ГущыIэгъу уафэхъумэ, щыIэныгъэм къыраIолIэщтыр тхылъ заулэ хъущт. Тэу зэшъхьэгъусэ­хэу Аслъанрэ Нуриетрэ ягъашIэ щыщ пычыгъоу къыхэтыутыхэрэр лъэпкъ гупшысэм илъэгъохэщых.

НэIуасэ зызэфэхъугъэхэм къыщыублагъэу упчIэжьэгъу зэфэхъунхэр яшэн— хабзэхэм ахалъытэ.

— УмышIэрэм укIэупчIэныр нахьышIу, — еIо Тэу Аслъан. —УиупчIэ иджэуап къыозытыжьырэм уегъэгъуазэ, цыхьэу фэпшIырэм хэхъо.

Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым щеджэхэзэ загъорэ зэрэлъэгъущтыгъэх, сэлам зэрахыщтыгъ. Нуриет апшъэрэ еджапIэм ыуж аспирантурэр Москва къыщиухыгъ, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидат хъугъэ. Мыекъуапэ къызегъэзэжьым Къэралыгъо телерадио­компаниеу «Адыгеим» Iоф щишIэу ри­гъэжьагъ.

КIэлэцIыкIухэм апае адыгабзэкIэ радиом щызэхищэрэ къэтынхэр Нуриет гъэшIэгъонэу ыгъэпсыщтыгъэх. Пшысэхэм атехыгъэхэр лIыхъужъхэм, гукIэгъу зыхэлъ цIыфхэм, шIур ем зэрэтекIорэм, нэмыкIхэм афэгъэхьыгъагъэх. Адыгэ телевидением щигъэхьазырырэ къэтынхэм игуетыныгъэ къащыхэщыщтыгъ.

Механизатор, археолог цIэрыIу

Тэу Аслъан Тэуйхьаблэ щыщ, къуа­джэм зэрэщашIэрэр Славик. Колхозэу «Октябрэм» имеханизатор IэпэIасэу щытыгъ. ЧIым зэрешIушIэрэм гухахъо хигъуатэщтыгъ. Пшызэ псыубытыпIэр зызэкIэкIожьым, Ленинэхьаблэ, псыхъоу Мартэ инэпкъхэм, нэмыкIхэм дышъэм, джэрзым, мыжъо лъапIэхэм, фэшъхьаф­хэм ижъырэ лъэхъаным ахашIыкIыщтыгъэ пкъыгъохэр къащигъотыгъэх. Адыгэхэм ятарихъ нахь куоу зэригъашIэ шIоигъо хъугъэ, археолог сэнэхьатым зыфигъэзагъ.

Улапэ иIуашъхьэхэм ятIагъэхэм, дунэе мэхьанэ зиIэ пкъыгъохэр къэзыгъотыгъэхэм А. Тэур ащыщ. АдыгабзэкIэ тхыгъэу археологием ехьылIэгъэ апэрэ тхылъыр республикэм къыщыдэзыгъэкIыгъэр Тэу Аслъан. Тхылъыр тарихъ пкъы­гъохэм атехыгъэ сурэтхэмкIэ гъэкIэрэкIагъэ.

ИкIэлэгъум самбэм, нэмыкI спорт лъэпкъхэм апылъыгъ. Теуцожь районым щызэлъашIэрэ чIыгулэжьэу щытыгъэм археологием, музей IофшIэным гукIэ заритыгъ.

Сэнэхьатым зэфищагъэх

Журналист сэнэхьатым Хьабэхъумэ Нуриет рылажьэзэ, А. Тэум зэдэгущыIэгъухэр дишIыхэу къыхэкIыщтыгъ. КIымафэм, пчыхьэм цIыф цIэрыIом ыдэжь Нуриет кIонышъ, къэтыныр ыгъэхьазырын фэягъэу Аслъан къэбарыр къеIотэжьы.

Нуриет имыхэбзахэу, а пчыхьэм тIэкIу тхьаусыхагъэ. Изакъоу зэрэпсэурэр, унэгъо фэIо-фашIэхэр зэкIэ ежь-ежьырэу зэригъэцакIэхэрэр, уахътэр фимыкъоу къызэрэхэкIырэр къыIотагъэх. Тэу Аслъан пшъашъэм ыгу къыIэтын имурадэу нэшIукIэ еплъыгъ. «Сэри сизакъоу сэпсэу, тигумэкIхэр зэфэдэх», — къыIуагъ Аслъан. НэбгыритIуми янэплъэгъу фабэхэр зэтефагъэх. ГущыIэкIэ зи зэрамыIуагъэми, гум ихъыкIырэр, икъытео макъэ кIымэфэ щтыргъукIым щызэхэпхынэу щытыгъ…

КIэщакIу

Телевидением ипроектхэу «Тилъэпкъэгъухэм», «Лэгъупкъопсым», «Сыбзэ — сидунай», «Адыгабзэ зэтэгъашIэ» зыфиIохэрэм Нуриет кIэщакIо афэхъугъ, иIофшIэгъухэм афэрэзагъ. ШIэныгъэм илъэсыбэ хъугъэу зэрэпылъым ишIуагъэкIэ Нуриет Адыгэ Республикэм гума­нитар ушэтынхэмкIэ и Институт Iоф щишIэу 1987-рэ илъэсым ригъэжьагъ. Джырэ уахътэ институтым шIэныгъэмкIэ исекретарь. ГущыIалъэхэр, тхылъхэр, нэмыкIхэри къыдэгъэкIыгъэнхэм хэлажьэ.

Урысыем гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэм­рэкIэ и Министерствэ и Щытхъу тхылъ 2016-рэ илъэсым Н. Тэум къыфагъэшъо­шагъ. 2017-рэ илъэсым Адыгэ Респуб­ликэм и Къэралыгъо премие шIэныгъэм ылъэныкъокIэ илауреат хъугъэ, «Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ» зыфиIорэр томи 3 хъоу къыдэгъэкIыгъэным зэрэхэлэжьагъэм фэшI.

Тэу Аслъан Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI, адыгэ ашугэу Теуцожь Цыгъо июбилейнэ медаль къыфагъэшъошагъ, КПРФ-м хэт, IофшIэным иветеран.

Аслъанрэ Нуриетрэ зы пшъашъэ, Нэфсэт, зэдапIугъ. Колледжым ар ще­джагъ, дэным фэIэпэIас. Унагъо ихьагъэу сабыитIу епIу. Ишъхьэгъусэ динлэжь. КIэлэцIыкIухэм адыгабзэр, лъэпкъ шэн— хабзэхэр арагъашIэх.

Гур псэфырэп

Дунаим щыцIэрыIо археологым ыгу рэхьат хъурэп. Тэуйхьаблэ фэгъэхьыгъэ тхылъыр къыдигъэкIынэу ыгъэхьазы­рыгъ. ЧIыпIэцIэ 220-м нахьыбэмэ якъэбар ытхыгъ. ЗэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьэу Бырсыр Батырбый А. Тэум иIофшIагъэ осэ ин фишIыгъ.

Тэу Аслъан ымыушъэфэу къеIуатэ Нуриет IэпыIэгъу къызэрэфэхъурэр. ГущыIэ щэрыохэр нахьышIоу щыIэны­гъэм щагъэфедэнхэм фэшI фольклорым къыхахыгъэр лъэпкъ гупшысэхэм адештэ.

Пкъыгъохэм адыгабзэкIэ ацIэхэр нэкIубгъо 500-м къыщымыкIэу атхыгъ. Амал агъотмэ, ари тхылъ шъхьафэу къыдагъэкIыщт. Урысыем и Президент истипендие къызыфагъэшъошагъэхэм ащыщэу Хъут Мэджыдэ зэнэкъокъум зэшъхьэгъусэхэм фагъэхьазырыгъ.

Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей Тэу Аслъан Iоф щешIэ. ЗекIо къакIо­хэрэм, Адыгеим иблэкIыгъэ лъэхъан зышIогъэшIэгъонхэм тарихъым, искусствэм яхьылIэгъэ къэбархэр къафеIуатэх. Археолог ныбжыкIэхэр республикэм фэгъэхьазырыгъэнхэр Iофыгъо шъхьаIэ­хэм А. Тэум ахелъытэ. Республикэ об­щественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» игъэцэкIэкIо куп хэт.

Зэшъхьэгъусэхэр ясэнэхьатхэм арэгушIох. Зэдэпсэухэзэ, Iофэу ашIэрэмкIэ Адыгэ Республикэм икъэралыгъо гъэ­псыкIэ игъэпытэн яIахьышхо халъхьэ. ЯгущыIэ агъэкIэкIызэ, ягупшысэ зырагъэушъомбгъу.

Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэрэ якультурнэ кIэнрэ мыгъэ я Илъэс. Тэу зэшъхьэгъусэхэр искусствэм зэфищагъэх, гум икъэбзагъэ адыгэ шэн-хабзэхэм, щыIэныгъэм къащагъэлъа­гъо. Тхьэм бэгъашIэ, насыпышIо ешIых.

ЕмтIылъ Нурбый.