Адыгэ литературэ ныбжьыкIэм ихьасэ я 20-рэ лIэшIэгъум иапэрэ ныкъом зафэу, хьалэлэу щылэжьагъэх зыцIэ къетIощт усакIохэр, тхакIохэр. Литературэр щыIэныгъэм игъунджэу зэрэщытыр зэхашIэу, адыгэ гущыIэр аухъу­мэу ахэр тхэщтыгъэх. ЯIорэ яшIэрэ зэрэзэтефэжьырэм ишыхьат Хэгъэгу зэо­шхор къызежьэм Iашэр ашти, зэуапIэм зэрэIухьагъэхэр, хэкIодагъэхэри къахэкIыгъ, къэзыгъэзэжьыгъэ­хэу, зышъхьэ къэзыхьыжьыгъэхэри, псауныгъэ зэтечыгъэм ыуж, бэгъашIэ хъугъэхэп. Ау ахэр Родинэм фэшъыпкъагъэх, лъэпкъым ынэпагъэх.

Джэнчэтэ Мурат (1912 — 1954)

Илъэси 110-рэ хъущтыгъэ, щыIагъэмэ, адыгэ усакIоу ыкIи тхакIоу Джэнчэтэ Мурат. Къуа­джэу Аскъэлае къыщыхъугъ. Адыгэ педтехникумыр къызеухым, Краснодар кIэлэегъэджэ институтым щеджагъ. Адыгэ тхылъ тедзапIэм, хэку гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим» иредакцие Iоф ащишIагъ. Хэ­гъэгу зэошхом хэлэжьагъ, къэралыгъо наградэхэр — Жъогъо Плъыжьым иорден ыкIи Щыт­хъум иорденэу я III-рэ шъуашэ зиIэр, медалэу «За отвагу» къыфагъэшъошагъэх. Джэнчэтэ Мурат усэхэр, очерк­хэр, рассказхэр ытхы­щтыгъ. 1940-рэ илъэсым литературнэ-художественнэ сборникэу «Тихахъо» зыфиIорэм ипоэмэу «Темыркъан» щыщ пычыгъохэр къыдэхьагъэх.

1966-рэ илъэсым къыдэкIыгъэ тхылъ цIыкIоу «ЯгущыIи яIаши чаныгъ» зыфиIорэм иусэхэу «Укъысэмыгый», «Колхоз орэд», «Краснофлотцэм иорэд», нэ­мыкI­хэри къыщыхаутыгъэх. Джэнчэтэ Мурат иадыгабзэ, адыгэ литературэм ахигъахъо шIоигъоу ишъыпкъэу Iоф ышIэщтыгъ. Я 5-рэ классым пае «Литературэм реджэнхэу тхылъ» зыфиIорэм Джэнчэтэ Мурат иавторыгъ. ТхакIом художественнэ зэдзэкIынымкIэ гъэзагъэу бэ ышIагъэр. Ащ А. Пушкиным ипроизведениехэм ащыщ­хэр, Л. Толстоим, Н. Гоголым, И. Тургеневым, А. Чеховым, М. Горькэм ыкIи В. Маяковскэм атхыгъэхэм Iофышхо адишIагъ, адыгабзэм ригъэкIугъэх. Т. Шев­ченкэм иусэ сборникэу «Поэмы и стихи» зыфиIорэр зэридзэ­кIыгъ.

Меркицкэ Рэщыд (1912 — 1942)

Адыгэ усакIоу Меркицкэ Рэщыдэ илъэс 30 зэкIэмкIи къыгъэшIагъэр. Къуаджэу Суворовэ-Черкесскэм (Натыхъуае) 1912-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Адыгэ педтехникумыр къызеухым, Адыгэ научнэ-исследовательскэ институтым Iоф щи­шIагъ. Иусэхэр, пшысэхэр литературнэ альманахэу «Тихахъо» къыдахьэщтыгъэх. Я 30-рэ илъэс­хэм поэмэ-пшысэхэу «ЛIыжъ цIыкIум­рэ ныо цIыкIумрэ», «ЛIыжъымрэ иныжъхэмрэ», «Пшысэхэр» къы­дигъэкIыгъэх. 1966-рэ илъэсым сборникэу «ЯгущыIи яIаши чаныгъ» зыфиIорэм усакIом ипшысэхэу «ЛIыжъ цIыкIумрэ ныо цIыкIумрэ», «Къанджымрэ бэджэжъыемрэ» ыкIи иусэхэу «КIэлэкIэ орэд», «КIымаф» зыфиIохэрэр къыдэхьагъэх. 1942-рэ илъэсым сэкъатныгъэ зиIэгъэ кIалэр нэмыц-фашист техакIохэм аIорэр зэримышIагъэм пае икъуа­джэу Натыхъуае, янэ ыпашъхьэ щаукIыгъ.

Уджыхъу Адылджэрый (1912 — 1943)

Адыгэ тхакIоу ыкIи усакIоу А. Уджыхъур къуаджэу Гъобэ­къуае щыщыгъ. Адыгэ педтехникумыр ыкIи Краснодар дэт кIэлэегъэджэ институтыр къыухыгъа­гъэх. ЕджапIэм, къоджэ Советым, ащ ыуж хэку гъэзетэу «Со­циалистическэ Адыгеим» ыкIи Адыгэ тхылъ тедзапIэм Iоф ащишIагъ. 1928-рэ илъэсым къыщыублагъэу ытхыхэрэр хиутыщтыгъэх. Рассказ заулэмэ ыкIи усэхэу «Завод», «Пстэури а зы хъярышIум ипкъыгъу», публицистическэ статьяхэм яавтор. Хэгъэгу зэошхом ар щы­фэхыгъ, илъэс 21-рэ къыгъэшIагъэр. Ау шIоу ылэжьыгъэр къэлъытэгъуай, тимамыр огу тигъэ­гъотыжьыным пае ыпсэ ытыгъ.

Шэуджэн Мыхьамод (1912 – 1958)

Адыгэ тхакIу. Къуаджэу Хьатыгъужъыкъуае къыщыхъугъ. Краснодар мэкъумэщ техникумым щеджагъ, Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъ ыкIи псаоу къыхэ­кIыжьыгъ. Зэо ужым гъэзетэу «Адыгейская правда» зыфиIорэм иредакторыгъ. Рассказхэу «Хы Iушъом», «Къэрэкъамыл», «Зы лIыгъэ икъэбар» яавторыгъ. ЩыIэкIакIэм игъэпсэкIо чаныгъ. Мы зыцIэ къетIуагъэ пэпчъ игущыIэ зафэкIэ, ипсэемыблэжьныгъэкIэ ыцIэ ныбжьырэу лъэпкъ тарихъым хэхьагъ. Ахэр непи къытхэтых, адыгэ литературэм яIахьышIоу хэлъымкIи, ялIыгъэкIи мамырныгъэм къызэрэрагъэзэжьыгъэмкIи тщы­гъупшэхэрэп. Мамырыкъо Нуриет.