«Урысые Федерацием ишъолъыр исыхьат» зыфиIорэм тегъэпсыхьагъэу ФедерациемкIэ Советым изэхэсыгъо гущыIэр щыратыгъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

ФедерациемкIэ Советым испикерэу Валентина Матвиенкэм, зэкIэ сенаторхэм респуб­ликэм анаIэ къызэрэтырагъэтырэм ыкIи кIэщакIо зыфэхъурэ Iофтхьабзэхэм къызэрадырагъа­штэрэм апае зэрафэразэр КъумпIыл Мурат къыIуагъ. Ады­геим къэралыгъо гъэпсыкIэ зи­Iэр илъэси 100 зыщыхъурэм ехъулIэу республикэм и Мафэхэр ФедерациемкIэ Советым зэрэщызэхащагъэхэм мэхьанэшхо зэриIэри ащ къыхигъэщыгъ.

«Адыгеим щыпсэухэрэр зэ­хъокIыныгъэхэм чанэу ахэлажьэх, хэгъэгум и Президентэу Владимир Путиным къыгъэуцугъэ пшъэрылъхэм язэшIохынкIэ зэкъоуцуагъэх. Тэ пшъэрылъэу тиIэр джырэ уахътэм диштэрэ, ыпэкIэ плъэрэ, инновациехэмрэ хабзэу щыIэ хъугъэхэмрэ зэдиштэхэу зыщагъэфедэщтхэ республикэ дгъэпсыныр ары», — къыкIигъэтхъыгъ КъумпIыл Мурат.

Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ мэкъу-мэщым, промышленностым, псэолъэшIыным, зекIоным амалышIухэр къызэраты­хэрэр къыхигъэщыгъ, респуб­ликэм иэкономикэ изыпкъитыныгъэ иамал къэзытырэ отрас­лэхэу ахэр зэрэщытхэр къы­Iуагъ. Федеральнэ IэпыIэгъум ишIуагъэкIэ Адыгеир хэхъоныгъэм илъэныкъо пстэухэмкIи хэпшIыкIэу ыпэкIэ лъыкIотэн ылъэкIыгъ. Илъэситфым къы­кIоцI зэхэубытэгъэ шъолъыр продуктэу къахьыжьыгъэр зэрэхъурэр проценти 119-рэ, промышленнэ производствэм ииндекс — проценти 128-рэ.

Ахэм адакIоу еджэпIи 5, кIэ­лэ­цIыкIу IыгъыпIэ 18, сымэджэщи 4, поликлиники 4, фельдшер-мамыку IэзэпIэ 30, культурэм икъоджэ Унэхэу 4, псауныгъэр зыщагъэпытэрэ комплекс 14 ашIыгъ, цIыфхэр зы­чIэсыщтхэ унэ квадрат метрэ миллион 1,5-рэ атIупщыгъ. Мы илъэсым иапэрэ мэзих илъэсэу икIыгъэм атыгъэм нахьыб унэу ашIыгъэр — квадрат метрэ мин 334-рэ (2021-рэ илъэсым — квадрат метрэ мин 307-рэ). Илъэсым ыкIэм нэс зы нэбгырэм телъы­тагъэу зы квадрат метрэм ар нагъэсын мурад зэрэщыIэр КъумпIыл Мурат къыхигъэщыгъ.

АПК-кIэ щэ отраслым ихэхъо­ныгъэ анахьэу анаIэ тырагъэты. Илъэсэу икIыгъэм процент 11-кIэ нахьыбэ хъугъэ къуаеу къыдэдгъэкIыгъэр, ар тонн мин 21-рэ мэхъу.

«Ащ фэдэ гъэхъагъэ тшIынымкIэ зишIуагъэ къэкIуагъэхэм ащыщ адыгэ къуаер тиреспуб­ликэкIэ бренд шъхьаIэу зэрэщытыр», — къыхигъэщыгъ КъумпIыл Мурат.

Джащ фэдэу чъыгхатэ­хэм ядэлэжьэн, пынджлэжьыным заушъом­бгъугъ. Пынджым гектар мин 13 фэдиз еубыты. Мы аужырэ илъэсищым гектар 730-кIэ нахьыбэ хъугъэ пынджым чIыпIэу ыубытырэр. Аужырэ илъэсищым чъыгхатэхэм гектар 730-кIэ чIыгоу аубытырэр нахьыбэ хъугъэ ыкIи пстэумкIи гектар 4200-м нэсыгъ. А уахътэм пхъэ­шъхьэ-мышъхьэ культурэхэу къахьы­жьыхэрэр процент 40-кIэ нахьыбэ хъугъэх ыкIи тонн мин 35-рэ хъугъэ. Ошъум пхъэ­шъхьэ-мышъхьэхэр щыухъумэгъэнхэм ыкIи пынджлэжьыпIэхэм псыр нахьышIоу аIэкIэгъэхьэгъэным апае Адыгеим предложение заулэ ФедерациемкIэ Советым къыхилъхьагъ.

Ащ нэужым КъумпIыл Мурат бизнесым IэпыIэгъу етыгъэным ыкIи инвестициехэр нахьыбэу гъэфедэгъэнхэм япхыгъэ Iофыгъохэм къащыуцугъ. Инвестиционнэ лъэныкъомкIэ Лъэпкъ рейтингым Адыгеим я 13-рэ чIыпIэр щеубыты. Илъэси 5-м къыкIоцI инвестициехэр сомэ миллиарди 173-м нэсыгъэх. ДжырэкIэ инвестпроект 34-рэ щыI, ахэм къыдалъытэрэ инвестициехэр сомэ миллиард 77-рэ мэхъух. Адыгеим иинвестициехэр тапэкIи нахьыбэ хъунхэр зэрапхырэр проектитIумэ япхырыщын. Республикэм иэкономи­кэ ихэхъоныгъэкIэ ахэм яшIогъэшхо къэкIонэу щыт. Апэрэр — промышленнэ шъолъырыр гъэпсыгъэныр. Апэрэ чэзыум гектар 200 ащ ыубытыщт. Iоф­шIэпIэ чIыпIэ мини 10-м нахь мымакIэу щызэхащэн мурад яI.

ЯтIонэрэ инвестиционнэ проектыр зэпхыгъэр экокурортэу «Лэгъонакъэ» ишIын. Мыщ хьакIэщ номер 2500-рэ хэтыщт. Лъэпкъ проектыкIэм ишIуагъэ къэкIощт а зыгъэпсэфыпIэ чIыпIэм ищыкIэгъэ инфраструктурэр шIыгъэнымкIэ. Корпорациеу Туризм.РФ-м игъусэхэу ищыкIэгъэ инженер сетьхэр ашIыщтых. Зэхэубытагъэу сомэ миллиард 60-м ехъу ащ ишIын инвестициеу пэIухьащт. IофшIэпIэ чIыпIакIэу мини 2 фэдиз щыIэ хъущт. Непэ Адыгеир ашIогъэшIэгъонэу бэмэ анаIэ къытырадзагъ — илъэсым къы­кIоцI зекIо миллионныкъо фэдиз республикэм къэкIо.

Адыгеим и ЛIышъхьэ къызэриIуагъэмкIэ, экономикэм ихэ­хъоныгъэ инфраструктурэр нахьышIу шIыгъэным епхыгъэ шъыпкъэу щыт. НепэкIэ процент 92-м нэсыгъ газыр аIэкIэгъэхьэгъэным иIоф. Илъэси 5-м къыкIоцI, илъэсэу икIыгъэм къыщегъэжьагъэу, Газпромым сомэ миллиарди 3 пэIуигъэхьащт гъэстыныпхъэ шхъуантIэр на­хьышIоу аIэкIэгъэхьэгъэным. Ащ республикэм игазификацие процент 96-м нэсынымкIэ ишIуа­гъэ къэкIощт. ДжырэкIэ цIыфхэр зычIэсыщтхэ унэхэм яшIын зызэриушъомбгъурэм къыхэкIэу псэолъакIэхэм газыр ящэлIэгъэ­ным ылъэныкъокIэ къиныгъохэр къэуцух. Президентым къыгъэ­уцугъэ пшъэрылъхэу цIыфхэр зычIэсыщтхэ унэхэр нахьыбэ шIыгъэнхэр ыкIи гъэстыныпхъэ шхъуантIэр аIэкIэгъэхьэгъэным епхыгъэ Iофыгъохэр икъоу зэшIохыгъэ хъунхэр ащ къегъэ­хьылъэ. Ахэм къахэкIэу Адыгеир сенаторхэм яIэпыIэгъу щэгугъы 2023 – 2024-рэ илъэсхэм анэсэу газгощыпIэ станциехэм язэтегъэпсыхьан ипIалъэ лъыгъэкIотэгъэнэу.

Россетьхэм ягъусэу, хэгъэгум энергетикэмкIэ и Министерствэ къадеIэзэ, энергием епхыгъэ Iофыгъохэу къэуцухэрэр зэшIуа­хых. Илъэсэу икIыгъэм къыщыублагъэу подстанции 9 зэтырагъэпсыхьажьэу аублагъ. Ащ щыщэу 6-р мы илъэсым зэтырагъэпсыхьажьын мурад яI. Илъэсищым къыкIоцI сомэ миллиарди 4,2-рэ фэдиз ахэм апэIуагъэхьанэу ары. ЭкономикэмкIэ пстэуми апэу зэшIохыгъэн фэе проектхэу щыIэхэр гъэцэкIэгъэнхэм иамал ащ къы­тыщт, псэупIэхэм электроэнергиер нахь цыхьэшIэгъоу, зыпкъитыныгъэ хэлъэу аIэкIэгъэхьэгъэнымкIэ ишIуагъэ къэ­кIощт.

«Къоджэдэсхэм ящыIакIэ къэлэдэсхэм амал зэриIэкIэ нахь апэблагъэ шIыгъэным тэркIэ мэхьанэшхо иIэу щыт. Къэралыгъо программэу къуаджэхэм яхэхъоныгъэ тегъэ­псыхьагъэм ишIуагъэ къэкIо а Iофыр нахь псынкIэу зэшIохыгъэ хъу­нымкIэ. ИлъэситIоу къызэтынэкIыгъэм къуа­джэхэм ащагъэ­псыгъ ыкIи ащагъэцэкIэ­жьыгъ псэолъи 102-рэ. Мы илъэсымкIэ джыри псэолъэ 45-рэ ашIыщт ыкIи агъэцэкIэжьыщт, ахэм сомэ миллиард 1,6-рэ фэдиз апэIухьащт», — къыIуагъ Адыгэ Рес­публикэм и ЛIышъхьэ.

ЧIыпIэхэм хэхъоныгъэ зэра­шIырэм ыкIи цIыфышъхьэр нахьыбэ зэрэхъурэм ялъыты­гъэу щыIэкIэ амал дэгъухэр яIэнхэм, япэсыгъэ медицинэ IэпыIэгъу, гъэсэныгъэ ягъэгъотыгъэным япхыгъэ Iофыгъохэр нахьыбэу къэуцух. АщкIэ амал зэфэ­шъхьафхэр агъэфедэх: къэралыгъо программэхэр, лъэпкъ проектхэр, къэралыгъо-унэе зэдэлэжьэныгъэм илъэныкъохэр. Ау мыщкIи зэшIомыхыгъэ Iофыгъохэр щыIэх. Ахэм зыкIэ ащыщ республикэм икIэлэцIыкIу Iыгъы­пIэхэм ащыщхэм шапхъэм шIокIэу сабыйхэр зэрачIэсхэр. Нахьыбэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэр тищыкIагъэх. А Iофыгъом изэшIохынкIи Адыгеир сенаторхэм яIэпыIэгъу щэгугъы.

«Мы аужырэ илъэсхэм Адыгеим гъогогъуитIо амал иIагъ хэгъэгум и Парламент иапшъэрэ палатэ игъэкIотыгъэу иIофхэм язытет щигъэгъозэнымкIэ. Адыгэ Рес­публикэм и Мафэхэр 2016-рэ илъэсым ащ зыщызэхащэхэм къахэ­т­лъхьэгъэ предложение пстэуми къащыдырагъэштэгъагъ», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.

Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, бэшIагъэу зэтырихьэгъэгъэ ыкIи мэхьанэшхо зиIэ Iофыгъо заулэ зэшIуахын алъэкIыгъ ФедерациемкIэ Советым иIэпыIэгъу хэлъэу. Ахэм ащыщ транспорт бэдэдэ зытетыгъэ гъогоу километрэ 50 хъурэр федеральнэ мылъкоу зэрашIыжьыгъэр. Унашъо аштэгъагъ шъолъыриплIэу гъогум зырагъэушъомбгъунэу. КъэкIощт илъэсищым (2023 — 2025-рэ илъэсхэм) IофшIэнхэр ателъытагъэх, ахэм сомэ миллиард 13-м ехъу апэIухьащт. Ащ нэмыкIэу псыубытыпIэмрэ псырыкIуапIэмрэ яшIынкIэ Iофы­бэ зэшIохыгъэ хъугъэ. КъыкIэлъыкIорэ чэзыур зэпхыгъэр рес­публикэм икъэлэ шъхьаIэ ипсырыкIуапIэхэр зэблэхъугъэн­хэр, джащ фэдэу Адыгэкъалэ ифэбэрыкIуапIэхэр зэтегъэпсы­хьэгъэнхэр ары. Мы Iофыгъохэм язэшIохынкIэ республикэр ФедерациемкIэ Советым иIэпы­Iэгъу щэгугъы.

«Псауныгъэм икъэ­ухъумэн, гъэсэныгъэм, культурэм, псэуалъэхэм ягъэкIэжьын афэгъэхьыгъэ Iофыгъо заулэ къэдгъэхьазырыгъ ФедерациемкIэ Советым щахэплъэнхэу. Республикэм иамалхэмкIэ зэшIотхын тымылъэкIыщт Iофыгъохэм япхыгъэу шъуиIэпыIэгъу тыщэгугъы. Хэхъоныгъэм ичэзыукIэ тиреспубликэ нэсынымкIэ ФедерациемкIэ Советым иIэпыIэгъу ишIуагъэ къызэрэкIощтым сицыхьэ телъ», — къы­Iуагъ КъумпIыл Мурат.

Республикэм и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Адыгеир ицыхьэ зытелъыжьэу къэ­кIорэ илъэси 100-м хэхьэ ыкIи тапэкIи цIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу шIыгъэнымкIэ, тихэгъэгукIэ анахьэу зыфэзыщэхэрэ чIыпIэ дахэхэм зыкIэ ащыщ хъуным пае тапэкIи тфэлъэкIыщтыр зэкIэ тшIэщт.

«Адыгеим гъэхъагъэу иIэр зэкIэ цIыфхэу ащ щыпсэухэрэм зэдыряй. Зы командэ ин зыкIэу тызэдэлажьэ. Стра­тегическэ мэхьанэшхо зиIэ IофыгъохэмкIэ Урысые Федерацием и Президентэу Владимир Путиным, хэгъэгум и Правительствэ, ФедерациемкIэ Советым, Къэ­ралыгъо Думэм яIэпыIэгъу тыщэгугъы», —къыIуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу