ИIофшIагъэ кIуачIэ къыреты

Юрист сэнэхьатыр зэригъэгъотыгъэу илъэси 10 хъугъэу Урысые Федерацием и Следственнэ комитет иследственнэ ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм следователэу Iоф щешIэ юстициемкIэ майорэу Пщыпый Тимур Налбый ыкъом. Юристхэм ямэфэкI тефэу следователым иIофшIэн зыфэдэм, мы сэнэхьатым ищыIэныгъэ гъогу рипхынэу зэрэхъугъэм афэгъэхьыгъэу ащ гущыIэгъу тыфэхъугъ.

Тимур 1985-рэ илъэсым Краснодар краим ит къалэу Славянск-на-Кубани къыщы­хъугъ. Ащ дэт гурыт еджапIэр къызеухым 2002-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо университетым июридическэ факультет чIэхьагъ ыкIи «тфы» закIэкIэ къыухыгъ. Сэнэхьатэу къыхихыщтымкIэ джэнджэш иIагъэп, сыда пIомэ гуманитар предметхэу тарихъыр ыкIи общество­знаниер икIэсагъэх, хэшIыкI дэгъу афыриIагъ.

Джыри еджэзэ, я 4-рэ курсым исэу, пхъэм Iоф зыщыдашIэрэ комбинатым юрисконсультэу Iухьагъ. Нэужым, апшъэрэ еджа­пIэр къызеухым, а комбинатым ыкIи предприятие зэфэшъхьаф­хэм Iоф ащишIагъ. 2008-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу УФ-м и Следственнэ комитет иследственнэ ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм общественнэ IэпыIэгъоу кIозэ кIэлэ губзыгъэм иIофшIакIэ гу лъати, 2011-рэ илъэсым ГъэIорышIапIэм следователэу аштагъ. Мы мафэхэм анахь Iоф шъхьаIэхэм язэхэфынкIэ отделым иследователэу Iоф ешIэ.

— Следователь сэнэхьатым ипшъэрылъ хэхьэ лъэныкъо пстэумкIи уголовнэ Iофхэм язэ­хэфын, якъыхэгъэщын. Тикъулыкъу мэхьанэшхо зэриIэр, хэбзэухъумэкIо системэм чIыпIэ гъэнэфагъэ зэрэщиубытырэр щыIэныгъэм къыщэлъагъо. Бзэ­джашIэхэм апэшIуекIогъэныр, къэралыгъом пшъэрылъэу къыгъэуцухэрэр шIуагъэ къытэу гъэцэкIэгъэнхэр – джары тиIоф­шIэнкIэ анахь шъхьаIэу щытыр. Отделым ипшъэрылъхэм ащыщ обществэмкIэ мэхьанэшхо зиIэ хъугъэ уголовнэ Iоф анахь хьылъэхэм язэхэфын, бзэджэшIэ купхэм ыкIи бзэджэшIэ сообществэм хэтхэу правовой статус зиIэхэм бзэджэшIагъэу зэрахьагъэхэм, экстремизмэм ыкIи терроризмэм янэшанэхэр зиIэ бзэджэшIагъэхэм якъыхэгъэщын. Следователэу Iоф пшIэныр къи­ны ыкIи пшъэдэкIыжьышхо пылъ, ащкIэ тикъулыкъушIэхэм зэрифэшъуашэу япшъэрылъхэр агъэцакIэх, — еIо Тимур.

Следователым къызэриIуа­гъэм­кIэ, мы сэнэхьатым угу фэщагъэу, теубытэгъэ пытэ фыуиIэу урылажьэмэ, зэкIэри зэшIопхыщт. Апэдэдэ иIофшIэн зэрэригъэжьагъэр ыгу къыгъэ­кIыжьыгъ. Нэбгырэ 80 фэдизмэ ялэжьапкIэ къазэрарамытыгъэм фэгъэхьыгъэ уголовнэ Iофыр зэхифынэу хъугъагъэ. Ар къэзыгъэхьылъэщтыгъэр Iофыр къызызэIуахым ащ фэдиз цIыфыр къэуугъоинхэ, заIубгъэкIэнхэ зэрэфэягъэр ары. Ахэм яна­хьыбэр шъолъыр зэфэшъхьафхэм ащыIагъэх, анахь бла­гъэр Краснодар краим щыпсэущтыгъ. Сыдэу щытми, Iофыр зэхифыгъ, лажьэ зиIэм пшъэ­дэкIыжь рагъэхьыгъ, цIыфхэм лэжьапкIэр аратыжьыгъ.

— IофшIэныр къинми, уигъэ­разэу кIэух дэгъу къыкIакIо зыхъурэм кIуачIэ къыуеты, тапэкIи гъэхъагъэхэр пшIызэ улъыкIотэным уфещэ. Шъыпкъэ, къулыкъушIэ пэпчъ иIофшIэн къины. Ау цIыфым илажьэ шъып­къагъэ хэлъэу бгъэунэфыныр, зэрар зэрахыгъэм илъэIу фэбгъэцэкIэныр, бзэджашIэм пшъэдэкIыжь ебгъэхьыныр Iоф псынкIэп, ащ мэхьанэшхо иI. ЦIыфым ищыIэныгъэ епхыгъэ пшъэдэкIыжь зыпылъ унашъо пшIыным икъоу уфэхьазырын фае, — еIо следователым.

Ежь зыхэлэжьэгъэ уголовнэ Iоф анахь хьылъэу зэхафыгъэ­хэм ягугъу къышIыгъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, АдыгеимкIэ общественнэ мэхьанэшхо зиIэ хъугъэу, Джэджэ районым ыкIи Мыекъуапэ яадминистрациехэм япащэхэм, ахэм ягуадзэхэм алъэныкъокIэ къызэIуахыгъэ уголовнэ Iофхэр зэхафыгъэх. Лажьэ зиIэхэм пшъэдэкIыжь арагъэхьыгъ.

Тэмэтель зытелъ цIыфхэм мырэущтэу аIо: «Хабзэм къулыкъур фэсхьызэ, цIыфхэм сафэлажьэ». Следователь ныбжьыкIэм иIофшIэн щытхъу хэлъэу зэригъэцакIэрэм фэшI ведомственнэ щытхъу тхылъхэмкIэ бэрэ къыхагъэщыгъ. Хэбзэгъэуцугъэу щыIэм игъэпытэнкIэ, цIыфхэм яфитыныгъэ­хэмрэ яфедэхэмрэ къэухъумэгъэнхэмкIэ гъэхъагъэу иIэхэм апае щытхъуцIэу «Адыгэ Респуб­ликэм изаслуженнэ юрист» зыфиIорэр мы илъэсым Пщыпый Тимур къыфагъэшъошагъ.

Ащ зэрилъытэрэмкIэ, апэрапшIэу шъыпкъагъэ ыкIи цIыфыгъэ пхэлъын фае. ЯIофшIэн къинэу щыт, арышъ, кIуачIэу пхэлъым имызакъоу, психологическэу зыпкъ уитын ыкIи уфэхьазырын фае. Юридическэ шIэныгъэ куу уиIэным, культурэ пхэлъыным мэхьанэшхо яI. Пхъэшагъэр, лIыблэнагъэр, цIыфыгъэр, шъыпкъагъэр — джахэр ары иIэубытыпIэхэр.

— ЦIыфхэм ядэо тхылъхэм мэхьанэшхо ятэты. УпчIэ зэфэшъхьафхэмкIэ зыкъытфагъазэ. IэпыIэгъу фаеу тигъэIорышIапIэ зыкъыфэзыгъазэрэ пэпчъ шъып­къагъэрэ зэфагъэрэ хэлъэу ты­пэ­гъокIыным, хабзэр зыукъуа­гъэхэм ыкIи жъалымыгъэ зезы­хьагъэхэм ахэр ащыухъумэгъэн­хэ зэрэфаехэм тынаIэ тетэгъэты.

— Следователым охътабэ IофшIапIэм щигъэкIон фаеу мэхъу. Унагъо, сабыйхэр уиIэхэ хъумэ, ар IэшIэхэп, арэу щытми, IофшIэным уфэщагъэу, ар шIу плъэгъу хъумэ ащи уесэжьы. Зызгъэпсэфынэу охътабэ сиIэп, арэу щытми, сиунагъо сыхэсэу уахътэр зэрэзгъэкIощтым сыпылъ. Шапхъэм къыдилъытэрэ сыхьат пчъагъэмкIэ следовательхэм Iоф ашIэнэу хъурэп. КъыхэкIы IофшIапIэм тыкъы­чIанэу ыкIи зыгъэпсэфыгъо мафэхэми къулыкъур тхьын фаеу. Ащ сэ сесэжьыгъ. ТапэкIи сисэнэхьат сыфэшъыпкъэу, шIэныгъэу ыкIи IэпэIэсэныгъэу сIэкIэлъхэм зэрахэзгъэхъощтым сыпылъыщт, следственнэ комитетым ихэбзэ зэхэтыкIэхэр зэрэлъызгъэкIотэщтхэм сыфэ­лэжьэщт, — еIо Тимур.

Тимур къызэриIотагъэмкIэ, коллектив зэгурыIожьым Iоф дишIэнэу инасып къыхьыгъ. Мы уахътэм ехъулIэу следственнэ ГъэIорышIапIэм ипэщэ IэнатIэ егъэцакIэ Василий Лариным. Фэразэх, дэгъоу зэхещэх, мэхьанэшхо зэратырэ уголовнэ Iоф къинхэм язэшIохын Iоф дашIэ ыкIи гъэхъэгъэшIухэр яIэх. БзэджэшIэгъэ анахь хьылъэхэр ыкIи къинхэр мы къулыкъум зэхефых, къэгъэлъэгъон ыкIи зэфэхьысыжь дэгъухэм нафэ къашIы бзэджэшIагъэ зезыхьагъэм, тыдэ щыIэми, пшъэдэкIыжь зэрэрагъэхьыщтыр. Шъолъырым зыпкъитыныгъэ илъыным, цIыф­хэм рэхьатныгъэ яIэу псэунхэм ыкIи Iоф ашIэным а пстэури фэIорышIэ.

— ТимэфэкIэу къэблагъэрэмкIэ къулыкъушIэхэм зэкIэми сафэлъаIо лъэбэкъоу ашIыгъэм рыкIэмыгъожьхэу, Iэдэб ахэ­лъэу, япшъэрылъхэр щытхъу хэлъэу агъэцэкIэнхэу. Ар къызадэхъукIэ, пстэури псынкIэ къафэхъущт. Джащ фэдэу псауныгъэ яIэу, яIофшIэн гу кIуачIэ къаритэу, ябын-унагъохэм зэхашIыкIхэу щыIэнхэу афэсэIо, — къыIуагъ кIэухым Тимур.

КIАРЭ Фатим.