Къашъор культурэм изы Iахь. Адыгэ къашъор лъэпкъым къызыхэхьагъэм къыщыублагъэу ар искусствэм пытэу хэуцуагъ.

Шэн-хэбзэ ыкIи зекIокIэ-шIыкIэ дахэхэр къизыIотыкIырэ къашъор пчэгум къызырахьэм, зыфэдэ щымыIэ лъэпкъ театрэм, общественнэ институтым яп­къэу хъугъэ. ЫкIи непэ, зэхъокIыныгъэшхохэр зыщыкIорэ уахътэм, зыфэдэ щымыIэ адыгэ къашъом икультурнэ кIэн къэтыухъумэным мэхьанэшхо иI.

Къашъор яIэубытыпIэу культурнэ кIэным икъэухъумэн зиIахьышхо хэзышIыхьэхэрэм ащыщых лъэпкъ купхэм япащэхэу кIэлэцIыкIухэм ыкIи ныбжьыкIэхэм яцIыкIугъом къы­щегъэжьагъэу адыгэ лъэпкъ культурэр шIу языгъэлъэгъухэ­рэр. Лъэпкъ къашъом идэхагъэ цIыфхэм алъызыгъэIэсыхэрэм ащыщ Пшызэ изаслуженнэ артистэу, АР-м культурэмкIэ иза­служеннэ IофышIэу, дунэе дышъэ орденэу «Сердце отдаю детям» зыцIэр къызыфагъэ­шъошагъэу, дунэе зэнэкъокъоу «Балетмейстер года-2019» зыфиIорэм илауреатэу Хьашыкъое Мурат Арсен ыкъор.

Мурат 1976-рэ илъэсым къа­лэу Налщык къыщыхъугъ. Игу­къэкIыжьхэр анахьэу зыфэгъэ­хьыгъэхэр къэшъоныр ары ыкIи ащ лъапсэ имыIэу щытэп. Мурат ятэжъэу Билял КъБАССР-м изаслуженнэ артист, янэжъэу Лялюся Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Кабардинкэм» икъэшъокIуагъ, ятэу Арсен мы ансамблэм къулаиныгъэ зыхэлъ шIыкIэхэр (трюк­хэр) къыщишIыщтыгъэх, Къэ­бэртэе-Бэлъкъар Республикэм изаслуженнэ артист. Мурат илъэситIу нахь ыныбжьыгъэп къэшъонымкIэ апэрэ лъэбэкъу­хэр зешIым. Ятэ гастрольхэм зыдищэзэ, ар сценэм жьэу къытыригъэхьагъ.

Апэрэ гъэхъагъэр Мурат зе­шIым илъэси 5 ыныбжьыгъэр. Урысые телевизионнэ зэнэкъо­къоу «Веселые нотки» зыцIэу Москва щыкIуагъэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм иансамблэу «Нал­къут» зыфиIорэм хэтэу хэлажьи, Гран-при къахьыгъ. Ащ ыуж, ыныбжь илъэс 16 мэхъуфэ, ансамблэу «Iошъхьэмафэм» къыщышъуагъ.

ЕджапIэр къызеухым сэнэ­хьатэу къыхихыщтымкIэ джэнджэш иIагъэп, сыда пIомэ Хьа­шыкъое лIакъом итворческэ лъагъо лъигъэкIотэнэу рихъу­хьагъ. 1990-рэ илъэсым Къэ­бэртэе-Бэлъкъар Республикэм культурэмкIэ ыкIи искусствэхэмкIэ иучилищ хореографиемкIэ иотделение чIэхьагъ. 1994-рэ илъэсым ар къызеухым, Къэ­бэртэе-Бэлъкъар фольклорнэ-этнографическэ къэшъокIо ансамблэу «Балкария» зыфиIорэм аштагъ. Ащ тIэкIурэ къыщышъуа­гъэу дзэ къулыкъум ащагъ. Къыгъэзэжьи къэшъокIо ансамб­лэу «Кавказым» тIэкIурэ къыщышъуагъэу Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Кабардинкэм» ар хагъэхьажьыгъ. Му­рат ятэ иIэпэIэсэныгъэ къыз­Iэ­кIигъэхьагъ, къулаиныгъэ зыхэлъ шIыкIэхэм зыфигъэзагъ.

2001-рэ илъэсым Пшызэ къэзэкъ хорым икъэшъокIо куп ипащэ Мурат ригъэблэгъагъ. Краснодар къэралыгъо филармониеу Г. Ф. Пономаренкэм ыцIэ зыхьырэм икъэралыгъо ансамблэу «Казачья Вольница» зыфиIорэм 2019-рэ илъэсым нэс Iоф щи­шIагъ. Джащ фэдэу Краснодар дэт циркым илъэси 2-рэ щы­лэжьагъ.

Мыпшъыжьэу Iоф зэрэзыдишIэжьыщтыгъэм ишыхьатэу Мурат IэпэIэсэ цIэрыIоу сценэм тетыгъ. Ащ къыгъэлъагъощтыгъэхэр бэмэ къафэшIыщтыгъэ­хэп. Къамэр голъэу, къамэхэр ыжэ дэлъхэу, кIакIор щыгъэу къашъохэр гъэшIэгъонэу, зыпарэкIи хэмыукъоу къышIыщтыгъэх. Москва, Санкт-Петербург ащыкIогъэ фестивальхэм Мурат зыхэт коллективыр рагъэблагъэ­зэ бэрэ ахэлэжьагъ, хагъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр къафагъэшъошагъэх.

2010-рэ илъэсым пенсием зэкIом, Тэхъутэмыкъое районым икъуаджэу Бжыхьэкъоежъым культурэм и Унэу дэтым адыгэ къашъомкIэ лъэпкъ ансамблэу «Алеуар» зыфиIорэр щызэхищагъ. Нэужым, 2015-рэ илъэсым, Яблоновскэм культурэм и Унэу дэтым ипащэ къелъэIуи, ансамблэу «Молодость Адыгеи» зыцIэм ихудожественнэ пащэу кIуагъэ.

Мурат гу кIуачIэу иIэмкIэ, къэшъон сэнаущыгъэу хэлъымкIэ, щыIэныгъэм шIулъэгъоу фыриIэмкIэ иIофшIэгъухэм къа­хэщы. ЗиIофшIэн гуетыныгъэ­шхо фызиIэ творческэ цIыфым тиреспубликэ щыпсэухэрэр дэхагъэм хэщэгъэнхэмкIэ, дунаим тет цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм яшэн-хабзэхэр нахь дэгъоу ашIэнхэмкIэ, ныбжьыкIэхэр шэп­хъэ дахэхэм атетэу пIугъэнхэмкIэ, тятэжъхэм якIэн бай къэу­хъумэгъэнымкIэ мафэ къэс мыпшъыжьэу Iоф ешIэ.

АнсамблитIуми Iоф ащишIэзэ къашъоу ыгъэуцухэрэм адыгэ лъэпкъым ихэбзэ дахэхэр, адыгэхэм цIыфыгъэу, хьалэлныгъэу ахэлъыр, бзылъфыгъэ­хэм ядэхагъэ къащыреIотыкIы. Зипэщэ ансамблэхэу «Алеуар» ыкIи «Молодость Адыгеи» зыфиIо­хэрэм дунэе ыкIи урысые фестиваль пчъагъэмэ лауреатыцIэр къащафагъэшъо­шагъ, Къэбэр­тэе-Бэлъкъар, Къэрэщэе-Щэр­джэс ыкIи Адыгэ республикэхэм, Краснодар ащыкIорэ культурнэ Iоф­тхьаб­зэхэм хагъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр къыщыдахыгъэх.

Мурат ыгъэсэрэ кIэлэцIыкIу­хэр цIыфышIух, лъэгъо дахэ щыIэныгъэм щыпхыращы. Къэшъоным зэрэфигъасэхэрэм нэмыкIэу адыгэм итарихъ аригъэшIэным, лъэпкъым ишэн-хабзэхэр, изекIокIэ-шIыкIэхэр ахилъхьанхэм пылъ.

Мурат творческэ унэгъо дахэ иI. Ишъхьэгъусэу Татьянэрэ ежьыррэ ыпшъэкIэ зигугъу къэт­шIыгъэ къэшъокIо купхэм Iоф ащызэдашIэ. Япшъашъэу Миленэ ыкIи якIалэу Астемыр ежьхэм яансамблэ къыщэшъох.

Мы мафэхэм Налщык щыкIорэ фестиваль-зэнэкъокъоу «Нальчик подкова счастья» зыфиIорэм Мурат зипэщэ ан­сам­блэу «Молодость Адыгеи» зыцIэр хэлажьэ. КъэшъокIо цIыкIухэм гъэхъагъэхэр яIэу къагъэзэжьынэу тафэлъаIо.

Мурат гу кIуачIэу иIэм къыкIыримыгъэчэу, тиреспубликэ ыцIэ дахэкIэ аригъаIоу, шIоу щыIэр игъогогъоу щыIэнэу фэтэIо.

КIАРЭ Фатим.