Я 60-рэ илъэсхэм акIэм лъэпкъ литературэм ныбжьыкIэ творческэ кIочIакIэхэр бэу къыхэхьагъэх: тхакIоу Кощбэе Пщымаф, усакIохэу КъумпIыл Къадырбэч, Къуекъо Налбый, Нэхэе Руслъан, Бэгъ Нурбый, нэмыкIхэри.

Непэ мыхэм анахь къахэзгъэщэу зыцIэ къесIомэ сшIоигъор КъумпIыл Къадырбэч.

Ащ илъэс 30-м ехъум ипоэтическэ гупшысэ гъэшIэгъонкIэ адыгэ литературэр ыгъэбаигъ. Ыпкъы­нэ-лынэ къешIэкIыгъэ дунэе нэф хьаламэтыр, адыгэ Iэдэбыр — зекIокIэ-шIыкIэхэр, лъэпкъ шэн­хабзэхэр, цIыф зэ­хэтыкIэ-­зэ­фыщытыкIэхэр зэхишIагъэу, ыгъэунэфэу тхэ­щтыгъэ. КъумпIыл Къадырбэч иусэ сатырэ пэпчъ къызхэхъу­хьэгъэ уахътэр, щыIакIэр, ­адыгэ унагъор, адыгэ пIуныгъэр, шъхьэ­лъытэжьныгъэр, зэфэгъэ­-къэбзагъэр ащызэхап­шIэу, а зэкIэ нэм къыкIагъэуцоу, на­хьышIум уфаузэнкIэу гъэпсы­гъэх.

Узщалъфыгъэу, узщапIугъэ къуаджэм, Ным, ныбджэгъухэм, уезыгъэджэгъэ кIэлэегъа­джэхэм, нахьыжъ Iушхэм, лэ­жьэкIо Iапшъэхэм, тхылъэу шIэ­ныгъэ кIэкIуапIэм ялъэпIагъэ иусэ тхылъхэм къащыри­IотыкIыгъ. УсакIор гуфаплъэу, хьалэлэу, IорышIэу щыIэныгъэм зэрэхэтыгъэм итворчествэ ищыс. ИкIэсагъ Дунэешхор, цIыфыбэу къешIэкIыгъэхэр. Ахэр ары итворческэ гупшысэ пкъы фэ­хъугъэхэри.

ЦIыфы умыхъоу еджагъэ ухъущтэп

КъумпIыл Къадырбэч Красногвардейскэ районым ит къуа­джэу Улапэ шышъхьэIум и 24-м, 1934-рэ илъэсым къыщы­хъугъ. Къоджэ еджапIэм ще­джагъ, 1954 — 1959-рэ илъэс­хэм Мыекъопэ псэолъэшI объединениеу «Зэкъошныгъэм» рабочэу Iоф щишIагъ. IофшIэным готэу М. Горькэм ыцIэ зыхьырэ Литературнэ институтэу Москва дэтыр 1965-рэ илъэсым къыу­хыгъ. 1960-рэ илъэсым щегъэ­жьагъэу 1990-рэ илъэсым нэс къэралыгъо шъэфхэр печатым къыщыухъумэгъэнхэмкIэ Адыгэ хэкум иотдел иIофышIэу, ыужым ащ ипащэу лэжьагъэ.

Ытхыхэрэр 1957-рэ илъэсым къыщыублагъэу хиутыщтыгъэх.

Усэхэмрэ поэмэхэмрэ дэтхэу адыгабзэкIэ тхылъ зыбгъу-зыпшI къыдигъэкIыгъ: «ПсынэкIэчъ», «ГумэкI», «Апрелэу сыгум инэф», «ЦIыфым инеущ», «Гъэ­шIэ нап», «Сятэ исурэт», нэмыкIхэри. УсакIор зыщымыIэжь ужым иусэхэр зэхэугъоягъэу дэтхэу «ГъашIэм илъэуж» ыцIэу 1994-рэ илъэсым тхылъ къыдэкIыгъ.

ТхэкIо заулэмэ атхыгъэхэр зыдэт тхылъхэу «Чувство единой семьи», «Сэлам» (Ростов-на-­Дону», «Березовая криница» зы­фиIохэрэм КъумпIылым ытхы­рэмэ ащыщ усэхэр урысыбзэкIэ, украинабзэкIэ къадэхьагъэх.

УсакIом идунэееплъыкIэ икъу фэдизэу итворческэ IофшIа­гъэхэм — итхылъхэм къащы­лъэгъуагъ; ар цIыф Iуш зэгъэзэфагъэу, шъырытэу, зафэу, къэрар иIэу зэрэщытыгъэр иусэ сатырхэм нафэ къыпфашIы. Къадырбэч илъэс 56-рэ къыгъэ­шIагъэр, ащ щыщэу илъэс 33-м литературэм гухахъо хигъуатэу щылэжьагъ. Игукъэбзагъэ, игу­пцIэнагъэ, ихьалэлыгъэ итворческэ гупшысэ аIэтыгъ, агъэ­бжьышIуагъ. Ыгу кIэдэIукIыжьын зылъэкIыщтыгъэ усакIоу зэрэщытыгъэр иусэ сатырэ чъэп­хъыгъэ дахэхэм къыуаIуатэ. Дунэешхом илъэпIэгъэ-IэшIугъэ ахэмкIэ икъоу ыгъэунэ-фыгъ пIон плъэкIыщт, усэкIо-лирикыгъ. Ышъхьэ закъоу щымытэу, иадыгэ лъэпкъ нэмыкI лъэпкъ литературэхэм къахэщыным фэягъ, кIэхъопсыщтыгъ, ащ пае гущыIэ дахи, гъоты­гъуайи ашъхьасыгъэп.

Къадырбэч зэдзэкIын Iоф­шIэнми пылъыгъ, М. Джалиль, Н. Бараташвили, нэмыкIхэм яусэхэм ащыщхэр адыгабзэм ригъэкIугъэх, усэн IэпэIэсэ­ны­гъэр IэкIэлъ хъугъагъэ, иусэхэм ащыщхэр адыгэ композиторхэм орэдышъом аралъхьагъэх.

КъумпIыл Къадырбэч Урысые Федерацием итхакIохэм я Союз 1975-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ.  

Усэхэр

КъумпIыл Къадырбэч Сихэгъэгу Сыогупшысэ зыхъурэм, сыбыбмэ сшӀоигъоу сэхъу. Къушъхьэм къечъэхрэ псыхъоу скӀуачӀэ фэдитӀу къыхахъо. Сыогупшысэ зыхъурэм, сынасыпышӀоу сэхъу. Щыфхэр зэкӀэ зэгупсэу, апсэ зэхэлъэу къысщэхъу. Сыогупшысэ зыхъурэм, шыӀэныгьэм нахьри сыфаблэ. ЛӀэшӀэгъум ыӀапэ сӀыгъэу, дунаем гушхоу сыхаплъэ. Сыогупшысэ зыхъурэм, гушӀуагъом зыкъызжэхедзэ. ШӀулъэгьуныгъэм итхыдэ орэдэу сыгум къыхедзэ. Сикъуадж Сэ лъапсэ зыщездзыхыгъэр Сыкъызщалъфыгъэу сикъуадж. Сэламыр апэу зэсхыгъэр Сыгушхоу иурам занкӀ. Къысатэу сэ Сенэ Ӏушъо, ЩысфашӀми унэ Париж, Ащ пае сиштэщтэп гушӀом — Сикъуаджэ сэркӀэ Париж. ГъашӀэм игушӀуи икъини Мыщ апэу щыспэкӀэкӀыгъ. Къунаным щесыдзэу аркъэныр ИхъупӀэ тхьапш къыхэкӀыгъ. Гур къэзгъэущрэ шӀулъэгъур ЗыщысшӀыгъэр сикъоджэ гупс. Ныбджэгъур, гъэшӀэ ныбджэгъур ЗыщысшӀагъэр иурам бгъуз. ЗэӀищэу сыбгъэ жьы къабзэм, Бэрэ имэз сыхэтыгъ. Игубгъоу гъэбэжъу лъапсэм Насыпэу зыкъыситыгъ. Дунаим чӀыпӀэ дэхабэ, Сэ сэшӀэ, хъопсагъоу тет, Ау щыӀэп фэдэ Улапэ, Улапэ — сэ сиорэд. * * * СэшӀэ сэ шӀу узыкӀэслъэгъурэр, сихэгъэгоу цӀыфы гушхуапӀ. Зэзакъуи сымыуджэгъурэр уигубгъошхоу гъэбэжъу къэкӀуапӀ. Уичэщы, а мы уичэщы ухэтыныр сыдэу хъопсагъу! ГушӀопсэу мазэр уиӀэщы къенэкӀаоу къышъхьарыхьагъ. Ӏэхъогъум игъошхэ макъэ гъэшӀэгъон горэ къыхегъуатэ. Хьагъожъэу чэщырэ сакърэм фэчэфэу къэбар къыфеӀуатэ. Джыдэдэм о уизычӀыпӀэ зыгорэм сабый къыщыфэхъу, зыгорэм насып пкӀыхьапӀэ ыгъэтхъэжьыпэу елъэгъу. СэшӀэ сэ шӀу узыкӀэслъэгъурэр, сихэгъэгоу цӀыфы гушхуапӀ. Зэзакъуи сымыуджэгъурэр уигубгъошхоу гъэбэжъу къэкӀуапӀ. Спсэ зыхэтIагъэу, о Русь! Поэтмэ ным уфагъадэ, О пфатхы усэ гоуз. ОсӀощтыр сыда сэ, адэ, Спсэ зыхэтӀагъэу, о Русь! ОсӀощтыр... ар Ӏофэп, Ӏофэп, ЕгъашӀи о ущэрэӀи. СигъашӀи хьафэп сэ, хьафэп, ЕгъашӀи о усерэӀи. Усхъожьын сымылъэкӀынэу, Ным фэдэу о узызакъу. ЩэрэчкӀи сыбблэмыкӀынэу, Сыуибын, сыуиусакӀу. Оррэ сэррэ Шъыпкъэмрэ пцӀымрэ О уарэпсэу. Уатэмрэ пцымрэ Сэ сарэпсэу. ШӀур уиӀэташъхьэу Узфэхьалэл. Сэ сышӀонашъхьэу ЧӀыгум сыхэлъ. Непи тыгъуаси Уащыбэгъуагъ. ПшӀагъэм ыуаси Гум хигъэхъуагъ. СыпсынэкӀэчъэу, Сышъэбэ дэд. Уныбжьыкъу кӀэкӀэу СакӀыб удэт. О угъогу шъуамбгъу, Сэ сылъэс гъогу. О уогу жъуагъу, Сэ сыцӀыф бгъэгу. НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Мамырыкъо Нуриет.