Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей икъэгъэлъэгъонхэр тыгъуасэ къызэIуахыгъэх.

Музеим ипащэу Джыгунэ Фати­мэ зэхахьэм пэублэ гущыIэ къыщишIыгъ. Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэ­си 100 зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэ къэгъэлъэгъонхэм ар къатегущы­Iагъ.

Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ иотдел ипащэу Ацумыжъ Лианэ Лъэпкъ музеир зызэтырагъэпсыхьажьым ыуж къэгъэлъэгъонхэр нахь игъэкIотыгъэу щызэхащэхэу зэраублагъэр хигъэунэфыкIыгъ.

Тарихъым ехьылIэгъэ къэгъэлъэгъоным адыгэхэм ящыIэкIа­гъэр къеIуатэ. Ижъырэ лъэхъаным къыщегъэжьагъэу адыгэхэр Кавказ щэпсэух.

Музеим иотдел ипащэу Къудай Марыет тарихъым инэкIубгъо­хэр зэригъапшэхэзэ, Хэгъэгу зэошхом илъэ­хъан тидзэкIолIхэм лIыхъужъныгъэу зэра­хьагъэм, фашистхэм запэуцужьхэм лъэпкъхэр нахь пытэу зэрэзэкъоуцуагъэхэр хи­гъэ­унэфыкIыгъэх.

Дзэм икъулыкъушIэ­хэр музеим къызэ­рэкIуагъэхэр, къэгъэлъэгъонхэм зэряплъыхэрэр М. Къудаем къыдилъытэхэзэ, Адыгэ автоном хэкур пытэу ылъэ теуцоным фэшI зэхэщэн Iофхэу пащэхэм агъэцакIэщтыгъэхэм ягугъу къышIыгъ.

Тарихъым, искусствэм яхьылIэгъэ сурэтхэр щыIэныгъэм «къыщэгущыIэх». Бэрзэдж Нухьэ пар­тием ихэку комитет ипащэу зыщытыгъэ лъэхъаныр зыфэдагъэм, тхылъэу къыдагъэкIыгъэхэм хэкум итарихъ къызэраIуатэрэм, нэ­мыкIхэм уагъэгъуазэ.

ШыкIэпщынаоу Кобл Лыу исурэти лъэгъупхъэ, гупшысэу уигъэшIыхэрэр непэрэ щыIакIэм гукIэ еогъапшэх.

Адыгэ шыр

Тиэрэ ыпэкIэ я VIII-рэ лIэшIэгъум къыщегъэжьагъэу тиэрэ ия ХIII-рэ лIэшIэгъу адыгэ шыухэм, шыхэм апалъхьэщтыгъэхэ Iэшэ-шъуа­шэхэм яхьылIэгъэ къэгъэлъэ­гъоныр гъэшIэгъон дэд.

— 1898-рэ илъэсым Улэ Iошъхьэшхом метрэ 15 илъэгагъэу шы 500 фэдизмэ якъупшъхьэхэр археологхэм къагъотыжьыгъагъэх, — къеIуатэ Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ Iофы­шIэу, республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» игъэцэкIэкIо куп хэтэу Тэу Аслъан. — Тарихъ пкъыгъохэм къаушыхьаты адыгэхэм пэсэрэ лъэхъаным шыхэр зэряIагъэхэр.

Я VIII — Х-рэ лIэшIэгъухэм адыгэ шыум теплъэу иIагъэм исурэти узыIэпещэ. Шыур уIэшыгъэ, зэкIужьэу фэпагъэ. Адыгэ шым, шыум яобразхэр джэрз лIэшIэгъум къыщегъэжьагъэу су­рэт­хэм къагъэлъагъох.

Дышъэидагъэхэр

ШыIапIэхэр зэрашIыщтыгъэхэр хэушъхьафыкIыгъэ­хэу къагъэлъагъох. Дышъэидагъэхэр, амазонкэхэр, шыу­хэм агъэфедэщтыгъэхэ пкъыгъохэр, фэшъхьафхэри тарихъым щыщых.

Адыгеим иархеолог цIэрыIоу Тэу Аслъан Теуцожь районым икъуаджэу Ленинэхьаблэ дэжь (къуаджэр псым чIихьагъ) къыщи­гъотыгъэхэр дахэх.

Псыр зызэкIэ­кIо­жьым Пщыщэ исэмэгу нэпкъ шыIапIэм пылъыгъэхэ дышъэ пкъыгъо­хэр А. Тэум къыгъотыгъэх. Ахэр IэубытыпIэ ышIыхи, зэлъашIэрэ сурэтышI-модельерэу СтIашъу Юрэ «Гъобэкъуае щыщ амазонкэр» зыфиIорэ адыгэ шъуашэр ышIыгъ.

Тарихъым инэкIубгъохэр

— СурэтхэмкIэ, тарихъ пкъыгъо­хэмкIэ, тхылъэу къыдагъэкIыгъэ­хэмкIэ шъолъырым иблэкIыгъэ уахътэ къэтэIуатэ. 1922-рэ илъэсым, бэдзэогъум и 22-м Адыгеим хэбзэ шапхъэхэм адиштэу автоно­мие иIэ хъугъэ. Адыгеим хэхъоныгъэу ышIыгъэхэр зэрагъашIэ ашIоигъоу къэгъэлъэгъонхэм нэб­гырабэ къакIэупчIэ, — еIо музеим ипащэ игуадзэу Шэуджэн Налмэс.

Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгэ Республикэр непэ зэрэщыIэр музеим икъэгъэлъэгъонхэм къаIуатэ. ШышъхьэIум и 27-м нэс ахэр музеим щыкIощтых.