ГъукIэлI Нурбый

Сытхьаусыхэу зыми Зэхихыгъэп, Жьы къэсщэн симыIэу Сызыщэти. СиIыгъыгъ сигугъэ СимытIупщэу, Сыгуи жъалымыгъэм Сыфимыщэу. Нэпс щыугъэм шъхьантэр Ыгъэшъугъэу, Бэрэ хъугъэ чэщрэ Сыгъолъыжьэу, ГъэшIэгъонба, зыкIи сыгу КIодыгъэп, Сытэджыжьмэ гъогум Сытехьажьэу.

КъыхэкIыгъ гухэлъмэ Санэмысэу, Сыздежьагъэм игъом Сынэмысэу. Гъогоу сызтехьагъэр Сымылъэгъоу, Осэу къылъэсыгъэм Ыгъэсэеу. КъэсэшIэжьы къинэу Сызхэтыгъэр, Синыбджэгъухэм аIэ Къамыщэеу. Джы ясIон сэ ахэм Къэсэгъоты, Гъогоу сызтетыгъэр Язгъэлъэгъоу.

Ау сежагъ насыпэу КъысфэкIощтым, Гугъэ нэфэу гъатхэм Къысфихьыщтым. СэшIэ, нэфыр шIункIым КъыкIэлъэкIо, Тигъогогъоу жьыбгъэр Хъужьэу мэхъу. ТхьамыкIагъоп ренэу Сипчъэ Iутыр, Къытеощт зэгорэм ащ ГушIуагъор. Джа гухэлъым сэри СеIэтыжьы, Гъогоу сызтетыгъэм Пысэдзэжьы. *** ЗэкIэри ащэ ЫкIи ащэфы, Къэрари, Iофи, IэнатIи, шъуаши. Забыт цIэрыIом Итэмэтелъи, Анахь лъэшэу Бгъэгупэм хэлъи. ЗэкIэри ащэ ЫкIи ащэфы, ШIэныгъэу щыIэм Анахь лъэши. Узнэмысынэу ЛъэгапIэу щыIи, ШIулъэгъоу щыIэм Анахь лъэши.

Гухэлъэу уиIэм УлъыIэсынэу, Уиши шыгъачъэм Къатебгъэчъынэу, О удэгуIэ, Iоф ЗеогъэшIы, Чъые уимыIэу Ащ удэлажьэ. Ау ухэукъо, Унагъэсыщтэп! Уиши шыгъачъэм Къащытечъыщтэп! Апэ ишъыщти Ауж къинэщти, Агощыгъахэу Ахэр мэпсэух. Чэщыпэ пчъагъэ О умычъыеу, Илъэсы пчъагъэм Узфэлэжьагъэр, ЗэкIэри ащэу Къызырагъажьэм, ПщыпIэ фэхъунэу Ыщэфыжьыгъэх. Федэ къэкIуапIэ Ар ышIыжьыгъэу, Ежьыри рыразэу О уегъэразэ. Ушъэ кIэджыбэр, IэмычIэм чIалъхь, Пчъэу узыфаер КъызэIуихыщт.

Сыдэу зытшIына Джащтэу гъэпсыгъэх! Тыгу ымыштэхэу Ягугъуи тэшIы. Джахэр тэубых Е тэгъэмысэх, Джау зэрэщытзэ Ащ тадэпсэу. *** Хэти ипсалъэ ЦIыфым зэрехьэ, Цокъэ лъэпитIум Сапэр зэрахьэ. Хэт къэзыIощтыр А лъапэм тельыр, ЛIэшIэгъу чыжьэу КъызыхэкIыгъэр?

Хэта зышъхьашъо Непэ тытетыр? Хэти ыкIышъуа Сапэу тIэтыгъэр? КъэкIыгъэ пстэури ЦIыфым елэжьы, Лажьэ зимыIэри ЧIыгум екIужьы.

Зы чIыпIэ исым Гунахь ымышIэу Зи ыгъэкощырэп, Дэгъоу ар ошIэ. Зэрэхь-зэрэшхым ДэкIуатэ гъашIэр, Лъэу мыуцугъэм Телъ а бэлахьыр.

Къэсыщт зэгорэм Гугъум тистыгъэу, Огум ит пщэсым Щыщ тыхъужьыгъэу. Гупшысэ хьылъэу Такъыфехыжьэу Iоф зырагъэшIэу Тызэхафыжьэу.

Тэри а чIыгум Зэ текIужьыгъэу, ЛIэшIэгъоу кIуагъэм Щыщ тыхъужьыгъэу, Цокъэ лъэпитIум Сапэу тателъэу, Тауж къикIыщтым Тырихьыжьэщт. *** Бэрэ сэлъэгъу СыкъыдэкIыгъэу, Тыжьыны пшъэхъухэр Апшъэ ишIагъэу, Хьэхэри цIыфхэри ГъэкIэрэкIагъэхэу, Загъэпсэфынэу Гъогу къытехьагъэхэу.

Хьэр шIу алъэгъу, Зи япIолIэнэп! ХэшыпыкIыгъэу АIыгъэп пIонэп. Сэри сиджагъоп Псэушъхьэ Iушыр, ЕпIорэр зэкIэ Ащ къыгурэIо. Хьэм иIушыгъэ СыуплъэкIунэу, СIапэ сщэигъэ ШIуфэс есхынэу. «Iэу» къыщэигъэр Сэгъэсысыжьы, Ежьым игуапэу СIэ къебзэижьы.

Ау бэрэ мэхъу ЫIэ щэигъэу, ЦIыфы сэкъатыр КъыткIэрыхьагъэу. Сэлам етхыныр Зэтымыкужьэу, ТакIыб тэгъазэ Тымылъэгъунэу. Тыгу къытиIорэп Ащ тыдеIэнэу, ИтхьамыкIагъэ ТIэ фэтщэинэу.

ТхьамыкIэр тежьэ Джащ щыдгъэсэжьэу. Тэщ нахь къарыоу ГурытэгъаIо. «Лажьэмэ, — тэIо, — Лыжъ ышхыжьынэу, Ау зымылажьэрэм, Лажьэ къыхьынэу». Гъэсэпэтхыдэм РыдгъэшхэкIыгъэу, ТызышIошIыжьэу IутэгъэкIыжьы. ЕтIанэ нэтым Лыр къыфитэхышъ, Хьэ гъэшхэкIыгъэм Фэтэщэижьы. *** Тыгъэм бжьыгъэр Фытехыщтэп, ТиблэкIыгъи Къыгъэзэщтэп. Тебгъэзэжьэу УлъежьэжькIи, УкIэхьащтэп УиблэкIыгъэ. ЩымыIэжьым фэд БлэкIыгъэр, ГукъэкIыжьэу ОгъэлъапIэ. УичIыгужъ ПлъэгъункIи мэхъу, Ау блэкIыгъэм УкIэхьащтэп.

Къарыунчъэу Тыбгъэ теоу, ТиблэкIыгъэ ЗэIэтэшIэ. Хьаулыеу Къыгъэзэнэу, А лIэшIэгъур Къафэтэпчъы. Тыгу мыхъущтым ФэшIу тшIыгъэу, ТхьамыкIагъор Къытпэджэжьы. Тфэмгъэхъугъэр Джэрпэджэжьэу, ТичIыгужъы Къыщэджэжьы. *** ЗеукIыжьы, гур мэгуIэ: «КъыщыгъакI уиIофы!» еIо… Щытхъуи мылъкуи улэжьыщтэп, ГущыIэшIуи къыуаIощтэп. Мылъкур бгъотэу бай ухъущтэп, КъакIэмынрэр къыпкIэныщтэп. ПшIокIодыщтыр псауныгъ Къиныр ренэу ащ дыкIыгъу.

ГъашIэр пхьыгъэ улэжьакIоу! Iофым щэхъу гумэкI уимыIэу. Джы жъы Iахьэу къыуаты­гъэр Iэзэгъу уцым пэIохьажьы. Сыд бгъэхъагъэр, къэблэжьыгъэр? Уибгъэхэлъмэ къыпфахьы­гъэр? Гур мэузы, лъыр дэкIуае, Бэщыр пIыгъэу укъекIокIы. Урыгушхоу къэблэжьыгъэр — ЗымышIагъэм егощыжьы. Къины хъугъэ мы дунаим Къэрар уиIэу утетыныр. *** Зыр зэолIы! Зыр лэжьакIо! ТIуми абгъэ КIэрэкIагъэ. Ябгъэхэлъхэр Зэпэджэгухэу, Пчэгум итых Зэнэкъокъухэу. Анахь лъэшыр Зэтырахэу, КъысэлъэIух Зэхэсфынхэу. Заом зыр Хэтыгъ имашIо, Адрэм ыIэ ЧIым хэлъыгъ. Хэта щытхъур Зыфэсхьыщтыр? Ябгъэхэлъмэ КъясIолIэщтыр? Сяплъы лIыжъмэ, СэгъэшIагъо, ТIури гъашIэм Къыуфагъэх… Сыд ясIощтыр Сыд ясшIэщтыр, Агу рихьыщта Сэ къэсIощтыр? Шъэфэу гукIэ ЗэсэIожьы: Зыр лэжьакIо! Лъэшэу дэгъу! Ащ зэолIыр КъырехьакIы. Ау лэжьакIом КъыгурэIо, ИщыкIагъ Ащ ухъумакIо… *** Дунаим тетыр Зы лъэпкъ мэхъужьы, Анахь лъэшым ЗэкIэ екIужьы… Дэгъуба, дэгъу! ЧIыр зэрагъафэ, Дунаим тетыр ЗэкIэри хьафы… Ренэу хэплъхьанэу ЧIыгур гъэпсыгъэ, Ау зи къычIимынэу Ежь мэчэрэгъу. Хэпхырэр зэкIэ ЧIыфэу Iыохы, ИкIодыжьыгъо Къэогъэблагъэ.

МакIа Iыпхыгъэр, ЗэIубгъэкIагъэр? Къызыфэнэщтыр Бгъэнэфэгъаха? Джа дунаишхор КъэзыгъэшIыгъэм Зэблихъужьынэу Зи ыгъэпсыгъэп!

Ежь мыгузажъоу ИIоф зэрехьэ, ПIалъэр къэсыгъэу Зи блигъэкIыщтэп. ЧIыфэу Iыпхыгъэр ЗэкIэ пIихыжьэу, А зэхэфыпIэм УрещэлIэжьы. *** Пасэу пшIагъэр Пасэу огъотыжьы. Лъфыгъэу дэбгъэкIыгъэм Улъэплъэжьы. СэшIэ угу фэгъоу Джар зепхьащт, Къызщыхъугъэм Ыпсэ ащ хэлъыщт.

Уфемыжь о, Лъфыгъэр бгъэсэжьынэу, Ишы укIэхьанэу Улъемыжь. Ахэм непэ Шъхьафы ядунае, Зэблихъун ар хэти ЫлъэкIыщтэп.

Уфемыжь ИгъашIэ уеIэзэнэу, Гъогоу зытехьагъэм Къытепщынэу. Умыгъащтэ Иши лъэпэонэу, ШхоIоу ыжэ дэлъыр Дэмызынэу.

Уисабый псэупIэу Угу щыриIэм, Щыгъэпыт ихапIэ КъекIужьынэу. Гугъэу иIэм ПлъэкIмэ зегъэIэт, Гъогоу зытетыгъэм Техьажьынэу.

Умылъэгъоу о Гухэлъым ухэшIагъ, Къыпщыгугъэу ар ЛъэгапIэм дэкIоягъ. Игъэхъагъэ Ори удаIэтэу, О пцIэ пытэу Ренэу ыцIэ къаIо.

ШIы шъхьафиты! ГъакIо зыдежьагъэм! Ыгоу узхэшIагъэр Нахь гъэпытэ! ГукъэкIыжьым Лъыплъ ухэмызынэу, Иши ыжэ ШхоIур дэмызынэу. *** Тетэп дунаим Дагъо имыIэу, УрихьылIагъэу Мытхьаусыхэнэу. Ащ итхьаусыхэ Зыфэгъэзагъэр, Ымыгъэмысэу ЗыкIэрыхьагъэм. «Ащ фэдэ мэхъуа Ара цIыфыгъэр, Арэп щыIэжьба Джы адыгагъэр? Сыд къехъулIэна УкъызэхишIэмэ? Къызыхихыщтым Ар къыхэщына!» ГукIэгъу пщыхъоу О уегъэIасэ, Гукъаоу уиIэм Къыдырегъаштэ. Мылъкоу ежь иIэм ЫчIэ ымышIэу, Джа агъэмысэрэм Зыреухъумэ. СэшIэ гушIуагъоп Дагъо уиIэныр, Пчэгум уихьагъэу Щызэхэпфыныр. Ар зимыIофым ПсынкIэу зэхефы, Ежьым имылъкуи Къегъэгъунэжьы. Хымэ гукъаор ЗэхэфыгъошIоу, Хэти имылъкуи Боу лъытэгъошIу. Джары а цIыфмэ КъызыкIаIуагъэр, Гупшысэ шIагъоу КъызыкIэнагъэр: «О уимыIофхэр ЗэхэфыгъошIух! Уимые лъфыгъэхэр Боу гъэсэгъошIух»! *** Утыгъэп, ужъуагъоп Жъы умыхъунэу! ЗэкIэ икъугъэу Хэт тIысыжьыгъэр? Къадэмыхъугъэр О къыбдэхъунэп… Игъо къэсыгъэмэ Еж улэжьыгъэм… ЦIыф ыухыгъэп Iофэу ышIагъэр, Къыфэлэжьыгъэп Зыщыгугъыгъэр. Джы бэмэ раIо: «Хъугъэ, тIысыжь, Гупсэф щыIакIэ Къэулэжьыгъ!» Ау къагурыIорэп Е зэхашIыкIырэп, Ащ ылэжьыгъэр Хабзэм фэлажьэ. Ежьым жъы Iахьэу Къыратыжьыгьэр, ФэмыгъэшхэкIэу Узым ешхыжьы… *** Уизакъо хъугъэ! Джащ уфэягъ о! Гъогум утетэу Бэрэ уалъэгъу. Джащыгъум сэри Уигъогу сытетэу, О сыкъыплъыхъоу Джыри къыпщэхъу. Ау ухэукъо! Сыкъыплъыхъужьрэп! ЩыкIагъэу уиIэм СиIоф хэлъыжьэп. Сэ IэпыIэгъу О сыпфэхъущтэп, Узыфэягъэр СэбгъотылIэщтэп. Гощыгъэ хъугъэ ТигъэшIэ гъогухэр, ДгъэкIодыжьыгъэх Тигугъэ нэпкъхэр. ОшIэ-дэмышIэу ТызэIукIэжьми, ТызэрэмышIэу ТызэбгъукIожьы. Къыбдэмыхъугъэм УрыкIэгъожьэу, Лъахъэр гъэIагъэу Укъемыжьэжь. Джы сэ шъхьафитыр ОркIэ схъожьыщтэп! СигъашIи гъэры КъыфэсшIыжьыщтэп! *** Мы дунаим ИгъэпсыкIэ Инэу хъугъэ Зэблэхъугъэ! А зы упчIэм Иджэупхэр Зэфэмыдэхэу КъыхэкIы… Iаза цIыфыр Зэхимыхэу, Нэгу мэзахэу КъеIэзагъэр? Е ыIапэ мылы ЧъыIэу, Ыгу фабэ КъытеIагъэр? Бэрэ мэхъу Ущыгугъэу, Iазэ фэдэу УфэкIуагъэу, Ау иуз ежь Къыуитыгъэу, УкъэкIожьы Дэй ухъугъэу. Мэхъу ащ НэмыкIи Iазэу! УзэхишIэу, Ыгу пфэузэу! Ежьым ышъхьэ Емыблэжьэу, Узэу пхэлъыр О пхищыжьэу. Ау еджагъэр Арэп Iазэр… ЫгъэIасэрэп Ащ узыр! Зыгуи зыпси Къыпфэузрэм Инэплъэгъуи Пщэхъу Iазэу. Уигупшыси, Уинэплъэгъуи Узым кIыгъоу ЕгъэIасэх. ЦIыф лыузыр Зэхэзыхрэр - Ары Тхьэм Хихыгъэр Iазэу! *** Къынэсыгъэп Джыри гъатхэу Илъэс пчъагъэм Тызэжагъэр. Къытфэсыгъэп А фэбагъэу Тыгухэр бэрэ Зыфэягъэм. Тигухэлъхэр Зэтемыфэу ЗэблэкIыгъэх Тиилъэсхэр. Ау а гъатхэу Тызэжагъэр Гум къинагъэу КъетэхьакIы. Илъэс къэси КъэкIо гъатхэр, Дунай псэур КъегъэкIэжьы. Ау тэ гъатхэу БлэдгъэкIыгъэм Ымэ ренэу Къытфэк1ожьы. *** КъокIыпIэ благъэм Щызэхалъхьагъэу, ЛIыжъымрэ щыдымрэ Афэгъэхьыгъэу, СедэIоу мэхъу Орэды шIагъоу, Гупшысэ куухэр ЗырагъэкIугъэм. Лъэсыми лIыжъыр, Щыдым ешэсыми, Пхъорэлъфыр госэу, Зызэблихъугъэми, Сыдэу зишIыгъэми, АгурыIуагъэп, АримыгъэIони Зи ылъэкIыгъэп. Джащ фэд дунаир! ЗэгурымыIохэу. Сыдэу зашIыгъэми, Зэдэмыхъужьхэу. Зым игупшысэ Адрэм пеожьэу, Къалэу ашIыгъэхэр Зэхакъутэжьхэу. *** Тыдэ щыIагъэри ИчIыгу къекIужьы, УкIакIуи, бзаджи, Чабэм щыIагъи. Бзыоу бжыхьапэм Быбыжьыгъагъэми Набгъоу иIагъэм Къыфегъэзэжьы. Ау къыгъэзэжьырэп Сэ силъэпкъэгъоу ЛIэшIэгъу чыжьэм Хым икIыжьыгъэм. Бгынэгъэ чIыгур Хымэ хъужьыгъэу, КъызэкIужьыни Нэпкъ имыIэжьэу. *** Сыд пай къэхъущтым СыдэгуIэн, Зыфэдэр сымышIэу Сыгу езгъэбгъэн? Ежьыри сфэшIоу Сэри сыфэшIоу ТызэIукIэжьымэ Тыгуи зэбгъэн. БлэкIыгъэр машIо Яжьэ хъужьыгъэу, Дэири дэгъури Хэстыхьажьыгъэу. ЛIэшIэгъоу тэри ТшIокIодыжьыгъэм Ащ тыщылъэхъо Тымыгъотыжьэу. Сыд пай блэкIыгъэм Ыгу хэзгъэкIын, Дэими дэгъуми Ар зэзгъэшIэн. БлэкIыгъэр мыжъо - Гъогу хэсшIыкIын, КъэкIощт дунаим Джащ сырекIун. Тыгъэр нэгушIоу, Мафэри ошIоу, Пчэдыжь осэпсыр Ыгъэгъушъыжьмэ. Бзыухэм чэфэу Орэд къыхадзэмэ, КъэкIогъэ мафэм ШIуфэс есхын.