Адыгабзэм фэщагъэу, хэшIыкI фыриIэу, зисэнэхьат зыгъэлъапIэу, зиIофшIэн шIу зылъэгъурэмэ ащыщ Биданэкъо Марзыет.

Биданэкъо Марзыет Мухьдинэ ып­хъур бэдзэогъум и 5-м 1967-рэ илъэсым къуаджэу Гъобэкъуае къыщыхъугъ. Зэш-зэшыпхъуиблым анахьыкIагъ. ЗэгурыIоныгъэрэ гуфэбэныгъэрэ зэрылъ унагъу Марзыет зыщапIугъэр. Зэшъхьэгъусэ Биданэкъохэм ясабыйхэм Iэдэбныгъэ, шъхьэкIэфэныгъэ, лъытэныгъэ, гукIэгъуныгъэ ахалъхьагъ ыкIи яхэку, яныдэлъфыбзэ шIу арагъэлъэгъугъ.

Марзыет 1984-рэ илъэсым гурыт еджапIэр къыухыгъ. А илъэс дэдэм Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет чIэ­хьагъ, дэгъу дэдэу еджэрэ студентхэм ащыщыгъ. Иеджэгъу илъэсхэр ары ащ адыгабзэм идэлэжьэн зыригъэжьагъэр. Усэ ыкIи пшысэ цIыкIухэр зэхилъхьэщтыгъэх. 1989-рэ илъэсым институтыр дэгъоу къыухыгъ, адыгабзэмрэ урысыбзэмрэкIэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр зэригъэгъотыгъ. 1989-рэ илъэсым гурыт еджапIэм кIэлэегъаджэу щылэжьэнэу регъажьэ. Ащ илъэситфырэ Iоф щишIагъэу, кIэлэегъаджэхэм ясэнэхьат зыщыхагъахъорэ институтым иадыгэ кафедрэ Iоф щишIэнэу рагъэблагъэ. 1995-рэ илъэсым аспирантурэм чIэхьажьы ыкIи ар заочнэу къеухыжьы.

Iофыгъоу къэуцухэрэм яджэуапхэм алъыхъузэ, кандидатскэ диссертацием итхын къыфакIо. 2004-рэ илъэсым диссертациеу «Становление норм адыгейского литературного языка» зыфиIорэр Къэбэртэе-Бэлъкъар къэралыгъо универ­ситетэу Бэрбэч ХьэтIутIэ ыцIэкIэ щытым къыщиушыхьатыгъ. Ащ ыуж иIофшIэн лъегъэкIуатэ, ушэтынхэр ешIых. ЗэрэшIэныгъэлэжьым имызакъоу Марзыет цIыф хьалэл, ныбджэгъу шъыпкъ, шъхьэ­гъусэ дэгъу, ны гукIэгъу, нанэ ныб­жьыкI.

Биданэкъо Марзыет 2008-рэ илъэсым щегъэжьагъэу гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу КIэрэщэ Тембот ыцIэкIэ щытым бзэмкIэ иотдел щылэжьэнэу регъажьэ. ШIэныгъэлэжь ныбжьыкIэм иIофшIагъэхэр дунэе, Урысые ыкIи шъолъыр конференциехэм къащыхилъхьагъэх, нэIуасэ афишIыгъэх. 2019-рэ илъэсым гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым ипащэ игуадзэу агъэнэфагъ.

Институтым зыщылэжьэрэ илъэсхэм Марзыет икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэх IофшIэгъэ инхэу «Адыгейский литературный язык» (2014), «Исторические и социально культурные аспекты языковых процессов» (2018) зыфиIохэрэр, проектэу «Адыгейский язык за 30 дней» зыфиIорэм игъэхьазырын 2018-рэ илъэ­сым ыухыгъ, научнэ статья 90-м ехъу чIыпIэ зэфэшъхьафхэм къащыдигъэ­кIыгъ. Марзыет иIофшIагъэхэм ащыгъозэ шIэныгъэлэжьхэм ащ осэ ин къыфашIыгъ.

Биданэкъо Марзыет игъэхъэгъэ анахь инхэм ащыщ докторскэ диссертациеу «Языковая оформленность отечественного художественного текста (на примере прозы Хазрета Ашинова)» зыфиIоу бэдзэогъум и 4-м 2018-рэ илъэсым Дагъыстан къыщиушыхьатыгъэр. А Iоф­шIагъэр Москва Апшъэрэ аттестационнэ комиссием щыпхырыкIыгъ ыкIи филологие шIэныгъэхэмкIэ докторыцIэ къыфагъэшъошагъ. Ар къэзыушыхьатырэ тхылъри гъэтхапэм и 14-м къыраты­жьыгъ.

ШIэныгъэм хэхъоныгъэ ышIыным иIахь зэрэхишIыхьэрэм ыкIи илъэсыбэ хъу­гъэу гуетыныгъэ фыриIэу Iоф зэришIэрэм апае щытхъуцIэу «Адыгэ Республикэм наукэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху» зыфиIорэр Адыгеим и ЛIышъхьэ иунашъокIэ мэкъуогъум и 2-м 2022-рэ илъэ­сым къыфагъэшъошагъ.

Адыгэ лъэпкъ гъэсэныгъэм ишъып­къэу зэрэдэлажьэрэм пае Адыгэ Республикэм и Къэрэлыгъо Совет — Хасэ, АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Мини­стерствэ ящытхъу тхылъхэр къыфагъэ­шъошагъэх.

Непэ бэдзэогъум и 5-м Биданэкъо Марзыет къызыхъугъэр илъэс 55-рэ мэхъу. Ащ фэшI тыгу къыддеIэу тыфэгушIо, псауныгъэ пытэ иIэнэу, игъашIэ кIыхьэ хъунэу, иунагъо узынчъагъэр илъынэу, игъэхъагъэхэм ахигъахъозэ, илъэпкъ бэрэ фэлэжьэнэу тыфэлъаIо.

Тыгъужъ Гощсым. Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ рес­публикэ институтэу КIэрэщэ Тембот ыцIэкIэ щытым бзэмкIэ иотдел иIофышIэ шъхьаI.