Апэрэ адыгэ бзэшIэныгъэлэжьэу Iэшъхьэмэфэ Даутэ къызыхъугъэр илъэси 125-рэ зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэ Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ тхылъеджапIэ щыкIуагъ. Ар зэхищагъ тхылъеджапIэм иIофышIэу Кучмэз Аминэт.

— Адыгэ лъэпкъым цIыф гъэ­сэгъабэу къыхэкIыгъэхэм апэрэ-ир Iэшъхьэмэфэ Даут тIомэ, тыхэмыукъонэу къысщэхъу, — къы­Iуагъ ащ. — Хэтрэ цIыфкIи анахь мэхьанэ зиIэр бзэу Iулъыр ыкIи ар шIуагъэ хэлъэу зэригъэфе­дэрэр ары. Адыгэхэм тинасып къыхьыгъ Iэшъхьэмэфэ Даутэ фэдэ гъэсэгъэшхохэр тилъэпкъ къызэрэ­хэкIыгъэхэр. МэфэкI Iэнэ хъураер зыкIызэхэтщагъэр тифонд чIэлъ тхылъ дэгъубэр, анахьэу апэрэ адыгэ бзэшIэныгъэлэжьэу Д. Iэшъхьэмафэм ищыIэныгъэ ыкIи итворчествэ афэгъэхьыгъэ­хэр, ежь икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэ бзэ IофшIагъэхэр зэлъягъэшIэгъэнхэм пай.

Тхылъ къэгъэлъэгъонэу «Апэ­рэ адыгэ бзэшIэныгъэлэжь» зыфиIорэр щэIэфэ шIур зылэжьыгъэ Iэшъхьэмэфэ Даутэ игъашIи ишIагъи къыриIотыкIэу гъэпсыгъагъэ.

Iэнэ хъураем хэлэжьагъэх гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм бзэмкIэ иотдел ишIэныгъэлэжьхэр, Шэ­уджэн районымкIэ къуаджэу Хьакурынэхьаблэ дэт гурыт еджапIэу Д. Iэшъхьэмафэм ыцIэкIэ щытым адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэкIэ икIэлэ­егъаджэу Гъыщ Нахьмэт, тхылъеджапIэм адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ щызэхэщэгъэ клубым иегъэджакIоу, Лъэпкъ тхылъ­еджапIэм библиографиемкIэ иотдел иIофышIэ шъхьаIэу Унэрэкъо Фатимэ, журналистхэр.

Филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу, гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ институтым бзэшIэны­гъэм­кIэ иотдел инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу Бырсыр Батырбый Iофтхьабзэм къыщыгущыIагъ.

— Сигуапэ мыщ фэдэ Iофыгъо ин Лъэпкъ тхылъеджапIэм зэрэщызэхэшъущагъэр, — къы­Iуагъ Батырбый. — Тэри ар тигуапэ ыкIи зэрэтлъэкIэу тыкъы­хэлэжьэщт. Апэрэ адыгэ бзэшIэныгъэлэжьэу Iэшъхьэмэфэ Даутэ тыгу къэдгъэкIыжьыщт. Дэгъу дэдэу Д. Iэшъхьэмафэм ищыIэныгъэ ыкIи итворческэ гъэхъагъэхэр журналистэу Мамырыкъо Нуриет гъэзетэу «Адыгэ ма­къэм» ыкIи шIэныгъэлэжьэу Абрэдж Ачэрдан «Советскэ Адыгеим» къащатхыгъ. Щэч хэлъэп апэрэ лъэгъохэщэу хъу­рэм пшъэрылъышхо иIэ зэрэхъу­рэр ыкIи къиныбэр зэпичызэ, Iофыгъуабэ ыпшъэ зэрифэрэр. Адыгабзэм ащ ыпэкIи дэлэжьагъэх, анахьыбэ зэшIозыхыгъэхэм ащыщ Сихъу Сэфэрбый. Ау научнэ ушэтын лъапсэр иIэу, адыгабзэр куоу лъэныкъуабэкIэ зылэжьыгъэр Iэшъхьэмэфэ Даут — игъашIэ зэрэщытэу наукэм фигъэшъошагъ, — кIигъэтхъыгъ Б. Бырсырым. — Учебникхэр, зэреджэщтхэ программэхэр теоретическэ лъэпсэ пытэ яIэу къыIэкIэкIыгъэх, бзэм хэлъ нэшэнабэр къызэриубытыгъэр бгъэшIагъо екъу.

Шъыпкъэ, зэлъашIэрэ дунэе бзэшIэныгъэлэжьэу, профессорэу Н. Я. Яковлевыр иIэшъхьэте­тыгъ, игъусагъ. «Грамматика адыгейского литературного языка» зыфиIорэр Н. Яковлевымрэ Д. Iэшъхьэмафэмрэ къызэрэдагъэкIыгъэм бзэм къыкIугъэ гъо­гур пшIэнымкIэ осэшхо зэриIэр Батырбый кIигъэтхъыгъ. Джащ фэдэу адыгэ диалектхэм янэшанэхэр «Краткий обзор диалектов» зыфиIорэм къызэрэщытыгъэхэр хигъэунэфыкIыгъ. Адыгабзэр ягъэшIэгъэным пае зэребгъэджэщтхэр уиIэн фэягъ. «Краткая грамматика адыгейского (кяхского) языка для школы и самообразования» атхыгъ, орфоэпическэ шапхъэхэр зыфэдэхэр зэхафыгъ, аушэтыгъ ыкIи гущыIалъэр Н. Яковлевымрэ Д. Iэшъхьэмафэмрэ къызэдыдагъэкIыгъ. Iэшъхьэмэфэ Даутэ адыгабзэм изэхэфын-зэгъэшIэн имызакъоу, егъэджэн Iофышхо зэрэзэшIуихыгъэр Батырбый хи­гъэунэфыкIыгъ. Iэнэ хъураем къиIотыкIын кIэкIхэр къыщашIыгъэх филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым бзэмкIэ иотдел ипащэу Анцокъо Сурэт, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатхэу Ситымэ Сарэ, Ты­гъужъ Гощсымэ, Тэу Нуриет, Атэжьы-хьэ Сайхьат, Агъыржьа­нэкъо Симхъан.

Iофтхьабзэм хэлэжьагъ ыкIи къыщыгущыIагъ Хьакурынэхьэблэ гурыт еджапIэу N 1-м адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэкIэ икIэлэегъаджэу Гъыщ Нахьмэт. Иегъэджэн сыхьатхэр ыкIи урокым хэмыхьэрэ Iофтхьабзэхэр зэрэзэхищэхэрэр къыIотагъ.

Лъэпкъ тхылъеджапIэм иотдел иIофышIэу Унэрэкъо Фатимэ мы илъэс зытIущым Iофэу ашIэрэр, адыгабзэр тимылъэпкъэгъухэми ашIогъэшIэгъонэу зэрэзэрагъа­шIэрэр къыриIотыкIыгъ. Ащ щысэ фэхъоу клубым хэтэу Лидия Самойловар Жэнэ Къырымызэ иусэ къеджагъ.

Iофтхьабзэм IэкIыбым къикIыгъэу адыгабзэр дахэу, къабзэу зыгъэфедэу Чэтэо Марыуан хэлэжьагъ, хэти гугъэу иIэр бзэм епхыгъэу зэрэщытыр ащ къы­Iуагъ. Уфэмысакъымэ, бзэр псынкIэу зэрэпIэкIэзырэм анаIэ тыраригъэдзагъ, зэIукIэм хэлажьэхэрэм закъыфигъази, адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ тхылъ IэпыIэгъу зэрящыкIагъэр, амал- шIыкIэхэр икъоу къаIэкIэхьанхэмкIэ ахэм зэрафэныкъохэр къыIуагъ.

Iэнэ хъураем Iэшъхьэмэфэ Даутэ иунагъо щыщхэу, ышэу Хъусен текIыгъэхэу Фатимэ, Алый, Руслана щыIагъэх. Ахэм ащыщэу Фатимэ Iофтхьабзэр зэхэзыщагъэхэм ыкIи ащ хэлэжьагъэхэм зэрафэразэр къариIуагъ.

Мамырыкъо Нуриет. Сурэтхэр мэфэкIым щытырахыгъэх.