Шыу маф

Театрэр, тарихъыр, лъэпкъыр. Ахэр зэзыпхырэ IофшIагъэхэм къатегущыIэ тшIоигъоу режиссерэу ЕмкIуж Андзор гущыIэгъу тыфэхъугъ, кIэу ыгъэуцурэ спектаклэм къытеущыIэнэу телъэIугъ.

— Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэ зыхьырэм «Бромберг щыкIогъэ процессыр е Адыгэр хьыкумым зэрэщаумысыгъэр» зыфиIорэ спектаклэр мы ма­фэхэм тэгъэуцу,— къеIуатэ Адыгэ Республикэм искусствэ­хэмкIэ изаслуженнэ IофышIэ­шхоу, режиссерэу ЕмкIуж Ан­дзор.

— Урысыем итхакIохэм я Союз хэтэу Дэрбэ Тимур ипьесэ театрэм щыбгъэуцуным сыда егъэжьапIэ фэхъугъэр?

— Пьесэм сыригъаджэ, сиеплъыкIэ зыщигъэгъуазэ шIои­гъоу Дэрбэ Тимур къызысеIом, бэрэ сегупшысагъэп. Зы жьы къэщэгъукIэ пьесэм седжи, такъикъ 15 — 20 фэдизэ зызгъэпсэ­фыгъ. Гум щычэрэгъурэ пьесэм сызэ­лъиштагъэу ятIонэрэу седжагъ, зэфэхьысыжьхэр сшIыгъэх.

— Сыда ипхъухьагъэр?

— ОшIа, ащ фэдэ пьесэ зыкIи къысахьылIагъэп. Театрэм щызгъэуцу сшIоигъоу сыхэщэтыкIыгъ.

— Пьесэр угу рихьыныр къызыхэкIыгъэр къытаIоба.

— ТхакIом шIыкIэ гъэшIэгъон­хэр ыгъэфедагъэх. Хъугъэ-шIагъэм техыгъэу лъэпкъым пае арэущтэу утхэныр Iоф къызэрыкIоп. Адыгэм итарихъ къыхэхыгъэ пьесэм IэшIэхэу сызыIэпищагъ.

— Лъэпкъым шIоу фапшIэ­рэр тарихъым хэкIокIэщтэп.

— Хъугъэ шъыпкъэм пьесэр зэрэтехыгъэр ары егъэжьапIэ сфэхъугъэр. Адыгэхэм ящыIакIэ бэрэ тегущыIэх, ау икъоу шъып­къэр къырамыIотыкIэу къыхэкIы. Пьесэм сызеджэм, адыгэ лъэпкъым шIулъэгъоу фысиIэм хэ­хъуагъ. Тилъэпкъэгъухэм, тя­тэжъ пIашъэхэм гъогоу къакIугъэр нэгум кIэтэу спектаклэр зэрэгъэпсыгъэщт шIыкIэр гукIэ къисIотыкIы сшIоигъо сыхъугъ.

Тарихъым ухещэ

— Спектаклэм еплъыщтхэм анахьэу алъыбгъэIэсы пшIоигъом тыкъыкIэупчIэ.

— Адыгэм итарихъ спектаклэм щалъэгъущт. Сэ ащ мэхьэ­нэ ин есэты. Адыгэ шыум ишIушIагъэ къыхэтэгъэщы. Адыгэ шыур насып зехьэу, ады­гэр шыу мафэу зэрэщытыр, дунэееплъыкIэу иIэр зыфэдэр, адыгэр шIум, насыпым язехьа­кIоу зэрэпсэурэр спектаклэм къыщыхэтэгъэщых.

— КъызэрэпIорэмкIэ, лъэпкъ гупшысэр спектаклэм щыпхырыощы.

— Адыгэр сыд фэдэ Iоф хэфагъэми, лъэпкъэу зыщыщыр къыхегъэщы. Адыгэ шъыпкъэу къэнэжьмэ, ыгу зэрэкъабзэр, нэфынэу зэрэщытыр пьесэм къегъэлъагъо.

—«Шыр тесым егъэдахэ», — адыгэмэ аIо.

Адыгэм ишэн-хабзэхэр сыдигъуи егъэлъапIэх. Ежь-ежьырэу цыхьэ зыфешIыжьы, къыкIугъэ гъогум рыукIытэжьырэп.

ЧIыгур, шэн-хабзэр

— Тарихъ гъогоу адыгэхэм къакIугъэм къэгъэлъэгъоным уригъэгупшысэу къысэпIуагъ.

— Ащ игъэкIотыгъэу утегущыIэмэ хъугъэ-шIагъэу узылъы­Iэсыщтыр бэ. Спектаклэм къыщытIо тшIоигъор адыгэм ичIыгу, илъэпкъ къызэриухъумэрэр, ихабзэ зэрэпытэр ары.

— Зэгъэпшэнхэм сыда къа­хэбгъэщырэр?

— Адыгэр сыдигъуи зыфэзэуагъэр ичIыгу, ишъхьафитыныгъ. Хэгъэгухэм, лъэпкъхэм ячIыгу къатырихынэу адыгэр заощтыгъэп. Зыкъызэриухъумэщтыр, дахэу зэрэщыIэщтыр пшъэрылъ шъхьаIэхэм ахилъы­тэщтыгъ.

КъэзышIыхэрэ артистхэр

— Рольхэр къэзышIыхэрэ артистхэм, агъэфедэрэ амал­хэм гъэзетеджэхэр къакIэ­упчIэх.

— «Уидэхагъэ урымыпагэу уиIофшIагъэ рыпаг», — адыгэмэ аIо. Тыкъызыщытхъужьырэп, ау къыхэзгъэщы сшIоигъу спектаклэм хэлэжьэрэ артистхэм гуетыныгъэ ин зэрахэлъыр. Шыу мафэм ироль къешIы Хъуадэкъо Азэмат. Артист чъэпхъыгъэу Тхьаркъохъо Теуцожь прокурорым ироль фэгъэзагъ. Очылыр Бэгъушъэ Анзор.

— Прокурорым ипшъашъэ ироль хэта фэбгъэзагъэр?

— Ар нэмыц пшъашъэу спектаклэм хэт. Маргерезе ироль къэзышIырэр Тхьаркъохъо Марджанэт.

— Хэта джыри зыцIэ къепIо пшIоигъор?

— Пруссием икъалэу Иноврацлав идзэкIолIмэ япащэу ролыр къешIы Джолэкъо Рэщыдэ, ар ротмистер. ДзэкIолIхэм, нэмыкIхэм ярольхэм афэгъэзагъэх Жъудэ Аскэрбый, Болэкъо Адам, Дамалаев Казбек, Ахъмэт Артур, УдыкIако Ислъам.

Шъущытэгъэ­гъуазэ

Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэ пьесэхэр тхыгъэнхэмкIэ зэхищэгъэ зэнэкъокъум апэрэ чIыпIэр Дэр­бэ Тимур ытхыгъэм къыфагъэшъошагъ.

Зэфэхьысыжь

— Андзор, пьесэр бгъэуцузэ сыда къыбдэхъумэ пшIоигъуагъэр?

— Театрэр зыгу рихьыхэрэм тиIофшIагъэ ядгъэлъэгъу, адыгэм итарихъ, ихабзэ къафэтIуа­тэ, тиадыгабзэ идэхагъэрэ ибаиныгъэрэкIэ талъыIэсы тшIоигъуагъ. Къыддэхъугъэр уахътэм къыгъэлъэгъощт. Лъэпкъ театрэм ипащэхэм, артистхэм, культурэмкIэ республикэм и Министерствэ, зэкIэ IэпыIэгъу къытфэхъухэрэм тафэраз.

— Сыдигъуа апэрэу спектаклэр къызыжъугъэлъэгъощтыр?

— 2022-рэ илъэсым, гъэтхэпэ мазэм иаужырэ мафэхэм спектаклэм Мыекъуапэ щед­гъэплъыхэ тшIоигъу. Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъурэм тиIофшIагъэ фэтэгъэхьы. Театрэр зыгу ри­хьыхэрэр спектаклэм еплъынхэу къетэгъэбла­гъэх.

— Тхьэм шъуимурад къы­жъудегъэхъу.

— Тхьауегъэпсэу.

ЕмтIылъ Нурбый.