КIэлэегъаджэу, усакIоу, тхэкIо-публицистэу ыкIи цIыф къызэрыкIо шъырытэу Мэхъош Руслъан Ибрахьимэ ыкъом идунэелъэгъукIагъэм сыкъыпкъырыкIызэ (итворчествэ сиIэубытыпIэу), ситхыгъэ мыщ фэдэ шъхьэ фэсшIыгъ.

ПIуныгъэми гъэсэныгъэми пшъэрылъ шъхьаIэу яIэр хэти ицIыфыгъэ фэса­къэу ыухъумэныр ыкIи ежь фэдэ цIыф минхэм фэлъэкIырэмкIэ IэпыIэгъу афэ­хъу­ныр, ишIуагъэ аригъэкIыныр ары.

Мэхъош Руслъан адыгэ лэжьэкIо унагъо къихъухьагъ, щапIугъ, гушIуныгъэ-хьалэлыгъэр зэфэдэкIэ хэгощэгъагъ – ыгу тIупщыгъагъэ, илъэпкъ паемэ, зышъхьамысыжьхэрэм ащыщыгъ. ШIоигъуагъ адыгэхэр лъэпкъ лъэчIэжъэу зэрэщытхэр амыгъэгъуащэу, ягущыIэ нафэу, ягупшысэ куоу, ящэIагъэ пытэу, ялIыгъэ лъагэу, янамыс къабзэу, хэткIи щысэтехыпIэхэу непи мы гъашIэм хэтынхэу. Мэхъошым исабыигъо-кIэлэцIыкIугъо, икIэлэгъу-ныбжьыкIэгъу охътэ къиным тефагъ: зэо лъэхъаныр, зэо кIэзыжь гъуй-сыир, гъэблэ мафэхэр, сабый ыкIи нэжъ-Iужъ дэдэхэу мыхьамелэ фыгуцэм фалIэхэрэр…

Кавказ заоу адыгэ лъэпкъыр зы­хьаджыгъэр – тыркъо мыкIыжь адыгэ лъэпкъымкIэ.

Тарихъ хъугъэ-шIагъэ пэпчъ усакIом ыгу ыкIи итворчествэ чIыпIэ щаубы­тыгъ.

…Фэягъэхэп икIыжьынхэу хэпIэжъым,

Къин къащыхъугъ абгынэнхэр якъэжъ­хэр…

Фэягъэхэп ахъожьынэу ячIыгу,

ХэтIэгъагъ, лъапсэ щидзыгъэу, ащ агу!

ИмыкIыжьыным фэшI зызыгъэлIэжьи,

Хы ШIуцIэм хахьэзэ зезгъэтхьэлэжьи,

Къушъхьэм дэкIуаезэ зыкъезыдзыхыжьи –

КъахэкIыгъ…

ЛIыгъэр зибыракъэу пыим пэуцугъэ­хэри щыIагъэх, лIышIукIэ ацIэ раIуагъэу, ау кIуачIэкIэ, IашэкIэ, лъэкIыкIэ зэфэдагъэ­хэп… Адыгэ лъэпкъыр зэпкъыры­зыгъ…

Усэу «Гъэблэ илъэсхэр…» зыфиIорэри зэо тхьамыкIагъор зэрэщэчыгъое дэдагъэм ехьылIагъ:

Гъэблэ илъэсхэу фыгуцэр зэдышъэ бжыбым

Къыпфащэиным пIэстэбзыгъэ такъыр мэхьан иIагъ.

*** ИмыIэ пэтзэ къыуатэрэм,

ИIэмкIэ къыбдэгуащэрэм,

СшIэрэп сэ щыIэу пеIэн.

Iоф сшIэн, сытэн сэлъэкIыфэкIэ

ЩыкIэу слъэгъурэм сыдеIэн. (н. 11-рэ)

ТхьэрыIо папкIэх мы сатырхэу усакIом къыIохэрэр. УщыIэныр пшъэдэкIыжь инэу елъытэ тхакIом, къыгурэIо щыIэныгъэр зэрэкъобэ-бжъабэри, ау, сыд хъугъэкIи, уигъогу зафэ утекIы зэрэмыхъущтыр иусэ-ушъый.

Къиныгъ а уахътэр, ау Тхьэм аригъэ­щэчыгъ. Къин зэпымычыжьмэ къакIэзыжьыгъэ цIыф жъугъэ лъэпкъхэм адыгэхэри ащыщыгъэх, ау хьазабым къыуфагъэхэп – апэкIэ плъагъэх, щыIэмэ лъэшэу ашIоигъуагъ, Iоф зэхэдзи, лъэпкъ Iум-пэми яIагъэп; еджагъэх, яакъылкIэ щыIагъэх, зэрэцIыфхэр зыкIи зыщагъэгъупшагъэп, ялъэпкъ гупшыси, янамыси зэралъэкIэу къагъэгъунагъ.

Мэхъош Руслъан ищыIэныгъэ гъогу къурпэн хьазырыгъэми, фэлъэкIырэр сыдигъуи ышIагъ. КIэлэегъэджэ сэнэ­хьатэу къыхихыгъэм фэкIуагъ, апшъэрэ гъэсэныгъэ зэригъэгъотыгъ ыкIи пIуныгъэ-гъэсэныгъэ Iофышхор илъэсыбэрэ ылэжьыгъ. Ащ готэу ежь хэлъ зэчыир къызэригъэлъэгъощтым мыпшъыжьэу пылъыгъ, къыдэхъугъ.

1975-рэ илъэсым къыщыублагъэу Руслъан ытхыхэрэр хиутыщтыгъэх. Ещэ­жьагъэ хъугъэ гупшысэр аузэ зыкъигъэ­нафэу лъыкIуатэщтыгъ. Иадыгэ лъэпкъ гукIэгъу гъунэнчъэу фыриIэр Мэхъошым иусэхэм, ипоэмэхэм, иусэ-гукъэкIыжьхэм, исонетхэм, исатыриплIхэм къащыриIотыкIыгъ. Руслъан усэ тхылъ пчъагъэ къыдигъэкIыгъ, ахэр зы гупшысэ кIапсэкIэ зэпхыгъэх — «УцIыфэу укъызэтенэныр — лъэпкъыр уухъумэныр бгъу пстэумкIи». Усэу «УусэкIоныр Iоф псынкIэп» зыфиIорэм Мэхъошым къыщеIо: «Тэ пшъэдэкIыжь лые зытетлъхьажьыгъ: тыусакIу!» Мы сатырхэм арыгъуазэу игъашIэ къыхьыгъ усакIом.

Сыд сэшIэми, сихэгъэгу сырицIыф

СыкIэрыпчын умылъэкIынэу.

СыгукIи, сшъхьэкIи сепхыгъэу! (н. 16-р).

УцIыфыныр – апэрэ усакIомкIэ; сыдрэ Iофи уегугъоу зэшIопхыныр, уигущыIэ уфэсакъыныр, цIыфхэм угу афэузыныр, быным уфэшъыпкъэныр, ныбджэгъур бгъэлъэпIэныр, о къыомыкIущтыр нэ­мыкI емыутэкIыныр, къэрар сыдымкIи пхэлъы­ныр. Арыба адыгэ пIуныгъэр зэрэзэхэлъыри: пфашIэмэ — шIу шIэ, пфэмылъэ­кIымэ — уиягъэ хэти емыгъэкI. УсакIом итворчествэ щыкIегъэтхъы емрэ шIумрэ сыдигъуи щыIэныгъэм щызэпэIутэу чIыпIэ зэрэщыряIэр. Ау гущыIэжъхэу «ШIу шIи псым хадз», «ШIум шIу ипэгъокI», «ШIушIагъэр кIодырэп» зыфиIохэрэм мэхьанэшхо зэряIэр кIегъэтхъы, ер зышIэу, зэкъозыдзэрэм ежь-ежьырэу лажьэ зызэрэхидзэжьырэр ипоэтическэ сатырхэм къащеIо. Адыгэ гущыIэжъхэм купкIышхоу яIэр иусэхэмкIэ кIигъэтхъы­зэ, лъэпкъым ипсихологие зыфэдэр танэIу къырегъэуцо, уицIыфыгъэ умыгъэпыутыныр, ощ фэдэм лъэбгъу емыдзыныр, зимыхьамелэ къыпIуфагъэм IупшIэ фэмышIыжьыныр, уемыгоожьыныр ухэтми укъызэтезгъанэхэу, узыухъумэхэу зэрэщытыр иусэ зэфэшъхьафхэм зафэу къащеIо. Анахьэу гупшысэ ин зэфэхьысыжьхэр зыщишIыгъэр тхакIом итхылъэу «Утхъэу, цIыфыр, ущэрэI!» зыфиIоу Адыгэ Республикэм итхылъ тедзапIэ 2014-рэ илъэсым къыщыдэкIыгъэр ары.

Мыщ къыдэхьагъэх усэхэу лъэхъаныр, хэгъэгур, лъэпкъыр, усакIор къэзыушыхьатхэрэр:

…Титыгъосагъэми,тинепи,

ТинеущыщтымкIи

ГугъуемылIыныгъэ схэмылъэу сагъэгумэкIэу

ЗэкIэсымгъэзыхэу — сыохътэзэпх — къы­щеIо усэу «УусэкIоныр Iоф псынкIэп» зыфиIорэм.

Мэхъошым ыгу гъэпсэфыгъо гори фишIырэп, ар ренэу лъэпкъ IофыгъохэмкIэ ушъагъэ — ныдэлъфыбзэм къырыкIощтыр, тишэн-хабзэхэр къызэтегъэнэгъэнхэр, нэмыкIхэр. Мы тхылъым жанрэу сонетми чIыпIэ щигъотыгъ ыкIи ар Мэхъошым фызэшIокIыгъ. «СатыритIухэр», «Синыбджэгъухэр», «Поэмэхэр», «СатыриплIхэр», «КIэлэгъум игукъэкIыжьмэ ащыщхэр», нэмыкIхэу къыдэхьагъэхэми усакIом творческэ пшъэрылъышхохэр зэрэзыфишIыжьыщтыгъэр ыкIи зэрэзэшIуихыщтыгъэхэр, иады­гэ гупшысэ хъупкъэ зэрэхигъэхъуагъэр, иадыгабзэ къыухъумэу зэрэтхэщтыгъэр нафэ къыпфашIы. Иусэ сатырхэм ухэтми укъызхагъэшхъожьы, уилъэпкъ урыгушхоу, убзэ бгъэлъапIэу, узэрэцIыфыр пщымыгъупшэу ыкIи къэбгъэшъыпкъэ­жьэу ущыIэным Р. Мэхъошыр къы­фэджэ. Ежь тхакIор илъэс заулэ хъугъэ (2017) къызытхэмытыжьыр, ау ицIыфыгъэ дахэкIэ, игупшысэ куукIэ къытфэсакъэу, тызэригъэплъыжьэу, къытхигъахъоу тигъу­сэщт, ишIулэжьыгъэ кIодыщтэп. ЩыIагъэмэ, Мэхъош Руслъан мы ма­фэхэм ыныбжь илъэс 81-рэ хъущтыгъэ.

Мамырыкъо Нуриет.