Лъэпкъыбэ зыщыпсэурэ къэралыгъом быслъымэн цIыфым ищыIакIэ ыкIи изекIуакIэ зэрэ­щытын фаем, джащ фэдэу экстремизмэм пэшIуекIогъэнымкIэ Iофэу агъэцакIэрэм къате­гущыIагъ Адыгэ Республикэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быслъымэнхэм я Дин­дэлэжьапIэ имуфтий игуадзэу Хъущт Азэмат.

— Ислъам диныр зылэжьырэ цIыфыр социумым шIуагъэ къы­зэрэфихьыщтым пылъын фае. Ащ дакIоу динэу алэжьырэм елъытыгъэу КъурIаным ыкIи суннэм ипкъэухэр, къэралыгъоу зыщыпсэурэм хабзэу илъыр дэх имыIэу ыгъэцэкIэнхэ фае. Ислъамымрэ терроризмэмрэ егъашIи зэгъусэн ылъэкIыщтэп. Ислъам диныр гукIэгъум, шIушIэным, шъыпкъагъэм афэлажьэ. Ащ уасэ зыфишIэу, мэхьанэ зэритырэ лъэныкъохэм атетэу быслъымэн ныбжьыкIэхэр пIугъэнхэ фае. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэм агурыдгъэIон фае экстремизмэм иягъэу къэкIон ылъэкIыщтыр. Ахэм ашIэн фае блэкIыгъэр, непэрэр ыкIи къэ­хъущтыр зэрэзэпхыгъэхэр. Уры­сые къэралыгъошхом рыгушхо­хэу пIугъэнхэм пае ахэм щы­Iэныгъэм уасэ зыщыфашIыщтыр ашIэн, щысэ афэхъун цIыфхэр щыIэнхэ фае, — къыIуагъ Хъущт Азэмат.

Джащ фэдэу муфтиим игуадзэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, ислъам диным иеплъыкIэкIэ экстремизмэмрэ радикализмэмрэ обществэр ащыухъумэгъэн фае. Терроризмэм ыкIи экстремизмэм ебэныгъэныр Адыгэ Республикэм ыкIи Пшызэ шъо­лъыр ащыпсэурэ быс­лъымэнхэм я ДиндэлэжьапIэ ипшъэ­рылъ шъхьаIэхэм зэу ащыщ.

— Терроризмэм, экстремиз­мэм ебэныгъэнымкIэ IофшIэныр ренэу тэгъэлъэшы. ТэркIэ анахь шъхьаIэу щытыр диным имэхьанэ шъхьаIэхэр тицIыфхэм алъыдгъэIэсыныр ары. Ти­Iимамхэм чэзыу-чэзыоу мыщ фэдэ узыгъэгъозэрэ Iофтхьа­бзэхэр зэхащэх. Анахьэу апшъэ­рэ классхэм ащеджэхэрэм ыкIи ныбжьыкIэхэм игъэкIотыгъэ зэдэгущыIэгъухэр адашIых, терроризмэм зэрарэу къыхьырэр, ащ иягъэу цIыфым къекIырэр ыкIи ныбжьыкIэхэр ащ щыу­хъумэгъэнхэ зэрэфаер агурагъаIо. ДиндэлэжьапIэм инэкIубгъо хэхыгъэ Интернетым щытиI, ащ иамалхэр къызфэдгъэфедэзэ сайт зэфэшъхьафхэм узыгъэгъозэрэ урокхэр ащызэхэтщагъэх. Лекциеу зэдгъэдэIугъэ­хэм анахь Iофыгъо шъхьаIэу къыщытIэтыгъэр дин экстремиз­мэр зыфэдэр, ар къызыхэкIырэр ары. Мыщ фэдэ Iофтхьа­бзэхэмкIэ пшъэрылъ шъхьаIэу тиIагъэр цIыфхэм яшIэныгъэхэм ахагъэхъоныр, дин экстремиз­мэм ылъапсэ агурыгъэIогъэныр ыкIи ахэр а идеологие пхэнджым щыухъумэгъэнхэр ары. Терроризмэм иягъэ къызэрэ­кIорэм нэмыкIэу диным шIуагъэу хэлъыр, ар непэ терроризмэм къызэригъэлъагъорэм фэдэу зэрэщымытыр, ащ икъэ­бзагъэ, идэхагъэ цIыфхэм агурыдгъаIозэ, алъыдгъэIэсызэ Iофтхьабзэхэр ретэгъэкIокIых, — еIо Азэмат.

А. Хъущтым къызэриIуагъэмкIэ, шъолъырым инэмыкI динлэжьхэм ыкIи лъэпкъ-культурнэ организациехэм ялIыкIохэр къы­хагъэлажьэхэзэ узыгъэгъо­зэрэ Iофтхьабзэхэр рагъэкIо­кIых. Джащ фэдэу Адыгэ Рес­публикэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быслъымэнхэм я ДиндэлэжьапIэ Урыс право­славнэ чылысым, ащ нэмыкIэу хэбзэ къулыкъум зэпхыныгъэ дэгъу адыриIэу Iоф зэдашIэ. АщкIэ анахьэу ынаIэ зытыра­гъэтырэр динымрэ шIошъхъу­ныгъэмрэ ямэхьанэ зэхэфы­гъэныр, непэ диным чIыпIэу ыубытырэр, ар мамырныгъэм зэрэфэлажьэрэр, цIыфышIум ипIун зэрэпылъхэр ары.

— ЦIыфхэу террористическэ купхэм яфэмэбжьымэ ифагъэ­хэм экстремизмэм иидеологие изы Iахьхэу дин учреждениехэр, къэралыгъо ыкIи общест­веннэ институтхэр щагъэзыех. Ахэм Iофэу зэрафэрэм тэ тыщы­гъуазэп ыкIи ахэмкIэ пшъэдэ­кIыжь тхьын тлъэкIыщтэп. Сыда пIомэ, IэкIыбым къикIыгъэхэу тиреспубликэ щыпсэухэрэр зэкIэ мэщытым къакIохэрэп, нэмаз ашIырэп. Ахэм гухэлъэу яIэр къэшIэгъуай. Терроризмэм ыкIи экстремизмэм пылъ бзэджа­шIэ­хэр гъогу пхэндж тетых, ис­лъам диным ипкъэухэм апэчыжьэх. Ащ пае загъэбылъызэ терроризмэ ыкIи экстремизмэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэхэр зэрахьэх. Ахэм язекIуакIэ къэзыгъэуцун зылъэкIыщт закъоу тиIэр щы­нэгъончъэнымкIэ федеральнэ къулыкъум иIофышIэхэр ары. Ау мэщытым къакIохэрэм язе­кIуакIэ мытэрэзэу тызегуцафэ­кIэ, е Интернетым мыхъун къэ­бархэр къырагъэхьагъэу зытлъэгъукIэ ащ фэдэхэм тынаIэ атетэдзэ. Ахэр мэщытым къе­тэгъэблагъэхэшъ тадэгущыIэ, гъогу пхэндж техьэ зэрэмы­хъущтхэр агурытэгъаIо. Джыри зэ къэсэIо, радикализмэм те­хьагъэхэр къыхэбгъэщынхэр зэрэмыпсынкIэр, сыда пIомэ ахэр шъэфэу мэзекIох, тыди зыкъыщыхагъэщырэп. Ахэм язе­кIуакIэ терроризмэмрэ экстремизмэмрэ яидеологие изы Iа­хьэу щыт, — къыIуагъ Азэмат.

Мы аужырэ илъэс 20-р пштэ­мэ, Интернетым ралъэгъорэ шъхьафит псэукIэр ныбжьыкIэхэр шъхьарытIупщ хъунхэм фэIорышIагъ. Арышъ, пIуныгъэм ылъэныкъокIэ Урысыем чIэнэгъэшхо ышIыгъ. Патриотизмэм Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэр зэкIэри зэрипхынхэ ылъэкIыщт, къэралыгъори нахь ыгъэпытэщт. Лъэпкъэу тызщыщыр, тичIыгу шIу зэрэтлъэгъухэрэм фэдэу тыз­щыпсэурэ Урысыеми тыфэ­шъыпкъэн фае. Динэу тылэжьырэм, лъэпкъэу тызыщыщым емы­лъытыгъэу, Урысыем ицIы­фэу зэрэщытыр ныбжьыкIэм ышIэу, рыгушхоу пIугъэн фае.

— Амыдэрэ террористическэ организациеу ИГИЛ-м ныбжьыкIабэ щытыухъумэн тлъэ­кIыгъ, ахэм яеплъыкIэхэри зэ­блахъунхэ алъэкIыгъ. Непэ быс­­лъымэн ныбжьыкIэхэм яакъыл нахь уцугъэ хъугъэ, — еIо муфтиим игуадзэ.

Непэ дин лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэм мурадэу яIэр лъэпкъ ыкIи дин экстремизмэр тикъэралыгъо имылъыным, ахэм алъапсэ къызыще­жьэрэр зэхэфыгъэным, гумэкIы­гъоу къэуцухэрэр дэгъэзыжьыгъэхэ зэрэхъущтым фэ­Iоры­шIэн­хэр ары. Обществэр террориз­мэм зэрэпэшIуекIощт шIыкIэ-­амалхэр непэ къызнэсыгъэми щыIэхэп. Арышъ, пстэури зэ­къот­хэу ащ зэдегупшысэнхэ фае.

— ДиндэлэжьапIэр изакъоу терроризмэм ебэнын ылъэкIыщтэп, — еIо Азэмат. — Хэбзэ къулыкъухэм, диным ыкIи культурэм яIофышIэхэр, шIэныгъэлэжьхэр зэкъотхэу экстремизмэ ыкIи терроризмэ нэшанэ зиIэ бзэджашIэхэм апэуцужьхэмэ, къэгъэлъэгъон дэгъухэр тиIэщтых. КъохьапIэм къикIырэ идеологиеу мылъкур, жъалымыгъэр, экстремизмэр, укIын-хъун­кIэныр зылъапсэм тихэгъэгу пэу­цужьынымкIэ кIуачIэ иIэн фае. АщкIэ ислъам диным уасэ зыфишIырэ лъэныкъохэу культурэр, гушъхьэбаиныгъэр, цIыфыгъэр IэубытыпIэ тшIынхэ фае.