27 temmuz 1922 tarihinde Rusya Merkez Yürütme Komitesi Prezidyumunun yayınladığı kararname ile Çerkes (Adıge) Otonom Bölgesi kuruldu.

24 Ağustos 1922 tarihinde bölgenin adı Adıge (Çerkes) Otonom Bölgesi olarak değiştirildi.

Bu dönemde 45 yerleşim biriminin yer aldığı üç idari bölgeden oluşuyordu. Aynı yılın 7-10 aralık tarihlerinde bölge sovyetlerinin Hakurenehablede düzenlediği birinci genel kongresinde yürütme kurulu belirlendi  kurul başkanı olarak ise ünlü politikacı Hakurate Wumarıko Şıhançeri seçildi.

Devlet sistemi Adıgelere de herkesin sahip olduğu özgürlükleri verdi, ekonomik ve kültürel alanlarda gelişim gösterilmeye başlandı.

Bununla ulusun temel varlığının muhafazası yanısıra, yazın, edebiyat, sanat gibi yüce normlarda elde edilmiş oldu.

Kısa süre içerisinde pek çok sayıda okul, kültür-eğitim kurumu, sağlık tesisleri açıldı. Örneğin 1926 nisan ayında Adıgeyde 46 okul vardı ve bu devrim öncesinin dört katı kadardı.

Adıgey’de bunların yanısıra meslek, öğretmen okulları, bilimsel araştırma enstitüsü, yazarlar birliği Adıgey şubesi kuruldu, ilk gazeteler Çerkeskaya Pravda (ekim 1922), Adıge Makh (mart 1923) yayınlanmaya başladı.

3 Ağustos 1928 tarihinde ise bölgemizin ismi Adıge Otonom Bölgesi olarak değiştirildi.

1930 yılında pek çok ulusal üretim tesisi açıldı. Bunlardan birisi Yablonovskede bulunan Adıge Konserve fabrikası.

Eğitim alanında da gelişmeler söz konusuydu 1931 yılında RSFSC eğitim ve halk komitesi ve  «Cehalet alaşağı»  hareketi merkezinin kızıl bayrağı, para ödülü ve sinema çekimi için gerekli aparatlar Adıgeye verildi. Kuzey Kafkasyada Adıgey bu alanda öne çıkmıştı.

Bu dönemde bölgemizde zorunlu ilk okul ve yedi yıllık orta öğrenim kurumları oluşturuldu, önder öğretmenlere sahip olmaya başladık. Savaş öncesi böylesi öğretmenlerin sayısı 1500’e ulaşmıştı.

10 Nisan 1936 tarihinde Otonom bölgeye Mıyekuape kenti, Cece rayonu ve Mıyekuape rayonunun Hanskaya köy sovyeti dahil edildi, Adıgeyin merkezi Mıyekuapeye taşındı.

13 eylül 1947 yılından itibaren Adıge Otonom Bölgesi Krasnodar krayına bağlıydı.

21 Şubat 1940 tarihinde artık Adıgey 7 rayondan oluşuyordu — Cece, Koşhable, Krasnogvardeyske, Mıyekuape, Tehutemıkuaye, Tevçej ve Şevcen rayonları. 28 Nisan 1962 tarihinde Krasnodar krayına bağlı olan Tulske rayonu Adıgeye bağlandı. Adıgey böylece son sınırlarına ulaştı.

İkinci dünya savaşında Adıgey halkları kahramanlık gösterdi. Cephelere bölgemizden 80 bin kişi gitti, bunlardan 36’sı Sovyetler Birliği Kahramanı ünvanını kazandı, aralarında yedi kişi çerkesdi; Andırhuaye Huseyn, Açumıj Aydemir, Bjıhako Kımçerıy, Koş Alıy, Neheye Davut, Thağuşe İsmail, Şutse Abubeçır. Savaştan geri dönemeyenlerin sayısı ise 33 bin kişi.

Savaş sonrası yıllarda ana amaç ülkenin yeniden ayakları üstünde durmasının sağlanmasıydı. 1947 yılında bölgedeki büyük işletmeler yeniden çalışmaya başladı. Bunlar arasında Adıge konserve fabrikası, Mıyekuape orman ürünleri işletme tesisleri yer alıyordu.

1950 yılında işletmeler çağlarına uygun modernize ediliyor yenileri de açılıyordu: Şhaguaşe nehri üzerinde hidroelektrik santrali inşa edildi, et ve sütlü ürünler işleme tesisleri yapıldı. Ülkenin çeşitli bölgelerinden getirilen donanımlarla tesisler donatılıyor, çok sayıda da konut inşa ediliyordu. Mıyekuapede 20 000 metrekareyi aşkın konut, 580 adet müstakil konut (12 194 metrekare) yapılmıştı. Savaş ardı yıllarda Mıyekuapede 50 fabrika ve üretimhane ya modernize edilmiş ya da yeni yapılmıştı.

Tarım alanında da büyük başarılar elde ediliyordu — savaş öncesindeki hasat ve hayvan üretiminden daha fazla üretim yapılıyordu.

1960 yılında sanayi üretim alanında da ilerlemeler kaydedildi; demir işleme, iş makinası, iş aletleri üretimi, doğalgaz çıkarımı vd..

Orman ürünleri ve ahşap üretimi konusu da devletsel öneme haizdi.

1960 — 1980 yılları arasında da işletmelerin modernizasyonuna devam edildi, yenileri açıldı. O dönemde ülke genelinde de bilinen Toçradiomaş, promsvyaz, redüktör fabrikası, ekmek fabrikası, tuğla fabrikası vd. yapıldı. Üretim alanında önde gelenler ise tarımsal gıda sanayi kuruluşlarıydı ve sektörün yüzde 52’sini oluşturuyorlardı.

1968 yılında 'milyon ton Kuban pirinci’ devlet programı kapsamında Kuban baraj gölünün yapımına başlandı ve 1975 yılında bitirildi. Baraj gölü 420 kilometrekarelik alanı kapladı. 12 köy tamamen 10 köy ise kısmen baraj gölü altında kaldı. Bu köylerde yaşayan 13 bin kişinin büyük çoğunluğu yeni kurualan Adıgeysk’e taşındı,  1990 yılında bu kente Adıgekale adı verildi.

 5 ekim 1990 tarihinde Adıge Otonom Bölge Halk Meclisi XXI. oturumunda RSFSC’ne bağlı Adıge Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin kuruluş kararını aldı. 28 temmuz 1991 yılında Halk Milletvekilleri Xeku Sovyeti V. Oturumunda Adıgeyin diğer tüm bölgelerle eşit egemenliğe sahip olduğu bildirgesi ilan edildi.

24 mart  1992 tarihinde Adıge Cumhuriyeti meclisi Adıgeyin bayrağı, devlet arması ve devlet marşını belirledi. Adıgey devlet arması Meretıko Dolet tarafından çizildi, devlet bayrağı ise XIX. yüzyıl başlarındaki Çerkesya’nın tarihi bayrağı, Devlet marşı ise sözleri Rusya emek kahramanı Meşbaşe İshak ve bestesi AC Halk sanatçısı Thabısım Wumare ait marş olarak kabul edildi.

Günümüzde Adıge Cumhuriyeti üretim, tarım, turizm vb alanlarda büyük imkanlara sahip. Üretim alanında gıda ve orman ürünleri, makina sanayi, demir işleme sanayii, elektroenerji üretimi, doğal gaz üretimi ön planda. Ana vazife olarak ise halkın yaşam seviyesinin daha da iyileştirilmesi görülüyor.

Günümüzde Adıgeyde 468 340 kişi yaşıyor, 7 rayonda 46 köy idaresi ve bunlara bağlı 224 yerleşke bulunuyor. Bunlardan beşi kentsel tipte. Cumhuriyetimizde iki kent, Mıyekuape ve Adıgekale bulunuyor.

7800 kilometrekarelik alanı kaplayan Adıge cumhuriyetinde 100 farklı etnisiteden insan yaşıyor.

Fotoğrafları AC Milli Müzesinden temine ettik.

Çeviri; AÇUMIJ Hilmi