ЦIыф гъашIэр хьазаб закI
(Поэмэм щыщ пычыгъохэр)
1
Мы дунаеу
Тызытетым,
Непэ зэкIэ
Тэ щытлъэгъурэм,
ЦIыфым ишIэ
Зэрэхэлъым,
Тигъэгушхоу
Тыщэпсэу.
ПсэукIэшIум
ИхьатыркIэ
ТшIэрэ пстэури
КъетэгъэкIушъ,
ТиакъылкIэ
Тызнэсыгъэм
ИлъэгапIэ
ТшIогупсэф.
Джары игъоу
Зыщытлъэгъурэм,
ГъэшIэн къушъхьэр
ЗыкIэткъутэрэр,
Гъэ мин псыхъом
Илъэгъуапэ,
Тэ тызфаем
ЗыкIэдгъазэрэр.
ЧIым тыритхьэу
Къытщыхъугъэу,
Къыщыхъугъэр
ТэгъэкIоды.
КъырыкIощтым
Тегупшысырэп.
Тыраз тхъагъо
Щэтэгъотышъ.
Ау ежь чIыгум
Изыналъэ
Пэпчъ гуIэнкIэ
Охътэ кIыхьэм
Зиугъойзэ,
Боу хьазабкIэ
Хъошъэн итэу
ЩыIэ хъугъэ.
***
Космос чыжьэм
ИшIункI Iабгъоу,
Тинэплъэгъу
Къыриубытэу,
Жъогъо бынхэр
КъызщышIэтырэр,
Огу чIэнычъэм
ИлъэгапIэ,
Рэхьат фэдэу
Къыщэлъагъо.
Ау илъэс
Миллиард
Пчъагъэм,
Игъунапкъэ
IуигъэкIотызэ,
ИпщыпIэшхоу
Зызыубгъурэм,
Гупсэфыгъо
ЩыриIагъэп.
Джа зэгорэу
Зэрэщытыгъэу,
Непэ нэси
Ащ шъозехьэр
Щызэпыоу
ЗыкIи хъурэп:
Зыр щежъукIы,
Зыр щестыкIы.
Жъогъо стырхэр
ЗэрипхъэкIхэу,
ГъашIэр плъырэу
ЩырекIокIы…
***
Джащтэу щытыгъ
Зэман чыжьэу,
Джыри цIыфыр
Къэмыхъугъэу,
Ащ псэупIэу
ИIэщт чIыгури
Джы зэрэтшIэу
ЗыщэмыIэм.
Ащ ычIыпIэ
Космос шIункIым
Жъогъо минхэр
Зэу къыщыхъухэу,
Зэу кIосэжьхэу,
Ясэпацэу
Къапызыгъэхэм,
Фыртынэшхом
Жъоку устхъор
Аригъэпхъэу,
Шъхьаджэ-псаджэу
КъырифэкIыщтыгъэх.
Ащ етIанэ
Зы бын Iужъоу
Зызыугъоеу
Езгъэжьагъэ
Жъогъо сапэр,
Плъырэу жъэрэ
Лэгъупышхом
ЗырипхъанкIэу
Илъэс минхэм
ЗигъэпIонкIыкIэ,
МэшIо жъокум
Ыбгынэжьыти,
Пэхъэ Iужъур
КъешIэкIыгъэу.
Плъыкъожьынэу
Ригъэжьэжьыщтыгъ…
Джар ишIыкIэу
Гъэ миллионхэм,
Зы IашкIэшхоу
Жъогъо сапэм
ХэшIыкIыгъэ
Щыпэ чIыгур
Ижъы дэдэкIэ
ЩыIэ хъугъэ.
Ащ етIанэ
Охътэ кIорым,
ИщыкIэгъэ пстэур зэкIэ,
Дэхэ дэдэу
КъыришIэкIыщтыгъ.
Ащ ишIуагъэкIэ
Псыхъуи, хышхуи,
Тенджэз кууи,
КъэкIырэ пстэоу
Непэ тлъэгъури,
МэкIэ-макIэу
ЩыIэу хъущтыгъэ.
ДунэякIэр
КъэкIэракIэщтыгъэ.
***
Джар ишIыкIэу
Ижъырэ чIыгум,
Игъорыгъоу
Охътэ кIыхьэм
ЩызэфэшIухэу
ЗэкIэ хъугъэ.
Ащ ыужым
Зы псэ закъуи
Щымыхъыеу,
Гъэ миллиардхэр
ЗэлъыкIуагъэх.
Ащ фэдизым
Дунаишхо
Хьалэмэтэу
ЩыIэ хъугъэр,
Зэризакъом
Езэщыгъэу,
ГъэшIэ фэжъум
Ижъот макъэ
Зэхихыным
Джы кIэхъопсщтыгъ.
Ау сыдигъуи
ИпкIыхьагъэр
ЩыIэныгъэм
ИзехьакIоу
Идунае къытехьащтым
Пстэумэ апэу
Хилъэгъонэу
Зыфэягъэр
ЗэмыокIырэ
Гуфэбагъ...
Ащ къыхэкIэу
ЧIыр зиплъапIэу
ЗыгъэлъапIэу,
Зыухъумэщтым
Ар фэблагъ.
ЫкIи ащкIэ
Цыхьэ фишIэу,
Акъылыгъэр
ФиушIушIэу,
Пстэуми анахь
Зыщыгугъэу,
Хэгърэй чIыпIэр
Фыхихыгъэу,
ЦIыфыр ары
Зыхэдагъэр.
Арышъ, цIыфыр
Аущтэу сыдми,
Зэман чыжьэм
Къыщыхъугъэп.
ЧIы кIэракIэр
Къыфэупсэу
ГъэшIэ унэ
Къыфэхъугъэп.
Ащ къыхэкIэу
ДунаикIэу
ЩыIэ хъугъэм,
КъырыкIощтым
Пае цIыфым
ПшъэдэкIыжьэу
Ыхьын фаер
Боу иныгъэ!
2
Ау ежь цIыфыр
Къызфэхъугъэм
Джыри зыкIи
Щыгъозагъэп.
Ыгъэпэнми,
Зэхифынми,
ЗэхэшIыкIыр
Нэсыгъагъэп.
Ащ къыхэкIэу
Зэщтегъэоу
Сыд ышIагъэми,
Iоф мыухкIэ
ЗэокIыгъэу,
Ар нэужым
ИщыкIагъэу,
Икъиныбэ
ЗыкIишIагъэу,
Ыпшъэ дэкIэу,
Гум рищэчэу
Зыхэт гъашIэм
ЩыщыIэщтми,
ИпкIыхьапIи
Къыхэфагъэп.
Ар уеплъынкIэ
Хъыбэй дэдэу,
Шъынэ ибэу,
ЗыфыщыIэр
ГурымыIоу,
Зыухъумэни
Ащ имыIэу,
Зэкъо дэдэу
ЧIым тетыгъ.
***
Щыпэ цIыфым
ЦIи лъэкъуацIи
Зи иIагъэп.
«ЛIакъу» зыфаIори
ЫшIагъэп.
Зыщыщыгъэр
Пстэуми зылъэу
Тызэрщытым
Ишыхьатэу
«ЦIыфы» къикIэу
Лъэпкъ закъу.
Адыгабзэр
Анахьыжъхэу
ЧIым щыIугъэхэм
Ахалъытэми,
Апэ дэдэ
Ащ Iулъыгъэр
Шумерыбзээу
КъычIэкIын.
Ау джы хэти
Бзэу фэхъугъэр
Нахь шIодахэу
Рызэдаохэми,
Пстэури зы псэм
КъыхэкIыгъэу
Зэман чыжьэр
Лъапсэу зиIэ
ТиблэкIыгъэ
ИкIысыжь.
Арышъ, тиеу
ТыгукIэ тштагъэу,
Тыухъумагъэр
ТиIум-пэмэу
Мыхьаморэ
ТшIыным ыпэ,
Акъылыгъэ-
ГубзыгъагъэкIэ
Тлъапсэ куоу
Тижъугъэплъэжь.
3
БгъэшIэгъонэу,
Апч лъэкIыгъэу
Щыпэ цIыфым
Ыгу къэбзагъэ.
ИлIэшIэгъухэм
КъащепкIыгъэу,
Бжьыгъэ гори
Темыхьагъэу.
БзэджэшIагъи
IэкIэшIэнэу,
Джыри игъо
Ифэгъагъэп.
Къегоонэу,
Ем фищэнэу
Мыхъун гори
Шъхьэм илъыгъэп.
Хъоршэрым
Есэгъагъэп,
Бырысырм
Фэщэгъагъэп.
***
ЦIыфы пстэури
Ежьым фэдэу,
А зы шапхъэр
ЯпсэукIэу
Щытын фаеу
Къызэрэхъурэм,
ШIошъхъуныгъэ
ФыриIагъ.
Ащ къыхилъхьэу
Рэхьатыгъор,
Гупсэф дэдэуи
ЩыIагъ.
Ащ къыхэкIэу
ЗэдэшакIор
Ыгу рихьыпэу
Ягъусагъ.
АгукIэ зыхэу
Зэрэщытхэм,
Ишыхьатэу
Домбай пIашъэр
ЗыхагъакIэкIэ,
Агъэразэу,
НэшIукIэ
Яплъыщтыгъ.
Ащ къыхэкIэу
Ар ежагъэп
Куп горэхэм,
Адрэ пстэумэ
Анахь дэгъоу
Залъытэжьэу
Къаублэнэу.
Ащ шIокIынхэшъ,
Агу римыхьырэр
КIочIэ лъэшкIэ
Рызэблахъоу
Рагъэжьэнэу.
***
Ахэм цIыфхэр
Зэтырафщтыгъэх
Теплъэ-Iуплъэр
IэубытыпIэ,
КъызыфашIыщтыгъэ.
Зышъо фыжьхэр
Анахь шъхьаIэхэм
Ахалъытэщтыгъэх.
ШIуцIи, чIыпцIи
Мыхъэтэшхомэ
Ахагъахьэщтыгъэх.
Зызгъэинрэм
Пэрыт чIыпIэр
ФаушIушIыщтыгъэ.
Шъырыт цIыфым
Хэлъ щымыIэу
Агъэлъагъощтыгъэ.
***
Джар ылъапсэу
Зэфэмгъэдэ-
Зэшъугъуныр
Цыфым ылъ
ГъоткIо шIуцIэу
А зэманым
Къыхэхьагъ.
Ар етIанэ
Илъэс минхэм
КъекIокIыгъэ
Джэгъогъу шъхьалым,
МэшIобзыир
КъызыIукIырэ
Блэгъожъ шъхьиблэу
КъыдэкIыгъ.
Ащ къыхэкIэу
Ижъырэ уахътэм
Зэрэщытыгъэу,
Непэ цIыфэу
ЗызшIолъэшыр,
ЧIыр рэхьатэу
Щысышъущтэп.
Нэй-псыеу
ШIохъыбэйхэм
Атебанэшъ,
ХьакIэ-къокIэ
КIэнэкIагъэм,
ЛэучэцIыр
Зэрицунтхъэу,
Шъхьас ымышIэу,
ЗэкIэ ахэр
Къызэрепхъох…
***
Ижъырэ цIыфэу
Джыри зыгукIэ
Къэбзэу псэурэм,
ЧIыгоу зэкIэ
Псэ зыпытэу
Къытехъуагъэмэ
Зэдыряеу,
ЗэдэгъашIом
ФэгъэшIыгъэр
Джаущтэу заокIэ
Зэрапхъоу
Ылъэгъуныр
ШIокъиныгъ.
Ар етIани
Рамыгъэкъоу,
А къадэхъурэм
Шъуатэм фэдэу
ЗэщигъэкIхэу,
Зыгъэиныр
Яуз хъугъэу,
ЧIы пачъыхьэу
Зэплъыжьыгъэхэу,
ЯхэбзакIэхэр
Щаухэсыщтыгъэх;
Джы дунаир
Ежь зэряер
Пстэуми
Нафэ
КъафашIынэу,
Гухэлъ бзаджэр
ЗыдаIыгъэу,
Дзэ кIочIэшхор
Зэлъаугъойзэ,
Нахь хъыбэйхэр
Аулъэгузэ,
Заор мылъкум
ИкъэкIуапIэу,
Агъэфедэу
Ежьэгъагъэх;
Ар цIыфыбэм
Яаджалми,
Дышъэ шIэтыр
Нахь ялъапIэу,
КъашIошIыгъэр
ЯлъэгапIэу,
Ашъхьэ ифэшIу
ШIомыплъышъухэу,
ЯцIыфыцIэ
Аулъэгущтыгъэ…
4
Джаущтэу
ЩыIэхэ
Хъугъагъэх,
Ежь дунаим
ГъашIэу телъым
КIуакIэу иIэр
Зыгу фэмыштэу,
Зэхэтхъоныр
ЗикIэсагъэхэр.
Ащ охътабэ
КъылъыкIуагъ
ЫкIи дэгъоу
Къэлъэгъуагъ,
Iашэм рылъэш
А цIыф лъэпкъхэр
Ашъхьэ пае,
Зэрэпхъашэхэр.
ИщыкIагъэмэ,
ГукIэгъу гори
Ахэмылъэу
Хэти ыпсэ
Хаутынэу
Хьазырыгъэх.
Джаущтэу ахэм
Къапэуцурэр
Гуемыгъоу
Хаулъагомэ,
Лъэпкъ пчъагъэр
АгъэкIодызэ,
Империешхохэр
Агъэпсыгъэх.
ПсэукIэшIоу
Агу нахь рихьырэм
ИлъэгапIэ
Епэсыгъэу
Пщы-пачъыхьэ-
Оркъ щыIакIэу
Къыхахыгъэр
АгъэлъапIэу,
Жъалым дэдэу
Къаухъумэщтыгъэ.
Псэ хыяби
ЯунэхъулIэщтыгъэ.
Ащ къыхэкIэу,
ПщылI щыIакIэр
Зыфхахыгъэхэм
Хьазабыеу
Къафахьыгъэхэм
Яджэуапэу
Гу бэгыгъэхэм
Революциеу
ИмэшIуаеу
Къадэугъэм,
ЗэкIэ ахэр
Ыгъэтакъоу,
Зэп тарихъым
Къыхэфагъэр…
***
Зэман пасэм
Итхьасилэмэ
А хьилагъэхэу
Къадежьагъэхэм,
ЛъэхъаныкIэм
Елъытыгъэу
Шъуашэу яIэм
ЗигъэкIэжьызэ,
Непэ нэскIэ
Зэлъэбагъох.
Ащ къыхэкIэу
Мафэ къэси,
Тыди ахэм
Тащыфэзми,
Ялъэбгъу тащыщ
Къыредзыфэ,
ГугъуемылIэу
Зэтэгъэпсы.
Ежь тхьасилэм
Фэкъулаеу,
Ар дэгъу дэдэу
Ыгъэфедэзэ,
БгъэкIэ екIу
Гухэлъ пхэнджым.
ГущыIэм пае,
Iофым пылъэу
Ар пкIэнтIэным
Емысагъэми,
ИпсэукIэ
Анахь дэгъоу,
Зэрэфаеу
Шхэ шIоигъошъ,
ИпсынкIапIэ
Ренэу ешэ.
Ежь иуахътэ
Ренэу ежэ.
Ащ етIанэ
Мылъку
КъэкIуапIэм
Пыуцонэу
Рихъухьагъэу,
IэнэтIэшIум
ЫгукIэ фэблэ.
Ащ пае
Фэкъулаеу,
Псэлъэ нэкIыр
Къызэхеблэ,
Дышъэ Iуашъхьэ
Щегъэшэсы.
Жъынтыу пIонэу
Ащ ышыгу
Нэ мыущакоу
КъытетIысхьэшъ,
ПцIым фэIазэу,
ЦIыф гупцIанэхэр
Егъэплъэхъух.
Къин щымыхъоу
Игъогу шъуамбгъоу
Дышъэ шхынлъэм
ЕкIотылIэ.
Хъурмэ Хъусен