Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей «Адыгэ пщынэу Iэпэ пшIыкIутIур» зыфиIорэ къэгъэлъэгъоныр къыщызэIуахыгъ.

Музыкальнэ Iэмэ-псымэхэр, орэдхэр зытыратхэгъэ пластинкэхэр, бгъэфедэн плъэ­кIыщт искусствэм щыщ пкъыгъохэр, гъэзетхэм, журналхэм, тхылъхэм къащыхаутыгъэ тхыгъэхэр, тарихъым къыхахыгъэ сурэтхэр, артистхэмрэ ансамблэхэмрэ яIофшIагъэхэм ащыщхэр музеим къыщагъэлъагъох.

Лъэпкъ музеим этнографиемкIэ икъутамэ ипащэу Цэй Сусанэ я ХIХ-рэ лIэшIэгъум ия 2-рэ кIэлъэныкъо адыгэ пщынэр тищыIэныгъэ къызэрэхэхьагъэм, пщынэр Iэпэ 12 зэрэхъущты­гъэм, ащ ыуж 16-м, 18-м зэрэ­нэсыгъэм, лъэпкъ музыкэм хэхъоныгъэхэр зэришIыгъэхэм, фэшъхьаф тарихъ къэбархэм къатегущыIагъ.

Пщынэр псынкIэу, пщынаор щытэу орэдышъор къыригъэIоным, Iэрыфэгъоу гъэпсыгъэным ямэхьани С. Цэим къыхигъэщыгъэх. Пщынаор къэ­шъуакIом къыдежъыузэ, купым хэтхэу уджыхэрэм гукIэ алъы­Iэсыщтыгъ.

ЦIэрыIохэр тиIэх

Хьагъэудж Мыхьа­мэт, Былымыхьэ Паго, Аулъэ Олэгъэй, Темызэкъо Алый, Шагудж Мыхьамод, Лъэцэрыкъо Ким, нэмыкI пщы­нэо цIэрыIохэм яхьы­лIэгъэ къэгъэлъэгъонхэр бэ мэхъух. Пщы­наохэм яшIушIагъэ кIодырэп. Хьагъэудж Мыхьамэт, Лъэцэрыкъо Кимэ ацIэхэр искусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджа­пIэхэм афаусыгъэх.

ЛIэужхэр зэзыпхыхэрэ пщы­наохэм рагъэжьэгъэ Iофыр лъызыгъэкIуатэхэрэм ясурэтхэр, гъэхъагъэхэр къэзыIотэрэ едзы­гъохэр гъэшIэгъоных. Лъэхъаным дырагъаштэзэ пщынэ зэ­фэшъхьафхэмкIэ адыгэ музыкальнэ искусствэм ылъапсэ агъэпытэ, хэхъоныгъэхэр фа­шIых. Хъодэ Мэдин ышIыгъэ пщынэхэр лъэгъупхъэх.

ЛIыбзыу Аслъан Темыр Кавказым, Къыблэм ащыцIэрыIо пщынау, тилъэпкъэгъухэр зыщыпсэурэ хэгъэгухэм итворчествэкIэ алъыIэсыгъ. Дзыбэ Мыхьамэт орэдыIу, пщынау. Тхьэм сэнаущыгъэу къыхилъхьагъэр цIыфхэм алъегъэIэсы. ГъукIэлI Батыр, Барцо Руслъан, Шэуджэн Рустам, Шэуджэн Адам, нэмыкI пщынаохэри непэрэ искусствэм щашIэх.

Адыгэ Республикэм инароднэ артистэу Мышъэ Анзаур Адыгеим и Къэралыгъо орэдыIо-къэ­шъокIо ансамблэу «Ислъамыем» ипщынау, орэдышъохэр еусых.

Тинахьыжъ лъапIэхэм рагъэ­жьэгъэ Iофыр искусствэм щы­лъагъэкIотэным фэшI типщынаохэм амалышIухэр яIэх.

ИскусствэхэмкIэ кIэлэцIыкIу еджапIэхэм защызыгъасэхэрэм япчъагъи, яIэпэIэсэныгъи ахэ­хъо. Адыгэкъалэ искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэ икIэлэ­егъаджэу Хьэкомэ Симэ ыгъэсэрэ пщынаохэр Адыгэ Респуб­ликэм, Урысыем язэнэкъокъу­хэм чанэу ахэлажьэх, хагъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр къыдахых.

ЗэлъашIэхэрэ сурэтышIхэу ПIэтIыощэ Феликс, Къат Теуцожь, фэшъхьафхэм ясурэтхэри Лъэпкъ музеим къыщагъэлъагъох. Хэгъэгум фэгъэхьыгъэ орэдыр къэзыIохэрэ хъулъфыгъэхэм ясурэтэу Т. Къатым ышIыгъэр гум къегущыIыкIы.

Адыгэ ашугэу Теуцожь Цыгъо исурэти уегъэгъуазэ. ШыкIэпщынаоу, орэдыIоу ар щытыгъ.

ПIэтIыощэ Феликс исурэтхэр щыIэныгъэм къыщэгущыIэх. ПхъэкIычаор, пщынаор, къамылапщэр, бжъэмыем къезыгъа­Iорэр, фэшъхьафхэри олъэгъух.

— ПщынэтIаркъор исп­унэм къыщагъоты­жьыгъ, — къеIуатэ археолог цIэрыIоу, Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу Тэу Аслъан. —ПщынэтIаркъор адыгэхэм зэрагъэфедэщтыгъэм ехьылIэгъэ къэбархэр Гъобэкъуае щыщэу СтIашъу Юсыф къы­угъоигъэх. Музыкальнэ Iэмэ-псымэр Санкт-Петербург къыщагъэлъэгъуагъ.

Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэ концертхэр Москва, Краснодар, Налщык, Мыекъуапэ, Щэрджэс­къалэ, фэшъхьафхэм ащыкIуа­гъэх. Типщынаохэм тарихъым фэгъэхьыгъэ музыкальнэ произ­ведениехэр дахэу агъэжъынчыгъэх.

Урысыем, Адыгеим, Къэ­бэр­тэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе— Щэрджэсым янароднэ артистэу, композиторэу Нэхэе Аслъан «Хьагъэуджым изэфакIу» зыфи­Iоу ыусыгъэ рапсодиер Урысыем, IэкIыб хэгъэгухэм ащызэхахы, осэ ин къыфашIы.

АР-м и Лъэпкъ музей къыщызэIуахыгъэ къэгъэлъэгъоным лъэпкъ искусствэм хэхъоныгъэ ышIынымкIэ мэхьэнэ ин иI, зэхэщакIохэм тафэраз. Апэрэ мафэм къыщыублагъэу къэгъэлъэгъоным Урысыем ишъо­лъырхэм къарыкIыгъэхэр ашIогъэшIэгъонэу еплъых. Илъэсым икIэух нэс музеим къэгъэлъэгъоныр щыкIощт.

Лъэпкъ искусствэм къызэрэщаIуатэу, пщынаом «къыригъэ­пшIыкIутIукIызэ» къыригъэIорэ орэдышъом гур зыфещэ. Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм щызэхащэгъэ ансамблэм исурэт музеим къыщагъэлъагъо. Художественнэ пащэу ГъукIэ Замудин ицыхьэ телъ еджапIэм зыщызыгъэсэрэ ныбжьыкIэхэм пщынэо дэгъухэр къызэрахэкIыщтым. Адыгэ пщынэм уедэIумэ, лъэпкъым ыбзи, иорэди зэхэпхыщт.

НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр ЕмтIылъ Нурбый.