Адыгэ фильмым илъэтегъэуцу

«Адыгэхэм яискусствэ идунай» зыфиIорэ фильмэу хъугъэ-шIагъэхэм атехыгъэм илъэтегъэуцо Мыекъуапэ щыкIуагъ.

КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъ­хэм искусствэхэмкIэ я Къэралыгъо музей и Темыр-Кавказ къутамэ щызэхащэгъэ Iофтхьабзэм Правительствэм, Парламентым якъулыкъушIэхэр, общественнэ движениехэм япащэхэр, культурэм, искусствэм яIофы­шIэхэр, лъэпкъ шIэжьыр зыгъэлъапIэхэрэр, Урысыем ишъо­лъырхэм къарыкIыгъэ творческэ цIыфхэр, журналистхэр, нэ­мыкIхэри хэлэжьагъэх.

ШIэжьым илъэгъохэщ

Республикэм и Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» ижурналистэу Унэрэкъо Гулэз лъэтегъэуцор зэрищагъ. Пэублэ гущыIэм ащ зэрэщыхигъэунэфыкIыгъэу, ижъырэ лъэхъаным къыщегъэжьагъэу адыгэхэм ялъэпкъ искусствэ мэхьэнэ ин раты. Дышъэидэным бзылъфыгъэхэр нахь фэщагъэхэу щытыгъэх. Iашэр, пIуаблэр, музыкальнэ Iэмэ-псымэхэр шIыгъэнхэм апылъ цIыфхэр бэ хъущтыгъэх.

Адыгэ IэпэIасэхэм яIофшIагъэ­хэр ятеплъэкIи, гъэпсыкIэу яIэмкIи дахэу къэлъагъощтыгъэх. Искусствэ лъагэм диштэхэу зэрэщытхэм фэшI щыIэныгъэм чIыпIэ хэхыгъэ щыряIагъ. Арэу щытыгъэми, я ХХ-рэ лIэшIэгъум IэпэIасэхэм ятворчествэ щыIэныгъэм щамыгъэлъапIэу къы­хэкIыгъ. Ащ къыпкъырыкIэу лъэпкъ IэпэIасэхэм япчъагъэ макIэ хъугъэ, яIофшIэн лъызыгъэкIотэн зылъэкIыщтхэр къэшIэгъуаеу уахътэ къыхэкIыгъ.

Я ХХI-рэ лIэшIэгъум иапэрэ илъэсхэм лъэпкъ IэпэIэсэ кIэщакIохэм яшIуагъэкIэ тэтэжъ- нэнэжъ пIашъэхэм яшIушIагъэ зыпкъ рагъэуцожьэу фежьагъэх.

— Лъэпкъ IэпэIэсэ кIэщакIохэр зэкъош республикэхэм зэращыпсэухэрэм тырэгушхо, — къы­щиIуагъ зэхахьэм Урысыем ижурналистхэм я Союз хэтэу Унэрэкъо Гулэз, — фильмым чанэу хэлэжьэгъэ нэбгыритфмэ сигуапэу шъуащызгъэгъозэщт…

Фильмым теплъызэ

Адыгэхэм яискусствэ идунай фэгъэхьыгъэ фильмым иавторэу, режиссерэу, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ журналистэу ТIэшъу Светланэ шIыкIэшIухэр ыгъэфедагъэхэу тэлъытэ. Режиссерыр экраным щытлъэгъурэп, кадрэм ыкIыб щыIэу фильмым хэлэ­жьэ­рэ IэпэIасэхэр къегъэгущыIэх.

Адыгэ Республикэм инароднэ сурэтышIэу, IэшэшIэу Еутых Асе Iуп­кIэу, зэфэхьысыжьэу ышIыхэ­рэм уагъэгупшысэу иIофшIагъэ­хэм къатегущыIагъ. Къамэр е нэмыкI Iашэр дэхэфэшIэу, шIухьафтын пшIынэу зэрэщытыр жэбзэ зэгъэкIугъэкIэ къыIотагъ. Зэо-банэхэм акIимыгъэстэу, цIыфхэр лъэпкъ шIэжьым фигъа­сэхэу зэрилъытэрэм удехьыхы, уапэкIэ уегъаплъэ, Iашэр нэплъэ­гъум къырегъэуцо.

Сэралъп Мадинэ ышIыгъэ саехэр бзылъфыгъэхэм ащы­гъых. Шъуашэм псэр, гур хилъхьэ­хэзэ шIыкIэшIухэр къызэригъотыхэрэм уегъэгушхо. Ащ иIофшIагъэ ехьылIэгъэ къэгъэлъэгъонхэр дунаим щызэхащагъэх, Мыекъуапэ щытлъэгъугъэх.

Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, зэлъашIэрэ сурэтышI-модельерэу СтIашъу Юрэ къыIуагъ: «Сэралъп Мадинэ адыгэ шъуашэу ышIы­хэрэр классикэм пытэу хэуцуагъэх. Саем идэхагъэ, бгырыпхыр зэришIырэ шIыкIэм, шъуашэм гупшысэу хилъхьэрэм гур зыфащэ, лъэпкъ шIэжьыр къаIэты. Щысэ зытырахырэ цIыфэу Сэралъп Мадинэ лъэпкъым иI, дунаим щашIэ».

Искусствэм щызэлъашIэрэ Сетэ Сафыет дышъэидэным гукIэ зэрэдэлажьэрэр фильмым щытэ­лъэгъу. Мэстанэм Iуданэр ипщыгъэу шэкIыр уапашъхьэ щылъ зыхъукIэ, удэщтми, убзэщтми шIыкIабэ къэогъоты. Дышъэр зэрэжъыурэм фэдэу Iуданэу шэкIым ебгъэкIугъэр дахэу къы­зэрэбгъэлъэгъощтым удехьыхы. Сетэ Сафыет исэнэхьат хэ­шIыкI ин зэрэфыриIэр режиссерым зэгъэфагъэу фильмым къыщыхигъэщыгъ.

Тинахьыжъхэм яшIушIагъ

Адыгеим изаслуженнэ сурэтышIэу, IэпэIасэу, кIэлэегъаджэу ГъукIэ Замудин зэфэхьысыжьэу щыIэныгъэм хилъагъорэм тарихъым инэкIубгъохэм уахещэ. «Тэ кIэу зи къэтыугупшысырэп. Тинахьыжъ лъапIэхэм яIофшIагъэу къытфыщанагъэр ары тызыдэлажьэрэр», — къыIуагъ З. ГъукIэм.

ШыкIэпщынэр, къамылыр, пхъэкIычыр, унагъом ищыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэр, нэмыкIхэри тинахьыжъ пIашъэхэм ашIыщты­гъэх. Ахэр тшIомыкIодхэу Iэпэ­Iасэхэм къаштэжьыгъэхэу къытлъагъэIэсыжьых. ГъукIэ Замудин иеплъыкIэхэм адедгъаштэзэ, пIуаблэм, Iалъмэкъым, нэмыкI­хэм шIыкIэ амалхэр къафэдгъо­тынхэм фэшI фильмым ирежиссер тапэкIэ тегъаплъэ. ТынаIэ зытетыдзэн фаер бэ — пшIы пчъагъэ мэхъу.

Къэбэртэе-Бэлъкъарым иIэпэIасэу пIуаблэхэр, унагъом ищыкIэгъэ пкъыгъохэр, шIухьафтын ашIыхэрэр IутIэным хэзы­шIыкIырэ Мэзло Руслъан иIоф­шIагъэхэри лъэпкъ искусствэм ибаиныгъэх. ЦIыфыр зэрэIэпэIасэм дакIоу, гу пытэ, лъэпкъ шIэжь стыр ищыкIагъэх.

Зэфэхьысыжь

Зэхахьэм къыщыгущыIагъэхэм зэфэхьысыжьхэр ашIыгъэх. Фильмым гъэпсыкIэ дэгъу иIэу алъытагъ, режиссерым къыщытхъугъэх. Еутых Асерэ ГъукIэ Замудинрэ блэкIыгъэ уахътэм къыпкъырыкIыхэзэ, неущрэ мафэм фэлажьэх. ЗэIукIэм гъэ­шIэгъоныбэ къыщаIуагъ.

Республикэ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан фильмым еплъызэ янэ пIуаблэр, Iалъмэкъыр, нэмыкIхэр зэришIыщтыгъэхэр, унагъом федэкъэ­кIуапIэ ар зэрэфэхъущтыгъэр къыIотагъэх. Адыгэхэм щыIакIэу яIагъэр фильмым хэолъагъо.

Адыгэ Республикэм культурэмкIэ иминистрэ игуадзэу, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ журналистэу Кушъу Светланэ фильмыр Москва къызэрэщагъэ­лъэгъощтыр, ащ дэлэжьагъэхэм Iофышхо зэрагъэцэкIагъэр хигъэу­нэфыкIыгъэх.

Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» ирежиссер шъхьаIэу Гъазый Бирамхъан фильмым иоператорхэу Александр Никоновым, Артур Лаутеншлегер, зэхэщэн Iофхэм апылъыгъэхэу Даур Хъусен, Ангелина Лаутеншлегер, фэшъхьафхэм яшIушIагъэ къыхигъэщыгъ.

Къэрэщэе-Щэрджэсым и Адыгэ Хасэ итхьаматэу Аслъанэ Алый, зэхахьэр зыщыкIогъэ музеим ипащэу ШъэуапцIэкъо Аминэт, нэмыкIхэри къэгущыIагъэх.

Ставрополь краим иадыгэ культурнэ гупчэу «Адыгэхэр» зыфиIорэм итхьаматэу Шыбзыхъо Юрэ фильмэу «Адыгэхэм яискусствэ идунай» зыфиIорэм спонсор фэхъугъ. Ащ зэхэщэн Iофхэр ыгъэцакIэхи, Ставрополь краим иадминистрацие фильмым тефэщт ахъщэр къаритыгъ.

— Фильмыр гъэшIэгъон, бэмэ уафегъасэ. Iоф дэзышIагъэхэм, мылъкукIэ IэпыIэгъу къытфэхъу­гъэ Ставрополь краим иадминистрацие лъэшэу тафэраз, — къытиIуагъ Шыбзыхъо Юрэ.

— Адыгабзэм изэгъэшIэн, адыгэхэм афэгъэхьыгъэ фильм­хэр блэкIыгъэ илъэсхэм тетхыгъэх. «Адыгэхэм яискусствэ идунай» зыфиIорэр щыIэныгъэм къыхэтхыгъ, тызыгъэгумэкIырэ Iофыгъохэм ащыщ. Адыгэ уанэм, нэмыкIхэм яхьылIэгъэ фильмхэр тапэкIи тетхыщтых. IэпыIэгъу къытфэхъугъэхэм гъунэ имыIэу сафэраз, — къытиIуагъ ТIэшъу Светланэ.

Налщык, Щэрджэскъалэ, Ставрополь, Абхъазым, нэмыкIхэм фильмыр шIэхэу къащагъэлъэгъощт, Москва щеплъыщтых.

IэпэIасэхэм яшIуагъэкIэ ижъы­рэ адыгэ музыкальнэ Iэмэ-псы­мэхэр къытлъыIэсыжьыгъэх. ШыкIэпщынэм ибзэпсхэр «къэгущыIэжьыгъэх», къамылым ымакъэ зэхэтхыжьыгъ. Адыгэ орэдыжъхэм псэ къапыкIэжьи, атамэ зиушъомбгъужьыгъ.

Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъурэм тыпэгъокIызэ, лъэпкъ искусствэм итарихъ, ихэхъоныгъэхэр цIыфхэм алъыгъэIэсыгъэн­хэм фэгъэхьыгъэ фильмхэр, къэтынхэр республикэм и Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим» ыгъэхьазырыщтых.

ЕмтIылъ Нурбый. Сурэтхэр зэхахьэм къыщытетхыгъэх.