Тиадыгэ литературэ нэмыкI лъэпкъ литературэхэм бэкIэ анахьыкI, джыри илъэси 100 хъугъэп зыщыIэр. Ауми, титхакIохэм, усакIохэм гуетыныгъэ фыряIэу тилитературэ ипэIухъо къызэIуахыгъ, нэмыкI цIыф лъэпкъхэм ялитературэхэм ауж къинэхэрэп.

Непэ зыцIэ къесIомэ, шъугу къэзгъэкIыжьымэ сшIоигъор зэлъашIэрэ тхакIоу, цIыф жъу­гъэ­хэм зитхыгъэхэмкIэ анахь апэблагъэу ыкIи якIасэу Пэнэшъу Сэфэр Иляс ыкъор ары. Ар Теуцожь районым итыгъэ къуаджэу Къэзэныкъоежъым (хычIэгъ хъугъэ) чъэпыогъум и 29-м, 1930-рэ илъэсым къыщыхъугъ. 1957-рэ илъэсым Пшызэ мэкъумэщ институтыр къыухыгъ агрономэу. Ау исэнэхьаткIэ колхозым илъэситIу Iоф зэрэщишIагъэр. 1959-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 1998-рэ илъэсым нэс гъэзетэу «Социалистическэ Адыгеим», нэ­ужым «Адыгэ макъэм» коррес­пондентэу, отделым ипащэу, редактор шъхьаIэм игуадзэу Iоф щишIагъ. 1998-рэ илъэсым къы­щегъэжьагъэу кIэлэцIыкIу журналэу «Жъогъобыным» илъэс 20 Iэпэ-цыпэм иредактор шъхьэ­Iагъ.

Пэнэшъу Сэфэр ытхыхэрэр къыхиутыхэу 1965-рэ илъэсым ригъажьи, илъэс 50-м ехъурэм къэлэмыр зэ ыгъэтIылъыгъэп, IофшIэкIошхуагъ. Ащ фэдиз илъэсхэм Сэфэр сэмэркъэу ыкIи лакъырд тхыгъэхэмкIэ ыубли, рассказхэмкIэ, повестхэмкIэ, романхэмкIэ кIэкIыжьэу тхы­лъыбэ адыгабзэкIэ ытхыгъ, къыдигъэкIыгъ. Ахэр адыгэ щыIэкIэ-псэукIэм ыкIи цIыфхэм ягъашIэ ащ зэрэщыкIащырэм яхьылIагъэх. Сэфэр лъэшэу цIыф нэжгъурэу щытыгъ, ылъэгъуи, зэхихи, къаIуи, къашIи, къэралыгъо Iофыгъохэр пащэхэм зэрэзэшIуахыхэрэри, хьилэгъэ- къончагъэ зезыхьэхэрэри, уехъоп­сэнэу цIыфышIухэр зэрэмымакIэри, тикъэралыгъо гъэ­псыкIэ шIоу хэлъыри, мытэрэзэу хэплъагъорэри итхылъхэм гъэшIэгъонэу, лъэныкъуабэр къызэдиубытэу къащыриIотыкIыгъ.

ТхакIом илитературнэ образхэр тхылъеджэхэм агу нэсых, сыда пIомэ ахэм яшIыкIэ-IуакIи, ягъэпсыкIи ежь ылъэгъурэ пстэумэ атыришIыкIыгъ. Сэфэр ирассказхэм, исэмэркъэу тхыгъэ зэфэшъхьафхэм («Пшэсэн», «Зэмыжэгъэхэ хьакIэхэр», «Къэ­ц­пэнэ Iэрам») щыIэныгъэ хъугъэ- шIагъэхэр алъапс. Иапэрэ повестэу «УшэтыпI» зыфиIорэм, «ШIулъэгъур нахь лъэш», «Псы къаргъом ычIэгъ», «Шъоу дыдж», нэмыкIхэми цIыфым, адыгэ лъэпкъым пэкIэкIыгъэ охътэ пычыгъор, ар зыфэдагъэр; ежь цIыфым ышъхьэ къырыкIуагъэр – къыдэхъугъэр е зымыгъэхъугъэу илъэгъо зэныбжь тезыщыгъэр сурэтышхоу тынэ къыкIагъэуцо; гъашIэ бгъэшIэныр тхъагъоми, уфэмысакъымэ, а щыIэныгъэ дэдэм уекIоды­лIэжьын зэрилъэкIырэр ироманэу «Бэджэхъ» цIэу зыфишIыгъэм узIэпищэу, сюжетыр фэ­къулаеу ыгъэпсызэ, Пэнэшъу Сэфэр къыщыриIотыкIыгъ.

Тхэн-гупшысэн лъагъор гъа­шIэ зыфэхъугъэгъэ тхэкIуагъ Сэфэр. ЩыIэныгъэр кIэзыгъэнчъэу зэпиплъыхьэмэ, ыпщы­жьымэ, ызыжьызэ произведение гъэшIэгъонхэр, образ чъэпхъыгъэхэр къытыгъэх. Сэфэр итхылъхэр цIыфхэм афыриIэ гуфэбагъэр къахэщэу еджэгъошIух, уасэ ахэм нахь афэозыгъэшIырэр ухэтми, зыгорэущтэу — уишэнкIэ, уиIокIэ-шIыкIэкIэ, уикъэраркIэ узыфэдэ геройхэр бэу ахэм зэрахэбгъуатэхэу, узэрэзэрагъэплъыжьырэр ары.

Пэнэшъу Сэфэр тхэкIо къодыягъэп, ар ижьыкъэщэ гупсэфыгъ, мытхэуи щысыни щыIэни ылъэкIыщтыгъэп. Итхылъ пэпчъ зы лъэпкъ тхыд: «Хым ишъхьал мэхьаджэ» «Хьилагъ», «УIэ­гъэжъ­хэр», «Шъоу дыдж», «Бэджэхъ».

ТхакIом тарихъ лъапсэ ыкIи мэхьанэ зыкIоцIылъ тхылъхэм афэшъхьафэу шIулъэгъум фэгъэ­хьыгъэхэри, ар зыфэдэр ыкIи зэрэчэгъошIур, уфэмысакъмэ, зэрэщэнаут шъыпкъэр, шIомыкIым зэрэфэдэр щыкIигъэ­тхъыгъ ироманэу «ШIулъэгъумрэ шIомыкIымрэ» зыфиIорэм. ШIу­лъэгъу мыгощыгъэм ехьылIэгъэ рассказэу бэ иIэри.

КIэзгъэтхъымэ, къыхэзгъэщымэ сшIоигъу джыри зэ Пэнэшъу Сэфэр тхэн-гупшысэным лъэш дэдэу зэрэпылъыгъэр. УрысыбзэкIэ къыдэкIыгъэ тхылъхэри иIэх: «Букет колючек» зыфиIорэр Москва 1981-рэ илъэсым къыщытырадзагъ, «Братья Шеваековы» — 1981-рэ, «Сыновний долг» зышъхьэри Москва къыщыдэкIыгъэх.

Пэнэшъу Сэфэр ытхыгъэхэм ащыщхэр журналхэу «Зэкъошныгъ», «Кубань», «Дон», «Крокодил» ыкIи «Литературная Россия» зыфиIохэрэм къыхаутыгъэх.

Повестэу «Псы къаргъом ычIэгъ» зыфиIорэм пае Теуцожь Цыгъо ыцIэкIэ агъэнэфэгъэ премием 1990-рэ илъэсым тхакIор илауреат хъугъэ. Литературнэ-творческэ лъэгъо зэныбжь дахэ тиадыгэ литературэ щыпхырищыгъ, игъэхъагъэхэм яфэшъошэ уасэ къафашIыгъ. Сэфэр «Адыгэ Республикэм инароднэ тхакIу» ыкIи «Адыгэ Республикэм культурэмкIэ иза­служеннэ IофышI» зыфиIорэ щытхъуцIэхэри къыфагъэшъошагъэх.

Пэнэшъу Сэфэр УФ-м итхакIохэм я Союз 1977-рэ илъэ­сым къыщегъэжьагъэу хэтыгъ. ТхэкIо нахьыжъыр къызытхэмытыжьыр джыри илъэс хъугъэп, ежь идунай ыхъожьыгъэми, игушъхьэлэжьыгъэкIэ къытхэ­тыщт. ЦIыфхэр лъэшэу икIэсагъ, илъэпIагъ, аготэу щыIагъ ыкIи тхагъэ.

Мамырыкъо Нуриет.