Анахь джэнэтыпIэ чIыпIэу алъытэрэ Кавказым изы Iахьэу Адыгеим ичIыопс ихьалэмэтыгъэ фэдэ къабзэу, адыгэ лъэпкъыми зэчый ин зыхэлъ цIыфыбэ иI.

Ахэм ащыщ зымэкъэ лъэкIыхьэгъэ къэбзэ лъэшкIэ орэдым тамэ фэзышIыгъэу, адыгэ орэдыжъхэр зыгъэжъынчыгъэу, зэ зэхэзыхыгъэм ащ иорэдкъэIуакIэ ныбжьырэу ыгу къинагъэу КIыкI Зульхьаджэ.

Зулэ Теуцожь районым ит къуаджэу Нэшъукъуае чъэпыогъум и 1-м 1922-рэ илъэсым къыщыхъугъ, КIыкI лIэкъошхоу къуаджэм ызыныкъо нахьыбэм ар щыщыгъ. Адыгэм игъогу къурпэн къинэу щилъэгъугъэр макIэп, ау сыдигъуи лъэп­къыр шIум щыгугъыгъ, ренэу орэдыр къыготыгъ. Адыгэ хьакIэщ пэпчъ идэпкъ лъэгъупIэ шъыпкъэм шыкIэпщынэр пы­лъэгъагъ, пчыхьэшъхьапэм, IофшIэн ужым, купэу зэхэтIысхьэхэмэ, нахьыжъи нахьыкIи гужьдэгъэкIыпIэу яIагъэр орэдыр ары. КIыкI Зулэ ежь Тхьэм къыритыгъагъ зыфэдэ щымыIэ мэкъэ дахэ ыкIи ар ыгъэхьаулыягъэп. Къуаджэу Нэшъукъуае орэдыIо-къэшъуакIоу, музыкэ лъэпкъ Iэмэ-псымэхэмкIэ IэпэIасэу къыдэкIыгъэр макIэп, ахэм адыгэ культурэр аухъумагъ, аIэтыгъ, агъэбаигъ.

КIыкI Зулхьаджэ фэгъэхьыгъэу къэпIон хъумэ, ащ ищылыч мэкъэ шIэт тхьэтын шъыпкъагъ. Янэжъ дэгъоу пщынэм еощты­гъэ, ятэжъ пхъэкIычэо IэпэIэсагъ. Зулэ исабыигъом къыщегъэжьагъэу адыгэ джэгу макIэп ылъэгъугъэр, а зэкIэм ежь пшъэшъэжъыем хэлъ сэнаущыгъэ гъэшIэгъонэу, зэчый иныр къагъэущыгъ. Пасэу ымакъэ къыхэщыгъ, ныбжьыкIэ дэдэу художественнэ самодеятельностым хэтэу орэд къыIощтыгъ. Ащ ыужым, орэдым ыкIи къашъом яапэ­рэ ансамбль зызэхащэм, Зулэ ащ артисткэу хэхьагъ, ар 1938-рэ илъэсыр арыгъэ. ИлъэситIу хэтыгъэу, ансамблым иорэдыIо шъхьаIэ хъугъэ, илъэсыбэрэ лъэпкъ искусствэр щысэтехыпIэу ылэ­жьыгъ, концерт-эстраднэ бюром Iоф щишIагъ.

Зулэ ымакъэ зэ зэхэзыхыгъэм щыгъупшэрэп, ар зыми хэкIокIэнэу щымыт мэкъэ псыхьэгъэ дэдагъ, гохьыгъэ. Адыгэ лъэпкъымкIэ апэрэу КIыкI Зулэ щытхъуцIэ лъапIэу «Урысыем изаслуженнэ артист» зыфиIорэр къыфагъэ­шъо­шагъ. Артисткэм ымакъэ едэIурэ цIыфхэр ыумэхъыщтыгъэх, къыIорэ орэд­хэр агу къинэщтыгъэх. Орэдым ыкIи къашъом иансамблэ хэтыфэ, едэIухэрэм лъытэныгъэшхо къыфашIыгъ. Ащ орэдыр къы­зыхидзэкIэ, ымэкъэ лъэш цIыфхэм зэу анэсыщтыгъ. Ар джы непэ музыко­ведхэми, композиторхэми, орэдым, музыкэм хэшIыкIышхо фызиIэ гъэсэгъэ инхэу Нэхэе Аслъани, Алла Соколовами, Къулэ Амэрбыйи, нэмыкIхэми хагъэунэфыкIы.

КIыкI Зулэ лъэпкъ музыкальнэ искусствэр икIэсэгъэ къодыеп, ар ищыIэныгъэ шъыпкъагъ. Адыгеим имызакъоу, Темыр Кавказым ыкIи Урысыем ичIыпIэ зэ­фэшъхьафхэм ащыIугъ. Адыгеир ежь ишIоигъоныгъэкIэ Урысыем зыгохьагъэр илъэс 400 зэхъум, 1957-рэ илъэсым, хэгъэгум игупчэу Москва щыкIогъэ мэфэкI концертышхом КIыкI Зулхьаджэ хэлэжьагъ, зэхэзыхыгъэхэу, едэIугъэхэм агу хэпкIагъ, щытхъур къылэжьыгъ. ИкIэсагъ адыгэ орэдыр, гучIэр ыгъэ­гырзэу къыIощтыгъэх «Гощэгъэгъым игъыбз», «Адыиф», нэмыкIхэри.

ИкIыгъэ лIэшIэгъум ия 60-рэ илъэсхэм Зулэ ымакъэ зытет «дышъэ пластин­кэхэр» къыдэкIыгъэх. КъэсэшIэжьы сэри сицIыкIугъом а пластинкэу «Гощэгъэ­гъым игъыбз» зытетыр сятэ лъэшэу икIасэу едэIоу, тиунэ къызэрэщыра­гъа­Iощтыгъэр, ау сэ сигъэтхытхыщтыгъ, гъы­бзэ-тхьаусыхэ мэкъэ кIый гуIэм. Ежь орэдым хэшIыкI фызиIэхэмкIэ, мы гъы­бзэр IэпэIэсэгъэ иным илъэгапIэу щытыгъ. Щэч хэлъэп, КIыкI Зулхьаджэ мэкъэ лъэш дэхэ дэдэ иIагъ, ар щэIэфэ иадыгэ лъэпкъ хьалэлэу фэлэжьагъ, адыгэ орэдым ытамэ ыIэтыгъ, лъэпкъ искусствэр ыгъэбаигъ.

КIыкI Зулэ илъэсипшI пчъагъэхэм лъэпкъ культурэм щылэжьагъ, адыгэ орэдым ыкIуачIэ зэлъаригъэшIагъ. Ымакъэ лIэшIэгъум зэ къыхэхъухьэрэм щыщыгъ, ебгъэпшэнэу зыгорэм, къыкIэпIотыкIыжьынэу щытыгъэп. Джары зэлъашIэрэ артисткэу, адыгэ орэдыIо лъэшэу КIыкI Зулэ изэчый анахь зыгъэ­шIэтэу, зыгъэпытэу, зыми фэмыдэ налмэс-налкъутэ зышIырэр. Зулэ ыцIэ ыпхъу закъоу Наташэ, ипхъорэлъфхэм ыкIи къызхэкIыгъэ лIакъоу КIыкIхэм, иIахьылхэм ыкIи иорэд зыфэлэжьэгъэ Адыгеим, хэгъэгушхоу Урысыем ныбжьи ащыгъупшэщтэп, ащ ымакъэ зэрэщытэу шъхьафитныгъэм, зыкIыныгъэм, мамыр­ныгъэм къафаджэщтыгъ.

Мамырыкъо Нуриет.