Адыгэхэр хьатхэм къызэратекIыгъэхэм фэгъэ­хьыгъэу бэ тхыгъэу щыIэр. Тхьэм апэ дэдэ чIышъхьашъом цIыфэу къытыригъэхъуагъэр Адам арэу Талмудым (Тэуратым), Ветхэ Заветым (Апэрэ Зэзэгъыныгъэм), КъурIаным арыт.

Адам къуищ иIагъ: Каин, Авель, Сиф. Тэ тыкъызтегущыIэмэ тшIоигъор Сиф ары. Сыда пIомэ Тхьэм хыдзэ-псыдзэ къышIи, цIыфи псэушъхьи чIыгум зытекIодыкIхэм Ной (Нухьэ) иунэгъо закъоу псаоу къэнэжьыгъагъэр ащ къытекIыгъэшъ ары.

Сиф ыкъо Каинан ыцIагъ, Каинан ыкъо МалелеилкIэ еджэщтыгъэх. Малелеил ыкъо Иаред фаусыгъ, Иаред ыкъо ЕнохкIэ (ИндрискIэ) еджэщтыгъэх. Енох ыкъо Мафусал ыцIагъ, Мафусал ыкъо Ламех фаусыгъагъ. Ламех ыкъо Ной (Нухьэ) ыцIагъ.

Апэ дэдэ чIыгум къытехъогъэ цIыфхэм илъэс 900-м ехъу къагъашIэщтыгъ. Адам илъэс 970-рэ, Ной (Нухьэ) илъэс 950-рэ къагъэшIагъ.

Тэуратым зэритымкIэ, Ной къуищ иIагъ: Сим, Хам, Иафет. Сим — къуитф: Елам, Ассур, Арфаксад, Луд, Арам. Хам ыкъохэр: Хуш, Мицраим, Пут, Ханаан. Иафет къуибл иIагъ: Гомер, Магог, Мадай, Иаван, Тувал, Мешех, Тирас.

Ханаан къытекIыгъэх: Сидон (къо нахьыжъыр), Хет (ятIонэрэ къор), ахэм къакIэлъыкIуагъэх Иевусей, Амморей, Гергесей, Евей, Аркей, Синей, Арвадей, Цеморей, Химафей.

Ханаан иятIонэрэ кIалэ Хет зэрицIагъэр ары хьатхэм хьанаанейкIэ зыкIяджэщтыгъэхэр. Хетыр лъапсэ афэхъугъ хьат­хэми, Хет къэралыгъоу илъэс миным ехъу зэхэтыгъэми.

Ной ыкъо нахьыжъэу Сим къытекIыгъэхэм семит лъэпкъкIэ, Хам къытекIыгъэхэм, хьатхэри ахэм зэрахэтэу, хьана­анейкIэ яджэщтыгъэх. Адыгэхэр хьатхэм къатекIыгъэх.

КъурIаным ыпэкIэ щыIэгъэ дин тхылъхэм яшъыпкъагъэкIэ джырэ быслъымэнхэм джэнджэш агу къитаджэрэп. Апэрэ Зэзэгъыныгъэм (Ветхэ Заветым) тхылъ 43-рэ, Инджылым (Новэ Заветым) тхылъ 27-рэ ахэхьэ.

КъурIаным ия 2-рэ сурэ ия 285-рэ Iэят мырэущтэу ит: «Ежь и Тхьэ къыфыригъэхыгъэм лIыкIоми, Тхьэр зы­шIошъ хъухэрэми шIошъхъуныгъэ ­шъыпкъэ фашIыгъ. ЗэкIэми Алахьым, Ащ имэлэIичхэми, Ащ итхыгъэхэми, Ащ илIыкIохэми шIошъхъуныгъэ шъып­къэ афашIыгъ. Ащ илIыкIохэр тэ зэхэтыдзыхэрэп…»

Мы сурэ дэдэм ия 3-рэ Iэяти мырэущтэу ит: «Мы тхыгъэр Тхьэр зышIошъ хъухэрэмкIэ IэпыIэгъу,.. о уашъом къыпфыригъэхыгъэри, о уапэкIэ къафехыгъэри зышIошъ хъухэрэм апай…» Адыгэ усакIоу, просветитель цIэрыIоу Хьамхъокъо Хъусен мырэущтэу ытхыщтыгъ: ­«Лъэпкъ пстэуми тэ танахь дах. Расэ фыжьым (лъэпкъ хэIэтыкIыгъэм) тыкъыхэкIыгъ». Хъусен хэкум ищыгъэн, гъэпщынэгъэн фаеу зыщалъытэгъэ унашъом мыхэр итыгъэх: «Ащ (Хъусен) нэмыкI лъэпкъхэр ыгъэцIыкIугъэх, адыгэ­хэр зэкIэми апшъэ ыгъэу­цугъ». Ихэку пэIапчъэу, зыдащэгъэ чIыпIэм ащ ыпсэ 1933-рэ илъэсым щыхэкIыгъ.

Адыгэхэр Шис (Сиф) е, нэмыкIэу къэпIон хъумэ, Адам иящэнэрэ кIалэ къытекIыгъэхэу лIыжъ хьаджэхэм бэрэ къаIоу зэхэтхыгъ. Джары адрэ лъэпкъ­хэм ялъытыгъэмэ, адыгэхэм Адамхэр, Нухьэхэр, Хьаткъохэр нахьыбэу зыкIяIэр. Адыгэхэр къызытекIыгъэхэр Хам ары. Ар тятэтэжъ пIашъ. Ижъырэ адыгабзэмкIэ «хьа»-м къикIырэр — «цIыф», «цIыфым ыкъу». Ежъугъапш ар адыгабзэм хэт гущыIэхэу «хьакIэщ, хьайнап, хьадэ, хьаджыгъ, хьакощ, хьаку, хьакIэ» зыфиIохэрэм ыкIи нэмыкIхэм.

ЦIыкIушъо Аслъан хьаджэ. Урысые Федерацием изаслуженнэ врач, медицинэ шIэныгъэхэмкIэ кандидат, отставкэм щыIэ полковник.