зыфиIохэрэм, Урысые Iофтхьабзэу «Вместе в цифровое будущее» зыфиIорэм ишъо­лъыр уцугъо гъогогъуищэ хагъэу­нэ­фыкIырэ чIыпIэхэр, 2021-рэ илъэсым мы зэнэкъокъум апэрэ чIыпIэр къа­щыдихы­гъэх. Журналистикэм ылъэныкъокIэ Адыгеим и ЛIышъхьэ ишIухьафтын тIогъогогъо къыфагъэшъошагъ. Адыгеим и Къэралыгъо Совет — Хасэм ирэзэныгъэ тхылъ къыратыгъ.

Журналист хъунэу егупшысагъэп

«Советскэ Адыгеим» иобозреватель ныбжьыкIэу Надежда Шрам 2015-рэ илъэсым къыщегъэжьагъ зыIутыр. IофшIагъэу ащ къыIэкIэкIыхэрэм узяджэкIэ журналист сэнэхьатым фемыджэгъэныр пшIошъ гъэхъугъуай. Арэу щытми, Адыгэ къэралыгъо университетым экономикэмкIэ ифакультет къыухыгъэр.

Надеждэ къызэрэтфиIотагъэмкIэ, университетым чIэсызэ студентхэр кIэщакIо фэхъугъэхэу къыдагъэкIырэ гъэзетэу «Студ-лайф» зыфиIорэм тхэнэу ригъэ­жьагъ, иредактор шъхьаIэми нэсыгъ. Ятфэнэрэ курсым исэу «Адыгейский госуниверситет» зыфиIорэ гъэзетым Iоф щишIэнэу рагъэблэгъагъ. Джащ Iутызэ Урысые зэнэкъокъоу «Хрустальная стрела» зыфиIорэм ящэнэрэ чIыпIэр къыщыдихыгъ. Ащ тетэу журналист сэнэхьатым сэнаущыгъэ фызиIэ пшъэшъэ ныбжьыкIэр «Советскэ Адыгеим» рагъэблэгъагъ.

— СиIофшIэн сыгу рехьы, — еIо Надеждэ. — Сыдми IофшIэпIэ чIыпIэ зэрэуи­Iэщтым пае журналистикэм ухахьэкIэ пфэгъэцэкIэщтэп. Ар къыбдэхъугъэу пхэлъын фае. Iофэу пшIэрэр дэгъуми, дэими нэрылъэгъу зэпыт. Творческэ екIолIакIэ фыуиIэн фаеу зэрэщытыри сыгу рехьы. ЦIыф цIэрыIохэм, IофшIэкIошхохэм гущыIэгъу сафэхъуныр сикIас. IэнатIэу яIэм паеп. Ахэм гъэхъагъэхэр ашIынхэм шъэфэу хэлъыр къябгъэIуатэмэ, щыIэныгъэм къыщыпшъхьапэщтых.

Надеждэ лъэныкъо зэфэшъхьафхэм къатегущыIэ, ау медицинэр ары анахьыбэу зигугъу къышIырэр, ыгу рехьэуи еIо. Пандемием илъэхъан ар къыгъэшъыпкъэ­жьыгъ. Медицинэм иIофышIэу коронавирусыр къызэолIагъэхэм ащыщ къытемыгущыIагъэу къыгъэнагъэп пIоми хъущт. ЦIыфым ипсауныгъэ, ищыIэныгъэ фэбанэхэрэм ягугъу пшIыныр ежьыркIэ шъуашэуи Надеждэ елъытэ.

Республикэ гъэзетэу «Советскэ Адыгеим» непэ нэбгырэ 40-м ехъу щэлажьэ. Ахэм зэкIэми номер пэпчъ яIахь халъхьэ. ЯмэфэкI мафэ зэкIэми такъытемыгущыIэшъущтми, ягугъу къэтшIымэ тшIоигъу.

ЫпэкIэ къызэрэтIуагъэу, 2017-рэ илъэ­сым къыщыублагъэу гъэзетым иредактор шъхьаIэр Цундышкэ Зар, ащ игуадзэр Аулъэ Руслъан. Ар 2012-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Iут. Юлия Мельниковам, Владимир Киселевым, Надежда Шрам анэмыкIэу мыщ щэлажьэх обозревательхэу ыкIи корреспондентхэу Екатерина Дмитриевар, Валерия Врубель, Дарья Зайцевар, Дмитрий Кизяновыр, Валерия Ломешинар, Елена Марковар, Нэшъулъэщэ Наимэ, Валерия Пекарь, Ацумыжъ Адам, Шэртан Мурат ыкIи Наталья Мальцевар. Сурэтэу къихьэхэрэр Алексей Гусевымрэ Артур Лаутеншлегеррэ тырахых. Александра Минаковам нэмыкIэу пшъэдэкIыжь зыхьырэ секретарь IофшIэным фэгъэзагъ Александр Сидориныр.

Гъэзетым хэукъоныгъэ имыIэу къыдэкIынымкIэ корректорхэм яIофшIэн мэхьанэшхо иI. «Советскэ Адыгеим» икорректорых М.Т. Жековар, В.П. Феоктистовар, Т.В. Сидоринар, Н.Е. Редькиныр, О.П. Рубцовар.

Гъэдэхэгъэным, статьяу къихьэрэм ифэшъуашэу сурэтыр хэгъэуцогъэным, ямышIыкIэ «шэн» горэ хэлъхьэгъэным фэгъэзагъэх дизайнерхэу Л.Ф. Никифоровар, Е.В. Олейниковар, А.А. Ковбасюк.

ТиIофшIэгъухэм гъэзетым июбилейкIэ тыгу къыддеIэу тафэгушIо! Гъэхъагъэхэр ашIызэ ыпэкIэ лъыкIотэнхэу тафэлъаIо!

ХЪУТ Нэфсэт.