Уахътэр къэмыуцоу мачъэ

Еплъыгъуи, Iогъуи, шIэгъуи уримыгъа­фэу уахътэр етIупщыгъэу мачъэ.

Тыгъуасэм фэд илъэсыкIэм тыгушIоу тызыпэгъокIыгъэр, джы мары ащ иаужы­рэ мазэу тыгъэгъазэм тыдэкIуатэ. Тфэ­лъэкIырэмкIэ къогъанэ тымышIэу тимурад ехьыжьагъэхэр пхырытэщых, ахэр илъэсым ыкIэм гуапэ тщыхъоу зэфэтэхьысыжьых; зызгъэулэужьэу, зиIоф зыгъэшIурэ пэпчъ, зэраIоу, «…пщым фэдэу мэшхэжьы», нэмыкIэу къэпIон хъумэ, Iофыр зикIасэр Iахьынчъэ хъурэп.

КIымэфэ апэрэ мазэр джырэкIэ бжыхьэ шъэбэ шъуашэм зэрит: тыгъэпсы, шъхьагъушъ, жьыр шъабэ, гуапэ, IэшIу. Тэ, къыблэм щыпсэухэрэм, ащкIэ чIыопсым тIэкIу къытэшIушIэзэ тегъэуташъо. Шъыпкъэ, кIымафэр нэрэ-Iэрэм нэикI-IуикIэу къызэIуичэуи къыхэкIы: осыр самэу, жьыбгъэр ябгэу, цIэнлъэгъо-щынагъоу. КIымафэм – ос фыжьыбзэм анахьэу ыгъэгушIохэрэр сабыйхэр, кIэлэцIыкIухэр арых: хэлъыщтых, хэсыщтых чъыIэри къахахьэми амышIэу, джащ фэдэу, уафэмысакъымэ, осыри ашIошъоупсэу ашхыщт.

ДжырэкIэ, дунаим икIэрэкIэгъэ шъырытыгъэкIэ, кIымафэр шIошъхъугъуае мэхъу, ау, зэрэхабзэу, зыкъызэхигъэ­хьанышъ уашъор пэIокъелъэшъохэу чIыгум къышъхьащыуцощт, пщэхэр корен-коренэу къегъолъэхынхэшъ, жьыр гузэжъопх кIэхьарзэу къилъыщт; апэрэ кIымэфэ осыр «ныожъ Iулъхьэу», къесэу ригъэжьэщт, тэри — ини цIыкIуи, зыдэтымышIэжьэу, тыгу къихьажьыгъэу, ос фыжьыбзэ къабзэм тигъэгушIоу тигугъэ нэфхэр лъыдгъэкIотэщтых.

Усэхэр зэтэгъашIэх

Къуекъо Налбый Мэзы Мэпхъэпхъы, Мэбзэхы, Хымашъоу зефызы, Мэзы зэгъокIыр рэхьат. Мэплъызы Зэщ нэгоу, Огу чъыIэр фэIэтрэп — Къытео кIым исыхьат. Къэс, осыр, ПсынкIаIоу, ТхыдэIуатэу къэтIыс. Чъыг тхьапэу, Къэгъагъ напIэу, Къутэмэ нэкIым щысыс. Нэхэе Руслъан Бжыхьэ Бжыхьэ пкIашъэр гъожьы дах, Жьыбгъэ макIэми зэрехь. Зэ о щагум зыщыплъыхь, ЛъэпэпцIыеу кIыр къытхахь. Тихьэгъожьи къэчэфынчъэ, ЧъыIэр ытхыцIэ къырэчъэ, ТипчъэIупэ чэтыужъыр Зищыхьагъэу Iумылъыжь. Ситэтэжъы пхъэр екъутэ, Сэ пхъэ IаплIыр къэсэIэт, Хьаку машIо нэнэжъ зишIрэм, КIы фыртынэм тытекIощт.

Пшысэхэр зикIасэхэм апай

Псычэтымрэ баджэмрэ

В. Бианки

Бжыхьэм Баджэм гухэлъ ышIыгъ: «Псычэтхэм фэбапIэм кIожьынхэу загъэхьазыры. Псым сыкIонышъ, псычэтыл тIэкIу къызIэкIэзгъэхьан».

Панэм хэпшызэ апэблагъэ зэхъум, Баджэм ылъэгъугъ: псычэтхэр хъоеу псыIушъом Iусых. Зы псычэт къыпэблэгъэ дэдэу щыс, ылъакъокIэ икъамзыйхэр еукъэбзы. Баджэм зидзи, псычэт Анэм ытамэ къыубытыгъ. Икъарыу къызэрихьэу Анэр кIырыуи, Баджэм зыIэкIиутыгъ, икъамзыйхэр Баджэм ыжэ къыдэнагъэх. «Е-о-ой, — ыIуагъ Баджэм, — сIэкIэкIыжьыгъ мыгъор!»

Псычэтхэр щтэхи, быбыжьыгъэх, Анэр къэнагъ, ытамэ зэпыкIыгъэти, зиIэтын ылъэкIыгъэп. ПсыIушъом Iут къамылмэ ахэпшыхьагъ.

Баджэри къыIукIыжьыгъ.

КIымафэр къэсыгъ. Бэджэ бзаджэм ыгу къэкIыгъ: «Псычэт Анэжъыр сэ къысфэнагъ, теплъын джы ар сIэкIэ­кIыжьымэ. Осыр къесыгъ, чъыIэ, псыр щтыгъэшъ, ащ зытехьэкIэ, лъэуж къытыринэщт».

Баджэр псым къэкIуагъ. ПсыIушъом осыр телъ, ащ Анэм илъэужи къытещы, ежь псычэтри панэм зигъэупэрэцыгъэу хэс. Анэр зыдэщысым дэжь псынэкIэчъ щыт, ащ пахъэр къытырехы, сыда пIомэ кIымэфэ чъыIэм а псыр нахь фаб, ащ паий а чIыпIэр щтыгъэп. Баджэр Анэ­жъым лъыпкIагъ, ау адрэм псым зычIигъауи, мыл чIэгъы зишIыгъ.

«Пыу-алаурсын, зыри­гъэтхьалэжьыгъ», — ыIуи, къы­IукIыжьыгъ.

Гъатхэр къэсыгъ. Бэджэ бзаджэм ыгу къэкIыгъ: «Псым телъ мылыр мэжъу­жьы. СыкIонышъ, псычэтыл IэшIукIэ зызгъэтхъэжьын».

Псым къызэкIом, плъэмэ, псычэт Анэжъыр псаоу панэмэ адэжь псым хэс. Анэжъым псым зызычIегъа­ом, мыл чIэгъымкIэ адырабгъу зэпырысыкIи, ащи псынэкIэчъ щытыгъэти, а чIыпIэм къыщычIэужьы­гъагъ. Джарэущтэу псынэ­кIэчъ фабэмэ аIусызэ кIымафэр рихыгъ.

«Еплъ ар! — егъэшIагъо Баджэм. — Сэ джыдэдэм а псым сыкъыхэпкIэщт».

«Уакъ, уакъ, уакъ! — ыIуагъ псычэт Анэм. — Уфэягъ». — Ар ыIуи, псым телъэтыкIи, быбыжьыгъэ.

КIымафэр екIыфэ ытами хъужьыгъэ, къамзыйхэри къэкIыжьыгъэх.

Адыгэ хабзэм къемыкIурэр:

Имыхьакъ цIыфым теплъхьаныр. * * * Нахьыжъыр мыскъарэ пшIыныр – умылъытэныр. * * * ПцIы уусыныр. * * * Зимылажьэм уилажьэ тебгъэкIэныр. * * * ЛIыгъэнчъэу ущытыныр.

ГущыIэжъхэр

Нартхэр зэфаIох. * * * Нарт ыIуагъэм епцIыжьрэп. * * * НитIумэ алъэгъурэр шъыпкъэ. * * * ПцIишъэ нахьи зы шъыпкъэ. * * * ПцIы IэшIу нахьи шъыпкъэ дыдж. НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр Мамырыкъо Нуриет.