СтIашъу Юрэ Махьмудэ ыкъор «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэ медалыр къызфагъэшъошагъэхэм ащыщ, искусствэм ылъэныкъокIэ Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо премие илауреат, Урысые Федерацием инароднэ мастер, АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху.

ГухэкIми…

Илъэс пшIыкIутIу горэмкIэ узэкIэIэбэжьмэ Волгоград къикIи журналистэу Виктор Скачковыр садэжь къэкIогъагъ. Мыекъуапэ ичIыпIэ дахэхэр, сызщыщ Мыекъопэ районым ичIыопсэу зыфэдэ къэмыхъугъэр езгъэлъэгъугъэх. Адыгеим и Лъэпкъ музей тыщыIагъ. Ылъэгъу­гъэмрэ зэхихыгъэмрэ сихьакIэ ыгъэшIагъо икъугъ.

Журналистхэм къэбарэу амышIэрэ щыIэп, ау кIэ горэ зэрагъэшIэнми ренэу пылъых. Щыгъынхэм ямодельер-конструкторэу СтIашъу Юрэ иIофшIагъэхэм якъэгъэлъэгъонэу 2008-рэ илъэсым ижъоныгъокIэ мазэ Москва щыкIуагъэм цIыфхэм гущыIэ фабэу къыфатхыхэрэр, зэрэщыгушIукIыхэрэр Виктор интернетым рилъэгъогъагъ.

— КъэгъэлъэгъуапIэм сэри сыщ, — ыIуагъ ащ. — Мыекъуапэ ущыIэнышъ, ащ ишъуашэхэр умылъэгъунхэр тэрэзыхэп.

НахьыпэкIэ тичIыпIэгъу иIэшIагъэхэр Лъэпкъ музеим чIэтыщтыгъэх, ау ащ тызэкIом чIэтлъэгъуагъэхэп. Юрэ сыфытеуи сеупчIыгъ.

— Сэ сиунэ итых, шъукъакIу, шъозгъэлъэгъущтых, — ыIуагъ ащ.

— Унэми? Хьау, ар екIурэп.

— Зыпари хэлъэп, хьакIэхэр сэ бэу сеIэх, IэкIыбым къикIыхэуи мэхъу.

Фэтэрэу тыздэкIуагъэр щэу зэтеу­тыгъ, инэп, илъэситIу хъугъэу иIофшIа­гъэхэр ащ щиIыгъых.

Юрэ икъэгъэлъэгъонхэм Мыекъуапи, Краснодари, Тыгъэмыпси сыщяплъыгъ, ау ахэр джы зэрэслъэгъухэрэр нэ­мыкI шъыпкъ. Зэхэгуагъэхэу зэхэтых, «жьы къамыщэшъурэм» фэдэу къысщыхъугъ.

— Мыщ итхэр джыри Iофэп, чIыунэу ренэу шынэгъакIэ зиIэм чIэтхэр ары нахь, — ыгу къеоу къыIуагъ Юрэ.

Унэхэр къэтэкIухьэх. Мары тиэрэ ыпэкIэ адыгэ чIыгум щыпсэущтыгъэ ижъырэ амазонкэхэм, пачъыхьэу Гекатея, ащ ишъхьэгъусэу Тыргъэтао яшъуашэхэр. Мары Iа­хъоу Лагъо, Адыиф дэ­хэсурэтыр, нарт Саусэрыкъо…

1995-рэ илъэсым, зэгурыIоныгъэм и Илъэсэу ООН ыштагъэм, Юрэ «Толерантность» ыцIэу джанэ ыдыгъ. Ащ изы кIэлъэныкъо кIыхьэ, уцышъу, адыгэхэм ябыракъ ышъо фэд, лъэпкъ шъуашэр зэрэгъэпсыгъэм техыгъэу шIыгъэ, адрэ кIэлъэныкъор кIако, лъэхъаным дештэ, Урысыем ибыракъ зэрэзэтеутыгъэ шъуищыри хэлъ. Ахэм азыфагу дышъэпсышъо, плъы­жьышъо ыкIи уцышъо зэхэлъ дэдагъэ иI.

— Акъыл хэлъэу зэхилъхьагъэх, — ыIуагъ Волгоград къикIыгъэ хьакIэм.

Джанэм къыгот а цIэ дэдэр зыфиусыгъэ костюмэу 2008-рэ илъэсым ыдыгъэр. Мы темэр ащ ыгу илъ зэпыты­гъэн фае. ЫкIэлъэныкъо лъэпкъ бзылъфыгъэ шъуашэм ехьщыр, адрэ лъэныкъор кIако, Европэм исхэм непэ ащыгъхэм афэдэу шIыгъэ. Стиль зэфэшъхьафитIоу зэхилъхьагъэр лъэпкъ культурэ зэфэ­шъхьафитIум языкIыныгъэ итамыгъэу мэхъу. Шъуашэм къыдекIоу паIо пылъ. Ащ пышIэгъэ лентэхэм «толерантность» зыфиIорэ гущыIэр бзиплIыкIэ, адыгабзэри ахэтэу, атетхагъ.

Мы джанэмрэ костюмымрэ урагъэгупшысэ: «ЩэIагъэ ренэу зэфытиIа? Мэхьанэ зимыIэ ушъхьагъу горэм къи­кIэу, цIыфхэм азыфагу хэгъэкIыри, лъэпкъхэм бырсырэу азыфагу къитаджэрэм тэ тимысагъэ хэлъыба?»

— Сэ нахь куоу сыгупшысагъ… зэмыкIухэрэр зэгъэкIугъэнхэр, лъэпкъхэм азыфагу мамырныгъэрэ зэгурыIоныгъэрэ илъыным пае бгъуитIури ыгъэразэу зы хэкIыпIэ къэгъотыгъэныр, — игухэлъ зыфэдэр Сташъу Юрэ къыдгурегъаIо. — Дунаир къызэтезгъэнэщтыр шъошIа? Толерантностыр ары… КъохьапIэм щыIэхэм непэ къагъэлъагъорэр арэп. Германиемрэ Франциемрэ IэкIыбым къикIыгъэ, шэн-хэбзэ шъхьаф есэгъэ цIыфхэр бэу аштагъэхэшъ, а чIыпIэхэм къарыхъухьагъэхэу арысхэм ашъхьэ зыдахьыжьын ашIэрэп. Сэ зигугъу къэсшIырэ «толерантностыр» зэкIэми зэдаштэгъэ шапхъэхэр къыдэзылъытагъэу, нахьыбэу уасэ зыфэпшIын фаехэр шэпхъэ нэпцIхэмкIэ зыщызэблэзымы­хъугъэр ары.

Кавказ заом хэкIодагъэхэм афэгъэ­хьыгъэ шIуцIэшъо-тыжьынышъо джанэр гъэшIэгъон дэд. ШIуцIэр чIэнэгъэшхоу лэпкъым ышIыгъэм, гукъаоу иIэм, игууз ятамыгъ, тыжьынышъом насып, мамыр щыIакIэм зэрэкIэхъопсыхэрэр къегъэлъа­гъо.

Зыгъуапэхэр бзыу тамэм фэдэу шIыгъэ шъошэ плъыжьым нэр пIэпехы. «Мамырныгъэр къэзыхьырэ бзыу» ащ ыцIэр. Хэгъэгу зэошхом тицIыфхэм текIоныгъэу къыщыдахыгъэм ар фэгъэ­хьыгъ. Авторым ащ тетэу мамырны­гъэр дунаим къыфэзыхьыжьыгъэ советскэ дзэкIолIхэм «тхьашъуегъэпсэу» ареIо.

Ахэм анэмыкIэу панно ыкIи картинэ заулэ Юрэ къытигъэлъэгъугъ. Ахэм анахьэу къахэщыхэрэр Кавказ заом илъэхъан адыгэхэр ячIыгужъ зэрэрафыгъагъэхэм фэгъэхьыгъэу «Исход» зыфиIорэр, «Музыка Галактики», «Философия оптимиста», «Перестройка» зыфиIохэрэр, композициеу «Тревожное солнце Кавказа».

Композицием ыгузэгу зым ыуж адрэр итэу Балканхэм, Абхъаз Республикэм, Къыблэ Осетием заоу къащежьагъэхэр агъэуцужьынхэу къяджэрэ бзылъфыгъэу лъэпкъ шъошэ шIуцIэ зыщыгъыр ит, ыкIыбкIэ лъым ышъо фэдэ тыгъэ плъы­жьыр къыкъощы.

2007-рэ илъэсым журналистхэм я Дунэе фестиваль зыщызэхащэгъэгъэ Тыгъэмыпс, нахь тэрэзэу къэпIон зыхъу­кIэ, псауныгъэр зыщызэтырагъэуцожьырэ комплексэу «Дагомыс» зыцIэм, тыщыIэу сызэрихьылIэгъагъэр Скачковым къыфэсIотагъ.

Комплексым ифойе СтIашъу Юрэ икъэгъэлъэгъонхэр къыщызэIуахыгъэх. Урысыем ижурналистхэм я Союз итхьаматэу Всеволод Богдановым «Тревожное солнце Кавказа» зыфиIорэ IофшIагъэр бэрэ зэпиплъыхьагъ. ЕтIанэ ар зыщишIыгъэ илъэсымкIэ авторым къеупчIыгъ. 1990-рэ илъэсым зэришIыгъэр риIожьыгъ.

— ЗэрэхъурэмкIэ, джырэ уахътэмкIи мы IофшIагъэр игъоу щыт. Юр, уиIоф­шIагъэхэр дэхэ закъохэп, акъылыгъэ ахэлъ, бэмэ уарагъэгупшысэ, уафагъасэ. Москва, Урысыем ижурналистхэм я Гупчэ зычIэт унэм уикъэгъэлъэгъон къыщызэIупхынкIэ дэгъуба? ЫпкIэ хэмылъэу залыр къыоттыщт, Урысыем ыкIи IэкIыб къэралхэм яжурналистхэр сэ сшъхьэкIэ къезгъэблэгъэщтых. Ащ ыужым мы къэгъэлъэгъоныр ЮНЕСКО-м бгъакIоми хъущт, — ыIуагъ Богдановым.

— Ащ сежэгъахэп… — укIытэжьыгъ сурэтышIыр.

ГухэкIми, ащ фэдэ предложение шIагъор СтIашъу Юрэ ыгъэфедэн ылъэкIыгъэп. Экспонатхэр къэлэ шъхьаIэм зэрищэнхэ ахъщэ Адыгеим культурэмкIэ и Министерствэ имыIэу къы­чIэкIыгъ. СурэтышIым ыцIэ зэрэдунаеу зэлъа­шIэн, Адыгеим игугъу шIукIэ аригъэшIын ама­лэу къыкъокIыгъэр IэкIэзыгъэ хъугъэ.

Юрэрэ щэIэгъэшхо зиIэ ишъхьэгъусэу Юлэрэ япенсие тIэкIукIэ а произведениехэр Юрэ ешIых, лъфыгъэхэри къыде­Iэх. Фэтэрэу зэрысым илоджие тесэу Iоф ешIэ, зэрыдэрэ машинкэр зытет стол бгъузэ цIы­кIумрэ зы пхъэнтIэкIурэ ныIэп тефэрэр.

Гур егъэузы, гухэкI, гукъау…

Заом хэлэжьагъэу, унэгъо щыIэкIэ-псэукIэм ищыкIэгъэ фэIо-фашIэхэмкIэ хэку ГъэIорышIапIэм ипэщагъэу Хъут Рэщыдэ Юрэ цIыфы­гъэшхо зэрэхэлъыр, зэрэшъырытыр къыIощтыгъ. Ахэм илъэсыбэрэ Iоф зэдашIагъ, Рэщыдэ зипэщэ лъэныкъом епхыгъэ еджэпIэ-производственнэ комбинатым илабораторие Юрэ ипэщагъ, дэн-бзэн сэнэхьатым фигъасэщтыгъэх.

IофшIэным щыIэны­гъэр IэшIу ешIы

СтIашъу Юрэ Теуцожь районым ит къуаджэу Гъобэкъуае къыщыхъугъ. 1930-рэ илъэсхэм яунагъо кулак унагъоу алъыти, ращыгъагъ, Кемеровскэ хэкум агъэкIогъагъ. «ПшъэдэкIыжьыр» захьыхэ нэуж Грузием унагъор кIожьыгъагъ, 1947 — 1967-рэ илъэсхэм Абхъаз Респуб­ликэм икъалэу Ачимчары щыпсэугъэх. Ащ дэсхэзэ Юрэ дэным ыуж ихьагъ. Сэнэхьатым зыфигъэсэнэу дэпIэ мастерскоим зыIохьэм заом илъэхъан Одессэ къикIыжьи ащ къэкIожьыгъагъэу Борис Белау ригъаджэщтыгъ. Нэужым икIэлэегъэджагъ Мойша Храмович Гершман.

Дэн-бзэныр псынкIэу Юрэ къыIэкIэхьэгъагъ, ау ащ пае къэмынэу лъэхъаным диштэрэ костюмэу, джанэу къежьагъэхэр зэрэубзыщтхэр, зэрэзэхэбгъэуцощтхэр зэрыт журналыр къыщэфыти, сыхьат пчъагъэрэ ахэм бзыпхъэу арытхэр зэригъашIэу пэсыщтыгъ.

Джа журналхэр ары щыгъынхэр къэзыугупшысэу зэхэзгъэуцорэ модельер- конструктор сэнэхьат къиныр къызIэкIигъэхьанымкIэ IэпыIэгъушхо къыфэхъугъэ­хэр. Джащыгъур ары ямышIыкIэу гъэпсыгъэ щыгъынхэр къыугупшысынэу зыригъэжьагъэр. Непэ къызнэсыгъэми ары гухахъо хигъуатэу зыпылъыр.

1964-рэ илъэсым итыгъэгъэзэ мазэ Юрэ иунагъо ичIыгужъ къыгъэзэжьыгъ. Янэ-ятэхэр Гъобэкъуае кIожьыгъэх, ежь Мыекъуапэ къыдэнагъ.

Юрэ ежь-ежьырэу, ыкIуачIэкIэ, иакъыл­кIэ, мыпшъыжьэу Iоф зэрэзыдишIэрэмкIэ ыцIэ зыфишIыжьыгъ. Опыт зиIэ кIэлэегъаджэу ышъхьагъ итыгъэхэм яIахьи ащ хэлъ. Ахэм дэным, бзэным зэрэфагъа­сэщтыгъэм имызакъоу, щыIакIи рагъэшIагъ. Зэгорэм Борис Белау екIуалIи машинкэу зэрыдэрэм имастэ занкIэу ыгъэкIонэу къызэрэдэмыхъурэмкIэ етхьа­усыхылIагъ.

— Къэхъущт ари, — къыриIуагъ ащ. – Узпылъ Iофым шIулъэгъоу, щэIагъэу фыуиIэр, умыпшъыжьэу Iоф зэрэпшIэрэр къыбдеIэщтых.

— IофшIэныр ары щыIэныгъэр IэшIу къэзышIырэр, — къыриIогъагъ Мойша Герман.

Юрэ иIофшIэн шIу зэрилъэгъурэм имызакъоу, ищыIэныгъи чIыпIэ ин ащ щеубыты. Ары IэшIугъакIэ къыкIэзылъхьэ­рэр. Мыщ дэжьым сыгу къэкIыжьыгъ ижъыкIэ щыIэгъэ урым философэу Эпикур ыIогъагъэр: «Нельзя жить сладко, не живя разумно и праведно»… Японцэхэм «Делай то, что нужно людям» аIо. Юрэ джащ диштэу мэпсэу. ЦIыфхэм ящыкIагъэр ары ышIэрэр, ащ «IэшIоу щегъаIэ. ИIофшIагъэхэм къакIакIорэм ылъэныкъокIэ укъеплъымэ, ахэм мылъкоу къыфахьырэр мэкIэ дэд.

— ЗыпарэкIи зыпарэми сетхьаусы­хылIэрэп. Сэр-сэрэу згъэпсыгъэ дунаим сыщэпсэу…, — еIо ежь Юрэ.

Илъэсхэр кIуагъэх… Творческэ лъыхъо­ным, ахъщэ имыкъум, ежьыри, ишъхьэгъуси япсауныгъэ зэрэзэтезыгъэм яилъэ­сыгъэх ахэр… етIанэ ишъхьэгъусэ дунаим ехыжьыгъ…

Материалэу Iоф зэришIэщтхэм алъы­хъун фэягъ, ащ пае Краснодар кIощтыгъ, Москва, Ростов-на-Дону иныбджэгъухэм къыраригъэщэу къыхэкIыгъ, IэкIыбым къэгъэлъэгъон щызэхищагъэмэ, ащ къыздырищэу хъущтыгъ ыкIи мафэ къэс зышъхьамысыжьэу Iоф ышIагъ…

Непэ Юрэ ищыIэныгъэ нахь псынкIэ хъугъэ, икостюмхэр, джэнэ дахэхэр, панно, картинэу ышIыгъэхэр КъохьэпIэ лъэныкъом щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм искусствэмкIэ я Къэралыгъо музей Темыр КавказымкIэ икъутамэу Мыекъуапэ дэтым чIэтых. Къэгъэлъэгъоныр Iуахыжьэу щытэп, сыдигъо учIахьэми иIофшIагъэхэм уяплъын плъэкIынэу щытых. Ащ пэмычыжьэуи ежь кабинет щыриI.

«Космическэ» костюм гъэшIэгъонхэм яколлекции мы илъэсхэм ыгъэпсыгъ. ГумэкIыгъохэм уахэзыдзэу, дунаим щыхъурэм уезгъэгупшысэрэ компози­циеу «Эхо Нагасаки и Херосимы» зыфиIорэр иIофшIэгъэ анахь инхэм ащыщ. Спиралым фэдэу шIыгъэ бомбэр зышъхьащыт ныс­хъа­пэу щтагъэр, пшъэшъэжъые цIыкIоу гъырэр ащ ыгузыгу итых. Гъунэ имыIэм фэдэу спиралыр ышъхьагъкIэ чыжьэу дэкIуае. «Дунаим тет цIыф лъэпкъхэр, уIэшыгъэ зэпэуцужьыныгъэр къэжъугъэ­уцу, ядернэ заор къэшъумыгъэхъу!» — къэджэ ар.

Юрэ имамыр гухэлъхэм зэкIэми ашъхьадэкIыгъ «Мир дому твоему» зыфиIорэ IофшIагъэр. Джэныкъо машIом шъхьащыт шъо зэфэшъхьафхэр зыхэлъ лъэгъупкъо­псэу дэхагъэм итамыгъэ хъурэр, цIыфхэм насып яIэнэу къызэрафэлъэIорэ налыри пылъагъ.

«ГлобализациекIэ» зэджэгъэ компози­цием бэмэ гу алъыуегъатэ. ЧIыгур къэз­гъэлъэгъорэ кругым цIыфым ынэгоп итыр, маскэ нахь. Ынэхэмрэ ыцэхэмрэ ачIыпIэкIэ ахъщэ жъгъэихэр къежъыукIых. Маскэм ыбгъухэмкIэ къэралыгъо зэфэшъхьафхэм яахъщэхэр тешIыхьагъэх. Глобализацием цIыфхэр мыцIыфыжь зэришIыхэрэр, ахъщэм щыIэныгъэм чIыпIэ шъхьаIэ зэрэщиубытырэр ары ащ къыгъэлъагъорэр.

«Эмпатия» зыфиIорэ костюмымрэ а цIэ дэдэр зиIэ панномрэ ухагъэгупшысыхьэ. Шъхьадж ышъхьэ иIоф нэмыкI ымыгъапэу, обществэ тхьац, нэпэнчъ тызыхэтыр. Ащ узегупшысэкIэ эмпатием итемэ игъо дэдэу зэрэщытыр къыбгурэIо.

ЦIыфым нэмыкI горэм ычIыпIэ зыригъэуцон, ащ идунай къызгуригъэIон зэрилъэкIыщтыр костюмым къеIуатэ. ДжыбитIоу тетым язырэр гу сурэтыр пчъэм къыдэплъырэм фэдэу шIыгъэ. ЦIыфхэм япчъэхэр зэрэзэфашIыгъэхэм имызакъоу, агуи зэфэшIыгъэ хъугъэ. Адрэ джыбэм IункIыбзэкъэб Iулъым фэд… ЦIыфхэм непэ агухэр зэфэшIыгъэх. Ау ыбгъукIэ къызэрэIупхыщт IункIыбзэр пылъагъ. ГукIэгъуныгъэм, хьалэлныгъэм, цIыфыгъэм къагъэзэжьынэу гугъапIэ зэрэщыIэр ары ащ къикIырэр.

«Вопреки» зыфиIорэ паннор непэрэ Урысыер, цIыфэу исхэр, ежь сурэтышIым ищыIэныгъэ гъогу, ишэн-зекIуакIэхэр ары зыфэгъэхьыгъэр. Ар ышIыным СтIашъу Юрэ фэзыщагъэр аужырэ илъэсхэм дунаим къытехъухьэрэ хъугъэ-шIагъэхэр, санкциехэр ары. Тамыгъэу мыщ тет пэпчъ зыгорэ къарэкIы. IункIыбзэу пылъа­гъэм политическэ ыкIи экономическэ санкциеу къытпагъохыхэрэмкIэ «тызэфашIынышъ» нэмыкI къэралхэм тахэмы­хьажьэу, къытхэмыхьажьхэ ашIынэу ыуж зэритхэр къегъэлъагъо. КъызэрэIупхыщт IункIыбзэу пылъагъэм хэкIыпIэ къызэрэдгъотыщтыр, сыд фэдэ «пчъэ егъэтыгъи» пэрыохъу къызэрэтфэмыхъущтыр ары къикIырэр.

СтIашъу Юрэ джанэу, костюмэу ыдыгъэхэм, ипаннохэм, икартинэхэм зэкIэми зырызэу уакъытегущыIэныр имыщыкIагъэу сэлъытэ. Ахэр Мыекъуапэ имыза­къоу, республикэм инэмыкI чIыпIабэхэм къащагъэлъэгъуагъэх, Москва, Краснодар, Налщык, Ставрополь, Кисловодскэ, Тыр­куем, Шам, Америкэм, Эстонием икъэгъэлъэгъонхэр ащыкIуагъэх.

Тыдэ щыIэми ащ иIэшIагъэхэм яплъы­нэу къакIорэр бэ, зэкIэми сурэтышIым IэпэIэсэныгъэшхо зэрэхэлъыр, зыфэдэ къэмыхъугъэ мастерэу зэрэщытыр къыхагъэщы.

СтIашъу Юрэ иIофшIагъэхэм афэгъэ­хьыгъэу мызэу, мытIоу къатхыгъ респуб­ликэм щызэлъашIэрэ журналистхэу Анатолий Красниковым, Светлана Иванюк, ЕмтIылъ Нурбый, Къэзэнэ Юсыф, Сихъу Гощнагъо… Къэбэртэе-Бэлъкъа­рым, Къэрэщэе-Щэрджэс Республикэм, Краснодар ыкIи Ставрополь крайхэм, Ростов хэкум ягъэзетхэм, журналхэм, IэкIыб къэралхэм ащылажьэхэрэм, гущы­Iэм пае, «АльУасат»(Англия), «Зартунг» (Ливан), «Аль-Байрам», «Тищрин» (Сириер) зыфиIохэрэм Юрэ итворчествэ фэгъэхьыгъэу мымакIэу къыхаутыгъ, Англием, Тыркуем, Сирием ятелеканалхэм къагъэлъэгъуагъ.

Модельер цIэрыIом, зыфэдэ къэмыхъу­гъэ сурэтышIым философие гупшысэ ахэлъэу, джэнэ-тамыгъэу е костюмэу 50 ыдыгъ, декоративнэ панно ыкIи картинэ 70-рэ къыIэкIэкIыгъ. СтIашъу Юрэ иIоф­шIа­гъэхэм Адыгеир арыгушхоныр атефэу, республикэм исхэм зэкIэми зэдыряунэе лъэпкъ мылъкушхоу пIомэ егъэлыегъащэ хъущтэп.

ЦIыфхэм къыраIуа­лIэхэрэм ащыщхэр Юрэ иIофшIагъэхэр зылъэгъугъэхэм къыраIолIагъэхэр зыдэт тхылъ инхэу тфы къысигъэлъэгъугъ. КъаIуагъэхэм ащыщхэр мы тхыгъэм хэсымыгъэхьанхэр мытэрэзэу слъытагъ.

«СтIашъу Юрэ иIофшIагъэхэр дунаим, гукъэкIыжьхэм, шъхьэкIэфэныгъэм, лъэпкъ зэгурыIоныгъэм афэлажьэх», ыIуагъ контр-адмиралэу Тхьагъэпсэу Мэджыдэ.

«Уитворчествэу, уиIофшIагъэхэу адыгэ джэныкъо машIом, адыгэ чIыгум яфэбагъэ зичIыгужъ пэчыжьэу псэухэрэм зэралъыбгъэIэсыхэрэм апае «тхьауегъэ­псэу» къыотэIо», — къетхы Эстонием щыпсэурэ Бронислав Пункевич.

«Уишъуашэхэм лъэпкъэу укъызхэкIыгъэм ыгу ихъыкIырэр, идэхагъэ, ащ икультурэ шIулъэгъоу афыуиIэр ахэтэлъа­гъо». Мыхэр игущыIэх профессорэу, Дагъыстан Республикэм и Къэралыгъо премие илауреатэу Халил Халиловым.

«СурэтышIыр зэрэIуш дэдэр ары Кавказым ис лъэпкъ зэфэшъхьафхэм янэпэеплъ хъугъэ адыгэ лъэпкъ шъуашэм идэхагъэ, философиеу ащ хэлъыр ифэшъуашэм тетэу къыгъэлъэгъон амал къэзытыгъэр.

Ю.СтIашъум икостюмхэм къаIуатэ адыгэхэм гушхуагъэу, лIыхъужъныгъэу, шIуагъэу ахэлъыр, лIэшIэгъу пчъагъэ къызэпызычыгъэ хабзэр зэрэдунаеу алъагъэIэсы», — къыIуагъ тхакIоу, филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Бэчыжъ Лейлэ.

«СтIашъу Юрэ итворчествэ адыгэм ихудожественнэ лIыхъужъныгъэ шъып­къэу щыт», — ыIуагъ искусствоведэу, АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу ЛэупэкIэ Нурбый.

Критик шъхьаIэр ыкIи зытетым тетэу къэзыIощтыр цIыф жъугъэхэр ары. Къэгъэлъэгъонхэм ащыIагъэхэм цIыфхэм яшIошI къыраIотыкIыгъэу, ахэм уакIэдэ­IукIын фаеу сэлъытэ.

P.S. Иныбджэгъухэм ядэIуи СтIашъу Юрэ итхылъэу «Через дизайн к миру. В мире мифов и реальности» зыфиIорэр (2020-рэ илъэсым Мыекъуапэ къыщыдэкIыгъ) ЮНЕСКО-м ыгъэхьыгъ. Джырэблагъэ инджылызыбзэкIэ тхыгъэу мы организацием къикIыгъэ письмэ къыIукIагъ. Риккардо де Гемараес Пинто къытхыгъ ар. Генеральнэ пащэм ыцIэкIэ тхылъым изы экземпляр зэрафигъахьыгъэм пае «тхьауегъэпсэу» къыреIо ащ.

«УиIофшIагъэхэм цIыфхэр зэрапхынхэу, гъунапкъэхэр къызэпачынхэу кIуачIэ яI. Арышъ, ар къызэтегъэнэ­жьыгъэныр ЮНЕСКО-м ипшъэрылъ шъхьаIэхэм ащыщ», — къетхы Риккардо де Гемараес Пинто.

Анатолий ПРЕНКО. АР-м изаслуженнэ журналист.