Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэм спектаклэу «Шыу маф» зыфиIорэр апэрэу къыщагъэлъэгъуагъ.

Пчыхьэзэхахьэр пэублэ гущыIэкIэ къызэIуихыгъ Лъэпкъ театрэм ихудожественнэ пащэ ипшъэрылъхэр зыгъэцэкIэрэ Хьакъуй Аслъан. Театрэм и Дунэе мафэ ехъулIэу спектаклэр апэрэу къызэрагъэлъа­гъорэр ащ къыIуагъ.

Адыгэ театрэр зычIэт унэр агъэцэкIэжьи, теплъэ дахэ иIэ зэрэхъу­жьыгъэм фэшI А. Хьакъуир ти ЛIы­шъхьэу КъумпIыл Мурат, Правительствэм лъэшэу зэрафэразэр, Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Ми­нистерствэ пьесэхэр тхыгъэнхэмкIэ зэхищэгъэ зэнэкъокъум Урысыем итхакIохэм я Союз хэтэу Дэрбэ Тимур апэрэ чIыпIэр къызэрэщыдихыгъэр хигъэунэфыкIыгъэх.

Пьесэм техыгъэ къэгъэлъэгъоныр Адыгэ Республикэм искусст­вэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу ЕмкIуж Андзор ыгъэуцугъ.

Тарихъым къыхэхыгъ

Къэгъэлъэгъоныр тарихъым къыхэхыгъэу щыт, хъугъэ-шIагъэхэм атехыгъ. 1850-рэ илъэс. Польшэр, Пруссие гъунапкъэм, Ловиц шъолъырым хэхьэрэ Скринивиц щыIэ урыс гарнизоным щыкIогъэ Iофхэм пьесэр къатегущыIэ.

— Илъэс 200-кIэ узэкIэIэ­бэжьмэ, адыгэхэм дунаим еплъыкIэу фыряIагъэр, ящыIэ­кIэ-псэукIэ зыфэдагъэр къэд­гъэлъагъо тшIоигъу, — къыти­Iуагъ режиссерэу ЕмкIуж Андзор. — Адыгэхэр мамырныгъэм игъэпытэн зэрэфэбанэ­хэрэр «Шыу мафэм» къыщы­-хэдгъэ­щыгъ.

ШIулъэгъур къяджэ

Шыу мафэм ироль къэзышIырэр артистэу Хъуадэкъо Азэмат. Прокурорым ыпхъоу нэмыц пшъашъэм ироль фэгъэзагъэр Тхьэкъуахъо Марджэнэт.

Адыгэ кIалэмрэ нэмыц пшъа­шъэмрэ нэIуасэ зэфэхъугъэх. Мамырзехьэу, насыпзехьэу зэрэщытыр Гъубжьэкъо Шыумафэ пшъашъэм реIо. Апэрэ зэIукIэгъум гуфэбэныгъэ щы­зэфашIыгъ. Артистэу А. Хъуадэ­къом ироль псынкIэу ухещэ. Адыгэр адыгэу дунаим зэрэтетыр пшъашъэм къыфиIуатэзэ, лъэпкъэу зыщыщыр егъэлъапIэ, еIэты.

— Маргрезе сэ сцIэр, — къы­Iуагъ пшъашъэм.

— Адыгэ гуащэу Марзет ухъущт, — нэгушIоу пшъашъэм реIо Шыумафэ.

ОшIэ-дэмышIэу адыгэ дзэ­кIолIхэм Пруссием идзэкIолIхэр къакIэлъырыхьагъэх, Iашэ­хэр агъэтIылъынхэу тилъэпкъэгъу кIалэхэм къараIуагъ.

Адыгэхэм Iашэр зэрамыгъэтIылъырэр, яшэн-хабзэхэр къызэраухъумэхэрэр Шыумафэ ари­Iожьыгъ. ЛъэныкъуитIур зэ­гурымыIоу IашэкIэ зэпэуцугъэх. ГъэшIэгъоныр мэшIо лыгъэм Шыумафэ хэтэу игъусэхэу Шъалихьэрэ Бачмызэрэ ареIо: «Шъудэуай, атежъугъэ­фэ­нэу шъуямыу!».

Шыумафэ игъусэхэр а чIыпIэм щыфэхыгъэх, ежьыри хьылъэу къауIагъ.

Хьыкумым хэта ыгъэмысэщтыр?

Iофым хьыкумым щытегущы­Iэх, прокурор шъхьаIэм ироль къэзышIырэр Адыгэ Респуб­ликэм инароднэ артистэу Тхьаркъохъо Теуцожь. Артистым ащ фэдэ ролым псэ къыпагъэкIэныр Iоф къызэрыкIоу ылъытэ­рэп. Хьыкумым изэхэсыгъо ащ къыщеIо Шыумафэ бгъэмысэн ыкIи укI теплъхьан фаеу.

ХьыкумышIыр — Адыгэ Рес­публикэм изаслуженнэ артистэу Ахьмэт Артур. Ролым ар пытэу хэуцуагъ. IэнатIэу иIэр къыгъэшъыпкъэжьыным фэшI зэхэсыгъом къыщаIорэр зэфи­хьысыжьыным фэхьазыр.

Очылэу Вольф ироль къэзы­шIыгъэр Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артистэу Бэгъушъэ Анзор. Зэгъэпшэнхэр ышIыхэзэ шъыпкъэныгъэм зэрэлъыхъурэр ащ къыгъэлъэгъуагъ. Нэмыц пшъашъэм игумэкIыгъохэм къакIичырэп. Гъубжьэкъо Шыумафэ хьылъэу зэрауIагъэр, къиныгъоу зэпичыхэрэр ащ елъэгъух. «Зыгъэхъужь, сэ сыожэщт», — пшъашъэм къеIо.

Адыгэр зыIэтырэр

Маргрезе адыгэ шыум едэ­Iузэ, шIу ылъэгъугъ, адыгэхэм яшэн-хабзэхэр, ятарихъ нахь дэгъоу зэригъашIэхэ шIоигъо хъугъэ.

Адыгэр адыгэу дунаим на­хьышIоу щашIэнымкIэ драматургымрэ режиссерымрэ Iофы­шхо агъэцэкIагъэу тэлъытэ. Очы­лэу Вольф прокурорым пхъашэу пэуцужьы, адыгэхэр ма­мырзехьэу зэрэщытхэр, яшэн­хабзэхэр IупкIэу къеIуатэх. Адыгэ шыум дунаим псэукIэу щыриIэм къегъэлъагъо лъэп­къыр зыфэдэр — техакIоу, хъун­кIакIоу зэрэщымытыр.

Шыумафэ игъусэгъэ ныб­джэгъухэу Шъалихьэрэ Бач­мызэрэ (артистхэу А. Жъудэр, А. Болэкъор) щыгъупшэхэрэп, ахэр фэхыгъэхэми, упчIэжьэгъу ышIыхэ шIоигъу.

Режиссерым, артистхэм шIу­кIэ афэтлъэгъурэр щыIэныгъэр къагъэлъагъозэ, рольхэм псэ къапагъэкIэныр къызэрадэхъу­рэр ары. Щынэгъо чIыпIэ ифагъэх нахь мышIэми, ягущыIэ пытэ, лIыгъэ ахэлъ. ШIулъэгъум зыфэбгъазэми, нэмыц пшъа­шъэм ятэ къыриIорэр щигъэзыен, адыгэ кIалэм гуфэбэныгъэ фишIын ылъэкIыгъ.

КIалэмрэ пшъашъэмрэ зэ­фэ­нэгушIохэу зэрэзэпэгъокIыгъэ­хэр, шIулъэгъу къабзэр шэн­-­ха­бзэхэм адиштэу зэрахьаным зэрэфэхьазырхэр олъэгъу. Артистхэу М. Хъуадэкъомрэ М. Тхьэкъуахъомрэ ярольхэм тамэу аратыгъэм дунаим ишъо­лъырхэм уахещэ. Адыгэр адыгэу сыд фэдэрэ къэралыгъуи щы­псэуным зэрэфэхьазырыр тэлъэгъуми, Шыумафэ итарихъ чIыгу, иадыгэ шъолъыр ядэхагъэ зыми хигъэкIуакIэрэп.

Къызыщыхъугъэм ыгъэзэжьы зэрэшIоигъор Шыумафэ бэрэ къеIо. Хьыкумым унашъоу ышIыгъэм уегъэгушIо. Лажьэ имыIэу алъыти, адыгэ шыур шъхьафит ашIыжьыгъ. Шыхьатхэм ярольхэр къэзышIыгъэхэри къыхэдгъэщыхэ тшIоигъу. Артистэу Хьакъуй Анзаур шъыпкъэр къэ­пIоным фэшI зыщищыкIагъэм теубытагъэ къызхэбгъэфэным имэхьанэ IупкIэу къызэIуихыгъ.

ПчыхьитIо спектаклэр къа­гъэ­лъэгъуагъ. Еплъыгъэхэм агу ри­хьыгъ. Къэбэртэе-Бэлъкъарым и Правительствэ ыцIэкIэ зэхахьэм къыщыгущыIэгъэ Шъэой Альберт анахьэу къы­хигъэщыгъэр адыгэм ищыIакIэ, итарихъ яхьылIэгъэ къэгъэлъэгъоныр хъугъэ-шIагъэхэм атехыгъэу зэрэщытыр ары. Режиссерэу ЕмкIуж Андзор Къэбэр­тэе-Бэлъкъарым щыщ. Респуб­ликэхэр искусствэм нахь пытэу зэрепхых.

ГущыIэгъу тызыфэхъугъэхэ Бырсыр Батырбый, Зыхьэ Заурбый, МэщфэшIу Нэдждэт, ЛIыбзыу Аслъан, Зыхьэ Мэ­лайчэт, ТIэшъу Светланэ, Сулей­манов Юныс, Абыдэ Хьисэ, ЛIымыщэкъо Рэмэзан, ЦIыкIу­шъо Аслъан, ГъукIэ Замудин, бзылъфыгъэхэу зыцIэ къетымыIохэрэм, Чэгъэдыу Бибэрт, нэмыкIхэм яеплъыкIэхэр тшIогъэшIэгъоных. Спектаклэм щыкIагъэ имыIэу алъытэрэп. Арэу щытми, театральнэ IофшIагъэм къыщытхъугъэх. Ащ фэдэ къэгъэлъэгъонхэу хэгъэгухэр зэ­фэзыщэхэрэр, мамыр щыIакIэм игъэпытэн фэIорышIэхэрэр непэ лъэшэу зэрэтищыкIагъэхэр къыхагъэщы. Артистхэр зэрэ­фэпэгъэхэ шIыкIэр лъэшэу зыгу рихьыгъэ МэщфэшIу Нэдждэт къызэриIуагъэу, адыгэм щыIэныгъэм чIыпIэу щыриIэр спектаклэм нахьышIоу уегъэлъэгъу.

Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэс100 зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэу Дэрбэ Тимур ытхыгъэ пьесэм адыгэ­хэр, лъэпкъэу къыддэ­псэухэрэр зэфещэх.

Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо упчIэжьэгъоу ТхьакIущынэ Аслъан, АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ, АР-м псауныгъэр къэухъумэ­гъэным иминистрэу Мэрэты- къо Рустем, Правительствэм, нэ­мыкI­хэм якъулыкъушIэхэр, Мые­къуапэ, районхэм, къош рес­публикэхэм, Краснодар краим къарыкIыгъэхэр зэплъы­гъэхэ къэгъэлъэгъоным «гъогу маф!» етэIо.

ЕмтIылъ Нурбый.