Насыпыр Iахь мыгощ. Насыпыр къэулэжьын фае. Зэшъхьэгъусэхэу Кукэнэ Муратрэ Хъунэго Саидэрэ дунаим щызэлъашIэх. ЗэгурыIоны­гъэр унагъом лъапсэ фэхъугъэу алъытэ.

Кукэнэ Мурат Тэхъутэмы­къуае къыщыхъугъ. Театрэм, музыкэм, кином якъэралыгъо институт Ленинград 1976-рэ илъэсым къыщиухыгъ. Ащ къыщегъэжьагъэу Адыгэ Респуб­ликэм и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэм Iоф щешIэ.

Спектаклэхэм къащишIыгъэ рольхэр пшIы пчъагъэ мэхъух. «Мэдэя», «Тартюф», «Псэлъы­хъохэр», «СышъолъэIу, сыжъугъэтIылъыжь», «ГъашIэм имэзищ» зыфиIохэрэм, кинофильмэхэм, фэшъхьафхэм зэрахэлэжьагъэм татегущыIэзэ ищытхъуцIэхэм, итворчествэ хигъэ­хъонымкIэ IэпыIэгъу къыфэхъурэ цIыфхэм талъыIэсыгъ.

ЩытхъуцIэхэр

Урысыем, Адыгэ Республикэм янароднэ артист, Абхъазым, Пшызэ язаслуженнэ артист, АР-м итын анахь лъапIэу медалэу «Адыгеим и Щытхъузе­хьэр», адыгэ ашугэу Теуцожь Цыгъо имедаль къыфагъэшъошагъэх.

ИIофшIэгъухэм М. Куканэм анахьэу къахигъэщырэр зэлъа­шIэрэ артистэу Зыхьэ Заурбый. Зэгъусэхэу «Псэлъыхъохэр» къызэрашIырэм нэмыкI къэгъэ­лъэгъон уемыплъыгъэми, артистхэр искусствэм илъэгапIэхэм зэралъыIэсыгъэхэм гу лъыотэ. Артист нэшанэхэр дэгъоу агъэфедэх.

ИIофшIагъэ къэзыгъэбаигъэр

КъышIырэ рольхэмкIэ артистым цIэ зыфешIыжьы. М. Куканэм изакъоу рольхэр къышIэу бэрэ къыхэкIыгъ. Москва, Санкт­-Петербург, Тыркуем, Из­раиль, Къыблэм, Темыр Кавказым, нэмыкIхэм ащыIагъ.

— Iэгу къыпфытеохэзэ сце­нэм укъытекIыжьы зыхъукIэ, уянэ-уятэхэм къащыублагъэу макIэп узэгупшысэрэр, — къе­Iуатэ Кукэнэ Мурат. — УзыпIугъэхэм ягъэхъагъэхэр бгъэлъапIэхэзэ, къыпфаусыгъэ щытхъу­цIэхэр, цIыфхэм укъызэращы­хъурэр къэбгъэшъыпкъэжьынхэм уфэхьазырын фае.

М. Куканэм ятэу Рэщыдэ, янэу Зулихъэ Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэх. Рэщыд Сталинград къэзыухъумагъэхэм ащыщ. Заом ыуж янэ кIэлэпIоу илъэсыбэрэ Iоф ышIагъ.

«Мыжъо закъор къалэ хъу­рэп» адыгэмэ аIо. Ау зы артистыр театрэ хъун ылъэкIыщт. М. Куканэм итворческэ амалхэр ыгъэфедэнхэмкIэ апэу пытэу къыкъоуцуагъэр ишъхьэгъусэу Саид ары.

ЗэгурыIоныгъэм къыщежьэ

Къэралыгъо телерадиоком­паниеу «Адыгеим» Муратрэ Саидэрэ телевизионнэ миниатюрэхэм ятеатрэ щызэхащагъ. Саидэ ытхыгъэ сценариехэм атехыгъэ фильмэхэр агъэуцугъэх. Зэшъхьэгъусэхэм яфильмэу «Ощ пай» зыфиIорэр Шъачэ щыкIогъэ хэгъэгу фестивалым къыщагъэлъэгъуагъ, осэшIхэр къащытхъугъэх.

Театрэм щыIэныгъэм чIыпIэу щыриIэм Хъунэго Саидэ дэгъоу щыгъуаз. ШIэныгъэр зыщагъэлъэпIэрэ унагъом щапIугъ. Москва дэт литературнэ институтэу М. Горькэм ыцIэ зыхьырэр къыухыгъ, Урысыем итхакIохэм я Союз хэт. «Осэпсыц», «ГъашIэм илъахъэхэр», «ЛIэшIэгъуитIум ялъэмыдж», «СигущыIэ — дэнэ фыжь» зыфиIорэ тхылъхэр, нэмыкIхэри къыди­гъэкIыгъэх.

«Зиусхьаныр орэпсау» зыфиIорэ пьесэр режиссерэу Хьа­къуй Аслъан Лъэпкъ театрэм щигъэуцугъ. Монологхэу «Париж сызэрэкIуагъэр», «Ощ пай, синыбджэгъу», «Италянкэ нысэр», фэшъхьафхэри ытхы­гъэх.

ГъэшIэгъоныр С. Хъунагом имонологхэм ащыщхэр Кукэнэ Мурат къызэришIыхэрэр ары.

Хэгъэгум щыкIорэ зэхъокIыныгъэхэм, адыгагъэм, шэн-хабзэхэм яхьылIагъэхэм цIыфыр апIу, щыIэныгъэм фагъасэ. Ар­тистхэм ятворческэ амалхэр, лъэхъаныр къыдилъытэхэзэ мэусэ.

Телевизионнэ театрэу «Зэхэплъэжьым» къыщашIырэ едзыгъохэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэхэр цIыфхэм лъэшэу ашIогъэшIэгъоныгъэх.

— Унагъом рэхьатныгъэу илъым IофшIэныр лъегъэкIуатэ, — еIо Хъунэго Саидэ. — Творчествэм зэпымыгъэоу упылъыныр сэ щыIэныгъэм къыщы­хэсхыгъ.

ЯзэфыщытыкIэ зыгъэпытэрэр

Муратрэ Саидэрэ кIэлищ зэ­дапIугъ. Алый, Беллэ, Анзаур сэнэхьатхэр къыхахыгъэхэу мэ­псэух, унагъохэр, сабыйхэр яIэх.

КIалэхэм ягъэсэн Саидэ нахь фэгъэзэгъагъ. Зэшъхьэгъусэхэм къызэраIорэмкIэ, артист сэнэ­хьатыр къыхэзыхыгъэ хъулъ­фыгъэм унагъом ис кIалэхэм ягъэсэн уахътэу пэIуигъахьэрэр бэп. Бзылъфыгъэр унэгъо хъыз­мэтым, кIалэхэм нахь афэгъэ­загъ. Зэшъхьэгъусэхэм ащ гу­пшысэ хэхыгъэ фыряIэу щыт. Зэпэуцухэрэп, зэгурыIоныгъэм илъагъо рэкIох.

Артистым, тхакIом язэгуры­Iоныгъэ творчествэм щэпытэ. ЦIыфым игупшысакIэ тхакIом къыгурэIо, щыIэныгъэм еплъыкIэу фыриIэр етхы. Муратрэ Саидэрэ якIалэхэр алъэ теуцуа­гъэх. Мэшэлахь, сабыйхэр къа­фэхъугъэх, дэгъоу апIух.

Уихэгъэгу, уичIыгу бгъэлъапIэхэу упсэуным мэхьэнэ ин иIэу Кукэнэ Мурат елъытэ. Сталинград къэзыухъумагъэхэм ятэ зэращыщым гукIэ бэрэ къыфегъэзэжьы. ЯкIалэхэм та­рихъыр къафаIуатэзэ, зэгъэ­пшэн­хэр ашIых.

Адыгэ пшъэшъэ анахь дахэр къыхэхыгъэным фэгъэхьыгъэ дунэе зэнэкъокъоу 2013-рэ илъэсым Мыекъуапэ щыкIуа-­ гъэм Кукэнэ Беллэ шIухьафтын шъхьаIэр къыщыдихыгъ. Лъэпкъ шэн-хабзэхэм язехьан зэрэфэгъэсагъэр зэхахьэм къыщигъэлъэгъуагъ. Алый ыкIи Анзаур общественнэ пшъэрылъхэр агъэцакIэх.

Искусствэм, культурэм Iоф ащызышIэхэрэ зэшъхьэгъусэхэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэхэр тапэкIи «Адыгэ макъэм» къыщыхэтыутыщтых. Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъурэм Куканэхэр Iоф­шIэгъэ дэгъухэмкIэ пэгъокIых.

Унагъом ышъхьэу Мурат къы­зэриIуагъэу, концертхэм, теат­ральнэ пчыхьэзэхахьэхэм ахэлэжьэщт. Республикэм ихэхъоныгъэхэм, адыгабзэм игъэ­лъэпIэн, нэмыкIхэм афэгъэхьыгъэ усэхэм къяджэщт, рольхэр къы­шIыщтых. Адыгэ Респуб­ликэм искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу Хъунэго Саидэ итхыгъэхэм усакIэхэр ахигъэхъощтых.

Унагъом изэфыщытыкIэхэр культурэмрэ искусствэмрэ ащыпытагъэх. Зэшъхьэгъусэхэм язэ­­­дэпсэукIэ лъэпсэшIоу ышIыгъэхэр мэбагъох. ХьакIэу къа­фа­кIорэмэ гур зэIухыгъэу апэ­гъокIых, щыIэныгъэм фэнэгушIох.

ЕмтIылъ Нурбый.