25 eylül günü İstanbulda yurtdışında yaşayan çerkeslerin sıkıntılarını ele alan bir sempozyum gerçekleştirildi. Kanadada bulunan Vatana Dönüş Derneği ve İstanbulda Bulunan Çerkes Kadınları Yardımlaşma Derneği bu etkinliği organize etti.

Etkinlik «Diaspora Çerkesleri: sorunlar ve çözüm yolları» ismini taşıyor. Günümüz diaspora çerkeslerinin ‘hasta oldukları’ varsayılan  rahatsızlıkların tedavisi için neler yapılması gerektiği ele alındı. Sempozyuma çeşitli ülkelerden temsilciler katıldı.  Katılımcılar arasında Türkiye, Suriye, Kanada, Amerika, Almanya, İsveçten gelenler  bulunuyordu.

Ben de uzun yıllardır diaspora çerkesleri ile alakalı çalışmalar yapıyor oluşumdan dolayı etkinliğe davet edilmiştim. Altını çizerek belirteyim, ele alınanlar ilgimi çekti. Soydaşlarımızın ne gibi sıkıntıları var? Dile getirilen her bir konuya vakıf olduğum ortaya çıktı.

Etkinlik açılışını yapan Vatana Dönüş Derneği (CRO) başkanı Staşu Orfan’ın belirttiği üzere bu çalışmada  herkes fikirlerini belirtme hakkına sahip ve karşılıklı müteala usulüne uygun bir yöntem izlenecekti. Bir kişinin dahi görüşü göz ardı edilmeyecek, kim ne belirtirse belirtsin her şeyin faydası gelir kanaatindeler, fakat konuşmacıların dile getirdikleri konulara özen göstermelerinin de faydalı olacağını söyledi.

Staşu Orfan’ın kendi görüşüne göre diasporanın en büyük sorunu asimilasyon. Günümüz itibariyle internetin sağladığı olanakların elimiz altında oluşu sayesinde her ülkede ne olduğundan haberdarız. Örneğin Amerikada bir şey olduğunda, atılan ilk adımda Türkiyedeki Çerkes’in de haberi oluyor, Aynı şekilde tam tersi de geçerli.

Amerikadaki Çerkes de Türkiyedeki kazanımlardan da kaybedilenlerden de haberdar.

Orfan, örneğin çerkesleri ele alacak olursak, pek çok farklı ülkede yaşadıklarını, günümüz dünyasındaki tüm diğer insanlar, halklar gibi globalleşmeden etkilendiklerini belirtti.

Tüm Çerkeslerin asimilasyonla mücadele  konusundaki düşüncelerinin dile getirilmesi için bu sempozyum organize edildi. Staşu Orfan vatana dönüş konusundaki sorunları da dile getirdi. Orfan’ın idarecisi olduğu dernek vatana dönenlere nasıl destek olunur ne gibi yardımlarda bulunur konularına eğilmek için kuruldu. Vatanla ilişki içerisinde olmadan Çerkes  kalınması mümkün değil. Bu yüzden vatana dönmek isteyen herkese yöneticiliğini yaptığı bu grup yardımcı oluyor. O’nun belirttiğine göre bu günkü en büyük problem Suriyede savaşta bulunan çerkeslerin bu ortamdan çıkartılması. Fakat onların pek çoğu Suriyeden ayrıldığında ekonomik istikrara sahip avrupa ülkelerine yönlerini dönüyorlar. Çünkü Rusyada mesleklerinde iş bulamayacakları kaygısını taşıyorlar, ayrıca dil ve kanunları bilmiyor olmalarıda onları çekincede bırakıyor.

Bildiğimiz kadarıyla Suriyeli Çerkesler çerkesceyi iyi biliyorlar bunun yanısıra İngilizce bilenlerinin de sayısı az değil, bu yüzden bu dilin kullanıldığı ülkeleri daha ön plana çıkarıyorlar. Staşu Orfan vatanla ilişkisi olmaması halinde diasporadaki çerkeslerin dili de xabzeyi de kaybedeceğini belirtti.

O, Suriyeden vatana dönmüş olan ailelerin yaşama uyum sağlamış olmasına önem veriyor, bu şekilde Adıge cumhuriyetine dönmüş herkese yardımcı olunduğu aşikar, okuyacaklarsa, çalışacaklarsa, konut edineceklerse de  cumhuriyetin destek olduğunun altını çizdi. Ayrıca Rusyada yaşamlarını sürdürmeleri için gerekli olan evraklarında kanunlara uygun tanzim edilmesinin de büyük bir çalışma olduğunu söyledi.

Çerkes Kadınları Yardımlaşma Derneği Başkanı Günsel Avcı’da bir konuşma yaptı. Farklı ülkelerdeki Çerkesler yok olmamak için güçlerini nasıl bir araya getirebilirler?  Sempozyum katılımcılarına bu sorunun yanıtı üzerine çalışmaları çağrısında bulundu. Belirttiğine göre toplantının ana konusu da bu. Diaspora Çerkeslerinin ‘hastalıklarından’ kurtulması için güç birliği içerisinde çalışması gerekiyor. Sempozyumu da bu yüzden organize ettiler. İşbirliği yolunda neler yapılabileceğini ele alacaklar.

Çerkes Dernekleri Federasyonu  Başkanı Nusret Baş konuşmasında gençlere seslendi. O, Diaspora çerkes gençlerinde çerkes düşüncesinin kaybedilmiş olmasının en büyük sorun olduğu görüşünde. Dili de xabzeyi de bu yok ediyor. Doktor Nusret Baş gençlerin Çerkes milleti ile onur duyup, türedikleri milleti bilip, binlerce yıldır var olan milletin yok olmasına izin vermemeleri gerektiğini  kavrarlarsa o zaman uyanacakları kanaatinde.

İstanbul Çerkes Derneği Fahri Başkanı Neğoy Yaşar ise diaspora çerkeslerinde en büyük sorunun dili kaybediyor olmaları olduğunu belirtti. Ulusun uyanıp bu ağır hastalıktan kurtulması için gerekirse her dernekte çerkesçe kursları açılması vatandan eğitimcilerle online derslerin verilmesi böylesi olanaklardan faydalanılması gerektiğini söyledi.

Uzun yıllardır  derneklerde çerkesce kursları vermekte olan Bram Alaattinde bu düşüncenin en önemli şey olduğunu belirtti. Gençler yabancı dilleri iyi öğreniyorlar ama anadillerine önem vermiyorlar. Çerkesçe kursları vermeye başladığında  ilk derse 20-30 kişi gelirken daha sonra çeşitli bahanelerle, ya vakit bulamadıklarından, ya üşendiklerinden ya da zora gelemediklerinden gelmemeye başlıyorlar, kurs sonunda ise üç-dört kişi kalıyor. Bram Alaattin Türkiyede Çerkes Televizyonu açılması gerektiğini bu konu üzerinde  gerçekten çalışılması gerektiğini belirtti. O’nun bakış açısına göre başka uluslar, örneğin kürtler buna sahip olabildilerse neden Çerkesler olamasınlar? Durmadan bu sorunun dile getirilmesi gerektiğinin altını çizdi.

Türkiyede faaliyet gösteren Çoğulcu Demokrasi Partisi başkanı Faruk Aslandok çerkeslerin sorunlarının çözümlenmesi için siyasi konularda çalışılması gerektiğini belirtiyor. Devlet Meclisine girerlerse, uluslar ile alakalı kanunların çıkartılmasına ön ayak olacaklarını, bu konularda mücadele edeceklerini belirtiyor. Bunun yanısıra Türkiyede bulunan Çerkes ve Kafkas dernekleri federasyonlarının işbirliğinin geliştirilmesinin gerektiğini de belirtti. Ulusun büyük sorunlarını birlikte çözme yoluna giderlerse daha kolay olacağını söyledi.

Amerikadan gelmiş olan temsilci Barsbay Nuraldin, Dispaoradaki çerkes derneklerini bir araya getirecek Dünya Diaspora Çerkes Derneği kurulmasının gerektiğini belirtti. Böylesi büyük bir grup olduğunda, tüm isteklerin bir yerde değerlendirilebileceğini söyledi. Vatanla kurulan köprüye de değer veriyor. Diaspora Çerkeslerinin Vatana gidip-gelişlerini kolaylaştıracak kanunların çıkartılması yönünde de çaba sarfedilmesinin gerektiğini belirtti. Bunun için Rusya kanunlarının iyi öğrenilmesi, faydalı olacak hususların değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Derneklerin kültür, dil, xabze yanısıra siyasetle ilgilenmeleri gerektiğini belirtti. Amerikalı katılımcı Barsbay Nuraldin, günümüzde faaliyet gösteren DÇB’ye güven duymadığını bu yüzden yurtdışında yaşayan Çerkes derneklerinin katılımı ile Diaspora derneği kurulmasının gerekli olduğunu düşünüyor.

Ankara Çerkes Derneği fahri başkanı Huaj Fahri Çerkes sorunlarının çözümü için maddi güce sahip olunmasının gerektiği görüşünde. Cömert çerkes varsıllarının sayısı az değil, Dünya yardımlaşma vakfı kurulmasının iyi olacağını düşünüyor. Fahrinin belirttiğine göre, işte o zaman uzun yıllardır  dünya genelindeki Çerkeslerin özlem duydukları Dünya Çerkes televizyonu, radyosu açabiliriz, ayrıca dil öğrenim projelerini de yaşama geçirebiliriz.

Avrupa Çerkes Dernekleri Federasyonu Başkanı Voreko Zatinin görüşlerine göre  Diaspora Çerkeslerindeki başlıca hastalık derneklere gitmiyor olmaları. 50 yılı aşkın süredir yurt dışında çerkes dernekleri açılmış durumda, bu derneklere giden insanlar ise hep aynı kişiler. Millet için çalışmayı, onun sorunlarını çözmeyi görev telakki edenlerin sayısı çok az.  O, Dünya Çerkes Birliği ile alakalı da beyanda bulundu. Bu organizasyonun diaspora çerkesleri için kaygılanmadığı, sorunları ile ilgilenmediği kanaatinde olanların yanıldığını belirtti. DÇB’nin çerkesçe öğrenimi, xabzenin korunması, Yugoslavya ve Suriyedeki savaşlardan vatana dönmüş olan Çerkeslere destekler verilmesi konusunda DÇB’nin pek çok şeyin üstesinden geldiğini söyledi.

Tüm konuşmacıların en büyük hastalık olarak belirttikleri şey ise diasporadaki derneklerin birlik, işbirliği içerisinde olmaları. İlginç olan şey ise bunun herkes farkında, fakat günümüzü ele alacak olursak gördüğümüz şey bambaşka. Diaspora Çerkeslerin kurdukları derneklerin sayısını bilmek zor. Birisinin öne çıkarttığı şeye diğeri katılmıyor, her biri başka başka kararlar alıyor, bir işi birlikte çözelim deseler de bakış açıları örtüşmüyor o yüzden de bir arada çalışamıyorlar.

Ele alınan konularla alakalı tesbitleri madde madde belirlediler. Bunlar – Diaspora Çerkes derneklerinin birlikte çalışma şekli, Diaspora Dünya Çerkes Derneği kurulması, Dil ve xabzenin korunması Çerkes televizyon ve Radyosu açılması. Her bir maddenin üzerinde çalışcak çalışma grupları belirlendi. Bu çalışma grupları çıkış yolları üzerine faaliyet gösterecek.

TEŞU Svetlan

Çeviri; AÇUMIJ Hilmi