Ныдэлъфыбзэр гъашIэм ипсынэкIэчъ къаргъу

Адыгабзэмрэ тхыбзэмрэ я Мафэ фэгъэхьыгъэ пчыхьэзэхахьэр республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» зэхищагъ.

ШIэныгъэлэжьхэр, кIэлэегъа­джэхэр, еджакIохэр, IэкIыб къэралхэм къарыкIыгъэ тилъэпкъэгъухэр, культурэм иIофы­шIэхэр, Адыгэ Хасэм хэтхэр республикэм искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм щызэIукIа­гъэх. Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» ижурналистхэу Беданыкъо Замирэрэ ГъукIэлI Сусанэрэ зэращэгъэ зэхахьэр шIукIэ тыгу къинэ­жьыщт.

IэкIыбым къыщаухъумэ

Пчыхьэзэхахьэр рагъэжьэным ыпэкIэ пэшIорыгъэшъ зэдэгущыIэгъухэр зэхащагъэх. IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм упчIи 2 аратыгъ. «Адыгабзэр ощ паекIэ сыда? Уиныдэлъфыбзэ умыщIэщты­гъэмэ сыдэу ухъущтыгъ?»

Зэхахьэм къыщызэIуахыгъэ экранышхом къыщагъэлъэгъуагъэхэр Хьэпаехэм, Нэпсэухэм, нэмыкI лIакъохэм ащыщых. Адыгабзэр зэрагъэлъапIэрэр, адыгэхэр лъэпкъ шъхьаф хъугъэ­хэу дунаим зэрэщыпсэухэрэр джэуапхэм къащаIуагъ. Адыга­бзэр япшысэу, яорэдэу, ягущыIэ щэрыоу алъытэ. Ныдэлъфыбзэр гъашIэм ипсынэкIэчъ къаргъоу усакIом ытхыгъ.

ТхакIэ, еджакIэ зэкIэми амы­шIэрэми, IорIуатэхэм ащыгъуа­зэх, гупшысэ зэгъэфагъэкIэ къэ­гущыIэх. Мыекъуапэ щыкIогъэ пчыхьэзэхахьэм хэлэжьэгъэ Бажь Кая бэшIагъэу тинэ­Iуас. Тыркуем къикIызэ Адыгеим къэкIоныр шэнышIу фэхъугъ. Псэ зыпыт зэIукIэгъухэм яшIуа­гъэкIэ адыгабзэр нахьышIоу зэригъэшIэжьыгъ. Тиансамблэ цIэрыIохэу «Налмэсым», «Ислъамыем», Лъэпкъ театрэм иар­тистхэм якъэбархэм ащы­гъуаз. Концертхэм, спектаклэ­хэм яплъызэ ныбжьыкIабэ зы­лъищагъ.

Едыдж Мэмэт Тыркуем къи­кIыжьыгъ, бзэхэр зыщызэра­гъэшIэрэ Гупчэу «Активыр» Мые­къуапэ къыщызэIуихи, ащ пащэ фэхъугъ. Мэмэт ыкъоу Гушъао «Налмэсым» икъэшъокIо цIэрыIу, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артист. «Активым» кIэлэцIыкIухэм адыга­бзэр щызэрагъашIэ.

ТэгъэлъапIэ

Зэхахьэр зэращэзэ Беданыкъо Замирэрэ ГъукIэлI Сусанэрэ хагъэунэфыкIыгъ адыга­бзэр тилъэпкъ зэригъэлъапIэрэр. Адыгабзэм лъэпкъэу дунаим тетхэм такъыхегъэщы. Адыга­бзэм идэхагъэ, икъэбзагъэ тхакIохэм яусэхэм, лъэпкъ IорIуатэхэм, фольклорым къащыхэтэгъэщы.

ТхакIи, еджакIи тинахьыжъ пIашъэхэм амышIэщтыгъэми, къытлъыIэсыжьыгъэ лъэпкъ орэдхэр гум къегущыIыкIых, лъэпкъ шIэжьыр, шIулъэгъур, шэн-хабзэхэр къыраIотыкIых. Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр мыгъэ илъэ­си 100 мэхъу. Тихэку идэхагъэ тиорэдхэм ахэлъ.

Орэдым зеIэты Гъобэкъуае культурэмкIэ и Унэ иорэдыIо купэу «Лащынэм» хэт бзылъфыгъэхэм ­Адыгэ хэкум, адыгэ къуаджэхэм афэгъэхьыгъэ орэдхэр къаIуагъэх.

Хьатыгъужъыкъуае икIэлэ­еджэкIо зэшыпхъухэу ТIэшъу Маринэрэ Ирэнэрэ МэщбэшIэ Исхьакъ иусэу ныдэлъфыбзэм фэгъэхьыгъэм къеджагъэх.

Ансамблэу «Ащэмэзым» ­лъэпкъ орэдхэр къыIуагъэх. Адыгэ республикэ гимназием икIэлэегъаджэу Мэлгощ Лидэ ригъаджэхэрэ Беданыкъо Заринэ, Шэуджэн Дианэ, ХьацIыкIу Эланэ IупкIэу къеджагъэх Дэрбэ Тимур, Ожъ Аскэрбый яусэхэу адыгабзэм идэхагъэ, ибаиныгъэ яхьылIагъэхэм.

Тэхъутэмыкъое районым куль­турэмкIэ и Унэшхо иансамблэу «Уджым» хэтэу, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артистэу Ацумыжъ Адамэ оркестрэр игъусэу лъэпкъ орэдхэу «Тэтэжъ дышъ», «Си Пакъ» мэкъэ Iэтыгъэ къабзэкIэ къы­Iуагъэх. НыбжьыкIэ театрэу Ахэ­джэго Мэджыдэ ыцIэ зыхьырэм иартисткэу Тхьаркъохъо Сусанэ усэм къеджагъ, артист нэшанэхэр дэгъоу къызфигъэфедагъэх.

«Уджым» ихудожественнэ пащэу, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артистэу Къэлэ­къутэкъо Инвер лъэпкъ мэкъа­мэхэр пщынэмкIэ къыригъэIуагъэх.

Адыгэ Республикэм иза­служеннэ журналистэу ТIэшъу Светланэ, нэмыкIхэри лъэпкъ тхакIохэм яусэхэм тынчэу къы­зэряджагъэхэр зэфэтхьысы­жьызэ, тэгушIо, тэгушхо. Нало Заур, МэщбэшIэ Исхьакъ, Кощ­бэе Пщымаф, Дэрбэ Тимур, Нэхэе Руслъан, Къуекъо Налбый, Хьакъунэ Зарем… Гум къигущыIыкIыхэу, лъэпкъыр, къэралыгъор агъэлъапIэу яусэхэр зэрэгъэпсыгъэхэм къаушы­хьаты адыгабзэр бай дэдэу зэрэщытыр.

Жэнэ Къырымызэрэ Тхьабысымэ Умаррэ зэдаусыгъэ орэ­дэу «Синанэр» дунаим щашIэ. Адыгэхэм ямызакъоу, урысхэм, абхъазхэм, фэшъхьафхэм къаIо. Адыгэ Республикэм инароднэ артистэу Къумыкъу Щамсудинэ «Синанэр» зэхахьэм щигъэжъынчыгъ.

КIэщакIом  илъэмыдж

Адыгэбзэ диктантым итхын кIэщакIо фэхъугъэхэу, Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культу­рэмрэкIэ ифакультет идеканэу Хьамырзэкъо Нуриет, кафедрэм икIэлэегъаджэхэу Блыпэшъэо Мирэ, Бгъуашэ Зарет, Шъхьэлэхъо Римэ ящытхъу пчыхьэзэхахьэм щаIуагъ. Адыгэ Хасэм итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан пчэгум къыригъэ­бла­гъэхи «тхьашъуегъэпсэу» ари­Iожьыгъ, щытхъу тхылъхэр, шIу­хьафтынхэр аритыжьыгъэх.

Адыгабзэр гъашIэм зэрэхэмыкIокIэщтыр, рагъэджагъэхэр чанэу тыди зэрэщылажьэхэрэр Хьамырзэкъо Нуриет зэIукIэ­гъум щыхигъэунэфыкIыгъ.

Лъэпкъым фэгумэкIэу фэусагъэмэ ащыщ Тыркуем къыщыхъугъэ Тымэ Сэин. Игущы­Iэхэм псэ зэрапытыр, адыгэр тыдэ щэпсэуми иныдэлъфыбзэ, ичIыгу зэригъэлъапIэхэрэр итхыгъэхэм къащиIуагъ. Адыгэ Хасэм хэтэу, общест­веннэ IофышIэшхоу МэщфэшIу Нэдждэт Тымэ Сэин иусэхэм тамэ аритыгъэ къодеп. ЗэхэугуфыкIыгъэу къыIорэ гущыIэ пэпчъ уегъэгупшысэ, гум щэ­чэ­рэгъу. Адыгэ лъэпкъэу дунаим щыпсэурэм зыкъиухъумэн, ыбзэ ыгъэлъэпIэн, ичIыгу шIу ылъэгъун зэрэфаем уафещэ.

Республикэм искусствэхэмкIэ иколледж къэзыухыгъэ Хьаткъо Раситэрэ артист цIэрыIоу Лъачэ Альбертрэ Кавказ, шIу­лъэгъум яхьылIэгъэ орэдхэр къызэдаIуагъэх. Адыгэ Рес-пуб­ликэм, Пшызэ язаслуженнэ ар­тисткэу Лъэцэр Римэ Адыгэ хэкум, лъэпкъ шIэжьым яхьы­лIэгъэ орэдхэу къыIуагъэхэмкIэ пчыхьэзэхахьэр аухыгъ.

Адыгэ Хасэм игъэцэкIэкIо куп хэтэу Хъот Юныс адыгэ джэгур зэрищагъ. Пчыхьэзэхахьэр адыгэ къашъохэм къагъэдэхагъ.

ЛIымыщэкъо Рэмэзан, Тэу Аслъан, ЦIыкIушъо Аслъан, Хьэблаукъо Адам, МэщфэшIу Нэдждэт, Хъот Юныс, нэмыкIхэу Адыгэ Хасэм изэхэщэкIо куп хэтхэм зэхахьэм хэлэжьагъэхэр афэразэх. Адыгэ ИлъэсыкIэм, быракъым, нэмыкIхэм афэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэхэр Адыгэ Хасэм зэрэзэхищэщтхэр ЛIымыщэкъо Рэмэзан къыIуагъ.

ЕмтIылъ Нурбый.