Къашъор гум къыщежьэ

— Сэнэхьатыбэмэ сыдэущтэу къашъор къахэпхынэу хъугъа, сыда ащ уфэзыщагъэр?

— ЗэкIэ къызщежьагъэр тикъуаджэу Гъобэкъуай, ащ дэжьым сэ къоджэ еджапIэм ия 6-рэ класс сыщеджэщтыгъ. Тянэ-тятэхэр лъэшэу къытфэсакъхэу, Iэдэбым, гъэпсыкIэ тэрэзхэм тафапIущтыгъ, еджэным тегугъун, тызэрэпшъэшъэ­жъыер зэхатшIэу, тшъхьэ тыфэ­сакъыжьын зэрэфаер къыдгурагъаIощтыгъ. Сянэу Кобэщэч Асыет Гъобэкъое еджапIэм илъэс 31-рэ кIэлэегъаджэу Iоф щишIагъ. Сянэ ригъэджагъэхэм ащыщ зэлъашIэрэ къэшъуакIоу, «Налмэсым» бэрэ хэтыгъэу, джырэ мафэхэм ансамблэм ихудожественнэ пащэ иIэпыIэгъоу НэмытIэкъо Аслъан. Ащ къэшъоныр (иапэрэ кIэлэегъа­джэ – сянэ ихьатыркIэ) пасэу ригъэжьэгъагъ, адыгэ цые цIыкIури фэшIоу фэзыдыгъагъэри сян ары. КIэлэегъэджэ шъыпкъэм лъэныкъуабэкIэ гъэзэгъэ шIэныгъэ хэлъ хабзэ. Сянэ «творческэ цIыф» зыфаIохэрэм ащыщыгъ, лъэшэу орэдыр, музыкэр, къашъор зэхишIэхэу, «дэхагъэм дунаир ыухъумэщт» зэраIуагъэм дыригъаштэщтыгъ.

Сятэу ГъукIэлI Мухьдин адыгэ хъулъфыгъабэмэ афэдагъ, иунагъо, исабыйхэр гупсэфэу зэриIыгъыщтхэм ынаIэ тетыгъ. Ными тыми яIо зэтехьэу, Iуи шIи тимыIэу тыкъэтэджыгъ. Сяти сянэ фэдэу лъэпкъ шэн-хабзэхэр къыгъэгъунэхэу, адыгэ лъэпкъ культурэр ыкIи тифоль- к­лор бай икIасэхэу къыры­кIуагъ. Егъэзыгъэ хэмылъэу, тыгукIэ тшIоигъор къытпамыуIаеу, IэпыIэгъу къытфэхъугъэх.

Мыщ дэжьым къы­хэзгъэщымэ сшIоигъу сшыпхъу нахьыжъэу Ири сэри зыкIи къэ­шъон-зыкъэ­шIын Iоф тыгу къызэримыхьэщтыгъэр, ау тIуми тпкъыхэр уфэупцIа­гъэх, шпагат, мостик зыфэпIощтхэр къэтшIыщтыгъэх.

— Къашъор сыдэущтэу къы­шъухэхьагъа?

– 1980-рэ илъэсым, гъэтхапэм Гъобэкъуае еджакIохэм яплъын­хэшъ, ахэм къэшъон зылъэкIыхэрэр къахахынхэшъ, музучилищым хореографиемкIэ икъутамэ щагъэсэнхэ ыкIи щырагъэджэнхэ гухэлъ яIэу комиссие къэкIогъагъ. Апэрэу 1979-рэ илъэсым а гухэлъ дэдэр яIэу ти­къоджэ еджапIэ къызэкIохэм, сшыпхъу нахьыжъэу Ирэ хахыгъэхэм ащыщ хъугъэу Мыекъуапэ щеджэщтыгъ.

КъызэрэтаIуагъэу, къытэп­лъын­хэр рагъэжьагъ. Апэрэ турыр къоджэ еджапIэм щы­кIуагъ, сыкъыхахи, сатхыгъ. СыкъэкIожьи сянэ-сятэхэм хъу­гъэр ясIуагъ, зэрэсшIоигъом гу лъатагъ, пэрыохъу къысфэхъугъэхэп. ЯтIонэрэр Адыгэкъалэ щыкIуагъ, ащ бжъэдыгъу къуа­джэхэм къарыкIыгъэхэр зэкIэ хэлэжьагъ — сыпхырыкIыгъ. Анахь мэхьанэ зиIэ ящэнэрэ уцугъор Мыекъуапэ щызэхащэгъагъ, ЗэIукIэгъу пэпчъ комиссием хэтхэм профессиональнэ екIолIэкIэ гъэнэфагъэ Iофым зэрэфашIырэм гу лъыстагъ. Лъэпкъ къашъор ежь зие лъэпкъым тешIыкIыгъэу, ащ игузэхэшIэ блэрхэр нэм къыкIигъэуцоу зэрэщытым апэрэу, сшIогъэшIэгъонэу сылъыIэсыгъ.

— Хэта а комиссием хэтыгъэхэр?

— Ахэр гъэсэгъэ-еджэгъэ зэкIагъэх: Къулэ Амэрбый (Мос­ква еджэпIэшхор къыухи, балетмейстерэу хэкум къыгъэзэжьыгъэкIагъ, адыгэ лъэпкъ къашъохэм афэгъэзэгъагъ), ишъхьэгъусэу Вера Федоровнар — цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм якъашъохэм адэлажьэщтыгъ ыкIи Нина Пануринар — классическэ балетымкIэ кIэлэегъэ­джагъ. Ящэнэрэ уцугъор кIо зэхъум, ыпэрэхэм анахьэу комиссием зэкIэ зэригъэпшагъ, зэфихьысыжьыгъ — пкъышIуагъэр, нэпкъ-пэпкъ, нэгу зэхэлъы­кIэр, сценэм зэрехъулIэщтыр, къэшъокIэ шIыкIэр зэрэIэкIэ­лъыр ыкIи лъигъэкIотэн зэрилъэкIыщтыр. Ащ пхырыкIыгъэ пшъэшъэжъые 12-м сэри сахэтыгъ, джаущтэу я 6-рэ классым ыуж Мыекъуапэ сыкъакIуи, къашъом илъэгъо цыпэжъые сытеуцуагъ.

— Мыекъуапэ псынкIэу уесагъа, шъуибынхэм уафэзэщыщтыгъа?— Тысабый дэдагъ, ау сэ сшыпхъоу Ирэ къыздыдэсыгъ, сапэ итэу еджэщтыгъ, тызэдимысыгъэми, ренэу тызэфэса­къыщтыгъ. Зэлэгъу закIэу тызэхэтыгъ, псынкIэу тызэсэгъагъ. Апэрэ мафэм щегъэжьагъэу, тыныбжь зэримыкъугъэр къыдалъыти, кIэлэпIухэу къытфашIыгъагъэх ХъокIо Зарэ Зэчэрые ыпхъумрэ Хъот Светланэ Хьарунэ ыпхъумрэ, лъэшэу цIыфышIухэу, зафэхэу, тыгухэм къарынагъэх.

— Сэнэхьатым изэгъэгъотын илъэс тхьапша текIодагъэр?

— МакIэп. Илъэси 5 зэкIэмкIи. Апэрэ илъэситIур лъэшэу, нэдэплъыпIэ тимыIэу ушъэгъагъэх, еджапIэхэм япрограммэ илъэситIум куоу зэдгъэшIагъ, адрэ илъэси 3-р — сэнэхьатым — къашъом зэрэщытэу пэIухьагъэх. ЫпшъэкIэ къызэрэсIуа­гъэу, кIэлэегъэджэ дэгъу дэдэхэр тиIагъэх. ШIэныгъэ куухэр сэнэ­хьатымкIэ дгъотыгъэхэу хореографическэ отделениер къэтыухыгъ, къашъохэм хэшIыкIышхо афытиIагъ, къашъор цIыкIу-цIыкIузэ къытхэхьагъ, тыгу щыщ хъугъэ. «Артист балета народного танца» зыфиIорэ квалификациер тиIэу музучилищыр къэтыухыгъ.

— IофшIэныр тыда зыщебгъэжьагъэр, сценэм псынкIэу уесагъа?

— Сэ лъэшэу еджэныр лъыз­гъэкIуатэ сшIоигъуагъ, ау къэтыухыгъэ еджапIэм ипащэхэм, тикIэлэегъаджэхэм ыкIи къэралыгъо ансамблэу «Налмэсым» иIэшъхьэтетхэм къэшъуакIохэр лъэшэу ансамблэм зэрищыкIагъэхэр, ащ тыхэхьан зэрэфаер, къытщыгугъыхэу къызэрэтажэ­хэрэр кIагъэтхъыгъ. 1985-рэ илъэсым ишышъхьэIу мазэ щегъэжьагъэу «Налмэсым» икъэшъуакIоу IофшIэныр езгъа­жьи, илъэс 24-м сценэм сытетыгъ. Къашъом — лъэпкъ къэшъо зэфэшъхьаф дахэхэм сязэщэу зыкIи къыхэкIыгъэп, непи ар сикIас, къызгот, ащ «ыбзэкIэ» къэпIошъущтым гъуни-нэзи иIэп, къашъор гум, псэм атешIы­кIыгъ.

— Артистым имафэ пэпчъ концертхэм, гастрольхэм, гъогу мыухыжьхэм япхыгъ. О угу ахэр сыда къызэрина­гъэхэр?

— «Нэм ылъэгъурэр шъхьэм ыуас» аIуагъ. УныбжьыкIэ зы­хъукIэ, гур чэф, ренэу кIэ горэм улъэхъу. Сисэнэхьат ихьатыркIэ бэ тымышIэщтыгъэу тлъэгъугъэр. ТыщыIагъ Польшэм, Болгарием, Тыркуем, Сирием. Тихэгъэгушхо икъэлэ шъхьаIэу Москва тиконцертхэр цIыфхэр залхэм ачIизхэу, Iэгутеор жъынчэу бэрэ къыщыттыгъэх.

Къэлэшхоу Ленинград тыкIомэ, мазэрэ тыкъэтэу, Интуристыр къытэпхыгъэу, хьакIабэу къэлэшхом къакIохэрэм адыгэ культурэр ядгъашIэу, джащ фэдэ къабзэу Шъачэ ыкIи Украинэм тигъэразэу Iоф къащытшIэ­щтыгъ, тэри а зэкIэми нахь тхагъэ­хъуагъ, зыкъытагъэштагъ.

— Сценэм укъызтекIыжьым сыда зэхэпшIагъэр? Шъо, къэшъуакIохэм, шъуныбжьыкIэу Iофыр шъогъэтIылъы.

— Сэ «Налмэсым» сызэрэхэтэу 2007-рэ илъэсым искусствэхэмкIэ Адыгэ республикэ колледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм студентхэр лъэпкъ къашъомкIэ щезгъэджэнхэр езгъажьи, мыщ къычIэтIупщыгъуи 3 щысшIыгъ. 2013-рэ илъэ­сым ансамблэу «Налмэсым» ихудожественнэ Iэшъхьэтет шъхьаIэу, балетмейстерэу Хъо­джэе Аслъан сыригъэблагъи, репетиторэу лъэныкъуабэкIэ къашъохэрэм IэпыIэгъу язгъэгъотэу Iоф сэшIэ. КъэшъуакIо пэпчъ ыгу, ыпсэ акIэдэIукIызэ къашъор еплъырэм ыгу лъыIэсэу, къинэжьэу къышIыным лъэшэу Iоф дэтэшIэ.

— БэмышIэу «АР-м инароднэ артист» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыпфагъэшъошагъ. Сыда угукIэ зэхэпшIа­гъэр?

— Сигопагъ сиIофшIагъэ ащ фэдэ уасэ къызэрэфашIыгъэр, сикъуаджэ, сянэ-сятэхэр, си­унагъо къызэрэсымыгъэукIытэ­жьыгъэхэр. «Лъэпкъым фапшIэ­рэр кIодыщтэп» зэраIорэр шъып­къэ.

— Тхьауегъэпсэу, Тэмар, уахътэ къыхэпхи тызэрэбгъэгъо­загъэмкIэ. СшIошъ мэхъу адыгэ къашъом ыкIуачIэ хэжъу­гъахъоу, шъуIэтэу лъэпкъым шъузэрэфэлажьэрэр, адыгэ культурэм, искусствэм ялъэпIагъэ нэбгырэ пэпчъ зэрежъу­гъашIэрэр.

ДэгущыIагъэр Мамырыкъо Нуриет.