Top.Mail.Ru

Адыгэ хьакIэщым фэд

Image description

ГъукIэ Замудин итхылъыкIэу «Адыгэ къамыл» зыфиIорэр ижъырэ хьакIэщыр — цIыф зэIукIэпIэ-зэхэхьапIэщтыгъэр гум къыгъэкIэу гъэпсыгъэ. Мы IофшIагъэм ишIуагъэкIэ тэ, непэ псэухэрэм, тиблэкIыгъэ чыжьи, тинепэрэ щыIакIи нахь зэдгъэшIэнхэ, апэблагъэ зытшIын тлъэкIыщт. Анахьэу тхылъыкIэм уасэ къезытырэр, ащ тапэкIэ щыIэгъэ орэдус ыкIи IорIотакIохэу, къамылапщэхэу лъэпкъым къыхэкIыгъэхэр бэу къызэрэщыпчъыгъэхэр ары. Анахь унаIэ зытеозыгъадзэу, пшIэмэ пшIоигъоу тхылъым къыдэхьагъэхэм ащыщ я XX-рэ лIэшIэгъум ыкIэм ыкIи я XXI-рэ лIэшIэгъукIэм ипэублэ — джырэ мафэхэм тиIэ къамылапщэхэр. Адыгэ РеспубликэмкIэ ахэр нэбгырэ 21-рэ зэрэхъухэрэр. Къэбэртэе-БэлъкъарымкIэ — нэбгыри 6, Къэрэщэе-Щэрджэс Рес­публикэмкIэ — нэбгыри 2, IэкIыб щыIэ адыгэхэмкIэ (Тыркуер) — нэбгыри 4. Ижъырэ мэкъэмэ Iэмэ-псымэу къамылыр джырэ уахътэм апэдэдэ къэзы­штагъэу, ежь ышъхьэкIэ ар зышIыгъэр, лъэпкъ орэдыр ащкIэ зыгъэжъынчы­гъэр Лъэцэрыкъо Ким. Ащ къыгоуцуагъэх Къулэ Амэрбый, КIыргъ Юрэ, ГъукIэ Замудин, Шъэуа­пцIэкъо Адам, ПчыхьалIыкъо Мэдинэ, Абыдэ Хьисэ ыкIи мыхэм анахь ныбжьыкIэхэу лъэпкъ музыкэр зыгу нэсырэ нэбгырабэ. Къыхэзгъэ­щымэ сшIоигъу исабыигъом къыщыублагъэу Нэгъой Заур къамылыр ыIэкIэ ышIы­гъэу, ащ къызэрэригъа­Iорэм имызакъоу, шыкIэпщынэ бзэпсыхэр къыгъэгущыIэу, мэкъэ гохь дахэкIэ адыгэ орэдыжъхэр къызэриIорэр, жъыокIо гъэшIэгъонэу зэрэщытыр, икIэлэегъаджэу, лъэ­ныкъуа­бэкIэ щысэтехыпIэ фэхъугъэ ГъукIэ Замудин готэу илъэсыбэ хъугъэу адыгэ лъэпкъ искусствэм хахъо фашIызэ ылъап­сэ зэрагъэпытэрэр. Мэхьанэ зиIэ Iоф­тхьэбзэ инхэу фольклорымкIэ тихэгъэгу имызакъоу, IэкIыб къэралхэм ащызэхащэхэрэм Нэгъой Заур иIэпэIэсэныгъэ мызэу, мытIоу ащаха­— гъэ­унэфыкIыгъ. Джащ фэд, лъэпкъ искусствэмкIэ гъэзагъэу мы кIалэм фызэшIокIырэр макIэп — ащ тыжьыным хишIыкIыгъэ къамылыр идэхэгъэ-лъэ­гъуп­хъагъэкIи, макъэу къы­тырэмкIи зэбгъэпшэн щыIэп. Абыдэхэм яунагъу «Адыгэ къамыл» зыфиIорэ тхылъыр къыIуатэрэмкIи, сурэт зэфэшъхьафкIи бай. Лъэпкъ искусствэм зынэIу фэгъэ­загъэу, адыгэ культурэм ылъапсэ лъэныкъуабэкIэ кIэзыугъоерэ Абыдэ Хьисэу Адыгэкъалэ щыпсэурэм сыкъыщыуцущт. Хьисэ игъэпсыкIэ къыуегъашIэ ар игухэлъ ехьыжьагъэ сыдигъуи зэрэфакIорэр, зэрэпхырищырэр. Ыгу илъ лъэпкъ гукIэгъу-шIулъэгъу иныр кIигъэтхъэу адыгэ хъулъфыгъэ шъошэ дахэр зыщищыкIагъэм къештэ. Шъуашэм фэшIу зишIэу, сыдигъуи къыIощтми ышIэщтми афэсакъы. Щэч хэлъэп Абыдэ Хьисэ адыгэ унагъоу унэшъо гъэнэфагъэхэр зэрылъыгъэм зэрэщапIугъэр, зэрэщалэжьыгъэр. Илъэпкъ лъапIэу адыгэм ехьылIэгъэ пстэур зэрэзэригъэ­шIэщтым иакъыл къызыкIуагъэм щегъэ­жьагъэу фэIорышIэ. Мэлъыхъо, къегъоты, еджэ лъэпкъым ехьылIэгъэ литературэм, зыIукIэрэ цIыф гъэсэгъэ пчъагъэ­ми, ежь ыгу къыриIорэми акIэдэIукIы. ГъукIэ Замудин итхылъ Хьисэ ыцIэ бэрэ къыхэфэ, ар къамылапщ, шыкIэпщынау, IэпэIас. Хьисэ ежь ышIыгъэ къамылыр алюминым ыкIи пластикэм ахишIыкIыгъ, макъэр дахэу къеты. «Чыр цIынэзэ ауфэ, кIалэр цIыкIузэ агъасэ» аIо адыгэхэм. Ар къыгурыIозэ, Абыдэ Хьисэ икIалэхэу Артуррэ Адамрэ ыгъэсагъэх, шIыкIашIоу алъэгъурэм ахэр кIырэплъых. Абыдэхэм яунагъо лъэпкъ мэкъамэхэр гур апхъуатэу бэрэ къеIу­кIых; ахэм, тым ыкIи ыкъохэм, якIас куп зэдиштэу зэхэсхэу ижъырэ орэдхэр кIырагъэщынхэр. ДжэгокIо-пщынэо унагъом джащыгъум ишыкIэпщынаор Хьис, Артур — къамылапщ ыкIи жъыокIо пхъэкIычаор Адам. Нэбгырэ пэпчъ, нахьыжъи нахьыкIи, сэнэхьат гъэнэфагъэхэр яIэх, ау апсэ хэпчын умылъэ­кIынэу хэлъхэр ижъырэ лъэпкъ орэд дахэхэр ары. Абыдэ Хьисэ, уеупчIыжьын имыщыкIагъэу, лъэпкъ культурэр, искусствэр зэрикIасэхэр ищыIакIэ къыхэщы: нэдэплъыпIэ зэригъотэу лъэпкъ мэкъэмэ дахэхэм ядунай джары зыкIыхэуцорэр. Хьисэ ышъхьэкIэ мэхьанэ зиIэ Iофтхьабзэхэм ахэмылажьэу къыхэкIырэп, 2015-рэ илъэсым адыгэ пщыналъэхэм яа I-рэ Дунэе фестивалэу Мыекъуапэ щыкIуагъэм яунэгъо куп дахэ хэлэ­жьагъ, музыкэмкIэ яIэпэIэсэныгъэ уасэ къыщыфашIыгъ. Культурэр, музыкэр, анахьэу ижъырэ лъэпкъ мэкъамэхэр ары гум, псэм къэб­зэгъэ-дэхагъэр, гугъэ нэфхэр къарызылъхьэхэрэр. УсакIом зэриIуагъэу, «Орэдыр о зигъэгъус, орэдыр о зигъэ­кIас! Зигъусэр насыпышIощт, зикIасэр гушIом хэтыщт!» ГъукIэ Замудин иIофшIэгъэ инэу, итхылъэу «Адыгэ (Черкес) къамыл» зыфиIорэр шIэныгъэкIэ ыкIи шIагъэкIэ ушъагъэ, ащ узкIэдэIукIынэу, узыгъэгупшысэнэу бэ дэбгъотэщтыр, адыгэ лъэпкъ музыкэ искусствэр уигъэшIэщт, шIу уигъэлъэгъущт. Мамырыкъо Нуриет.

Сурэтхэм арытхэр: шыкIэпщынаоу, къамылапщэу, жъыуакIоу Нэгъой Заур; Абыдэхэм ямузыкэ унагъу.